.. .-.-.*_. --**. -'S 12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i AUGUSTUS 1931 No. 282 Duitsche Boeken Het nagelaten werk van Frans Kafka door Nico Rost ** j "v /?';?»»>»EI<; KNI..I.I van Ka Frans Kafka V w f ?..'.'?' ii : ..lieiin Hun </<?;? llcntnt<!ic<icbcn jvm M<n' lintil «s'r/Mwyw, lïmtlur. l\it')n'H.1K is nagenoeg het geheele oeuvre Kafka nagelaten werk. Men herinnert 7.i«-h. dat l'nintt Kuil.ii. die iss:'» in l'raag werd geboren en :i .lult l!'2t in het sanatorium Kierling )>ij \\Yenen stierf, tijdens zijn leven eigenlijk niets wilde publieoeren. Toen hij gestorven was. publiceerde .!/</»? lirnd. die vele jaren mot liem bevriend was en hom ..oen dor grootste dichters en zuivoi-sto mensehen van alle tijden" noemde zijn literair testament. Hieruit bleek, dat het voornaamste van hetgeen Kafka ge- ^ schreven had. onge publiceerd gebleven was. Vei-schenen waren tot dien tijd sUichtsenkeledunne proza-werkjes, die <"n 'ste"aire kringen mot eerbiedige bo wondering gelezen werden. In zijn testament droeg de dichter zijn vriend Br«;d op alle even tueel door hem na tt« laten manus cripten te vernieti gen.Max Brod heeft dit geweigerd, het1 sommige V* -ten van Kafka hem kwalijk hebben genomen. t ' kunnen hem voor deze weigering slechts i ankbaar zijn. Hoewel Kafka bij zijn leven reeds 'ïmanuscripten verbrand had, vond Brod er de nagelaten papieren o.a. drie, volledige .nans: der Proseaz", das Schlosz" en ..Ame,ka". Deze grandioze werken hebben Kafka's roem gevestigd. Steeds stijgt de laatste jaren het aantal bewonderaars, dat in hem met Brod ..een der grootste dichters aller tijden" ziet. Ook ? in Frankrijk ea Engeland kent men hem thans en Gide behoort tot zijn vereerders. Zóó kwam het dat thans hot eerste deel eener complete Fraiische uitgave bij Gallimard te Parijs ver-r scheen en een definitieve complete uitgave bij Kiepenheuer zal verschijnen. Max Brod en Jochim 'Schoeps (die aan een monografie over Kafka bezig is) publiceerden thans een bundel nagelaten werk: 21 groote en kleinere ver-tellingen en essays en talrijke aphorismen. Een tweede bundel, die spoedig volgt, zal gedeelten uit een dagboek en brieven bevatten. Kafka's werken zijn alle in een kristal-helderen, eenvoudigen stijl geschreven, die elk uiterlijk hulp middel versmaadt; Jn zijn geheele oeuvre heeft hij deze eenvoud en klaarheid weten te behouden, terwijl toch visoenen van ongekende diepte en droomen vaneen wonderlijk vaak grillige fantasie een voliedige uitbeelding vonden. Kafka vermocht dit alles omdat zijn werk volgroeid en gerijpt was. Hij verstond de kunst niet de eenvoudigste woorden alles uit te drukken en het is in den beginne vaak moeilijk te constateeren, waar deze schoonheid haar oorsprong vindt. Deze grandiose taalbeheérsching valt terstond op in een van zijn eerste novellen uit den bundel der Landartzt". Als vele van zijn prozaschetsen bestaat ook deze schets slechts uit twee zinnen. Hetgeen bij 'velen enkel een ten top gevoerde virtuositeit zou zijn, is bij hem een zuiver synthetisch gegroeid <teol zijner kunst gebleven. In de eerste zin van deze schets Auf der Galerie'1' beschrijft de dichter1 de gewaarwording, die men in een circus hebben moet, wanneer men een moede, bleeke paardrijdster voorbij ziet snellen, staande op ? haar paard, opgejaagd door een onmenschcl ijken direc teur en men haar telkens met moe gebuar het publiek ziet groeten, dat dan in een geweldig applaus losbarst: ..vielleicht eilte dann ein junger Galerie-besuohoi' die lange Treppe dutrh alle ttlnge hinab. stür/te in die Manege, riefe das Halt durch die Fanfaren der itnmer sich anpussetiden OrehoMters". In /ijii slotzin geeft Kaïkn nu het tweede deel van zijn schets. Ken lange zin. waarin echter geen woord te veel staat, waarin niets geforceerd is: Du es «ber nicht no ist. ein schone Dame. weisz und rot, hereinflicgt. xwisehen den Vorliilngen, ? welche die stolzen Livrierteii vor ihr ffnen. der Director. hingeliungsvoll ihre Augeri sueliend in Tierhaltung ihr gegeiiüber atmet: vorsorglieh sie auf den.Vpfelsehimmel hebt. als ware sie seine ber alles geliebte ICnkelin. die sich auf gefahrliehe Falnt begibt: sich nicht entschliesy.en kann das Peitschenzeichen. zu geben: scldies^lich in Helbstüberwinding es knallend gibt; neben .dein Pferde nut offenem 3Iunde einherlaüft, die Sprünge der Heiterin senarfen Bliek es verfolyt: ihre Ktmstfertigheit kaum begreifen kann; mit en^lischen Ausrufen zu warnen veraucht; die reifen haltenden lieifcknechte wütend zu peinlichster Achtsamkeit ennahnt. vor dem groszen JSaltomortale das Orcliester mit aufgehobenen Handen beschwört, es moge schweigen; schlieszlicii die kleine vom zitternden Pferde hebt. auf beide Backen Küszt und keine Huldigung des Publikums für gen gend erachtet: wahrend sie selbst, von ihm gestützt. noch auf den Fuszspitzen vom Staub umweht, mit ausgebreiteten Annen, zurückgelehnten Köpfchen ihr Glück mit dem ganzen Zirkus teilen will da dies eo ist, legt der Galeriebesucher das Gesicht auf die Brüstung und. in Schluszmarsdh' wie in einem schweren Traum vei-sinkend, weint er ohne es zu wissen." Zóó eenvoudig is, zooals men ziet, au fond Kafka's woordkeuze, dat wat hij zegt ons eigenlijk heel gewoon voorkomt, hetgeen hem ook in staat stelt de diepste religieuze problemen te behandelen. Zijn werk is immers in wezen religieus. Als zijn leermeesters kunnen vooral Kierkegaard, Pascal en ook Kleist gelden. Het is moeilijk, bijna onmo gelijk, in dit kort.bestek een indruk van zijn oeuvre te geven. Bertold Viertel heeft eens geschreven : die Sachlichkeit der Seele ist das Kriterium wahrer Dichtung". Deza zakelijkheid der ziel ontmoetan we op elke pagina van Kafka's oeuvre. Terstond treft ons een voortdurend in elkaar overgaan van realisme en fantasie. In zijn boeken gebeuren de wonderlijkste dingen. Ze zijn echter steeds zóó volkomen reëel geteekend en inet een zóó suggestieve nauwgezetheid verbeeld, dat We Walrel's karakteristiek (die als een der belang rijkste factoren in dit werk die Logik des Wunderbaren" noemde) slechts kunnen beamen. Kafka was dan ook geen dichter, die zich als een Stefan George terugtrok in een ivoren toren en zijn vriend Brod schrijft dat er weinig dingen in de wereld waren waarvoor Kafka zich niet interesseerde. 'Zijn jUe .rom»nav.yorniden als het ware een _ den enkeling in deze wereld was steeds zijn terug-* keerend hoofdmotief. Joseph K., die in der Prozess" opgeroepen wordt voor de rechtbank te verschijnen doch niet gearresteerd wordt en ondanks zijn proces zijn dagelijksch werk kan ver richten de figuur van den landmeter uit das Schlosz", die een uit'noodiging heeft gekregen de slotbewoners te bezoeken, doch niet weet hoe hij tot het kasteel zal doordringen, de aan Chaplin her innerende hulpeloosheid van het verdwaalde kind uit Amerika" zijn uitingen van dit thema. Men vindt steeds het motief van den enkeling, die een lid dor gemeenschap zijn wil deel hebben wil aan deze wereld, geaccepteerd wil worden en zich thuis voelen. Overal bemerkten wu don angst', van den juisten weg, die naar dit doel leidt, af te dwalen Einmal dem Fehllaütert der Xachtglocko gefolgt er ist nie wieder gut zu machen". Kunstzaal van Lier Rokin 126 ~ Amsterdam. Oo8torsche * Europeesche antiquiteiten Oude en Modarne schilderijen en plastieken Kegerhunst * Ethnographlca Ook in het voornaamste pmzastiik uit dezen eersten bundel nagelaten werk Jiehn linu d(r Chuu-Hiticlicn Mtnter" komt deze, wczonsgostoldheid tut- uiting. Hier is eveneens de/o eenzaamheid van den enkeling on zijn verlangen door arbeid door mee te werken nan het bouwen van den ('hineoseheii muur - aan dt« algemeenheid deel te hebben. Dit verlangen blijkt hopeloos, onoverzichtelijk 011 troosteloos dit arbeidsproces en /onder uitzicht ten slotte het besef te verkrijgen van toch deel uit te maken. Ondanks dit alles mag eu kan de enkeling natuurlijk xijn streven niet opgeven, ondanks dit alles moet hij meewerken aan het bouwen van den muur ook al blijft de toekomst somber en troosteloos. Hoogere machten hebben ons de/e taak opgelegd en daarom mogen wij niet Weigeren. Ver weg in Peking troont do machtige keizer van China, niemand zag hem ooit, niemand sprak hem of kan iets naders over hem berichten, doch enkel het feit van gijn bestaan moet voor om. vol doende zijn om verder te werken en aan ons vereen zaamd bestaan een sprankje van hoop te geven. De mensen 'moet werken aan den C'hineeschen muur ook al kan hem geen. bericht van den verren keizer bereiken, hij moet dit zware bestaan vol ontbering op zich nemen een leven dasz unter keine gegenwartige Gesetze steht" doch ..der Weisung und Warming gehorcht, die aus alten Zeiten zu uns hinüberreicht." Franz Kafka geloofde aan een wereld zonder zonden een toestand van volkomenheid. Hij geloofde aan hetgeen velen God" noemen das Unzerstörbare" noemt hij liet in zijn aphorismen. Unsere Welt" zeide hij eens in een gesprek met Brod ist nur eine slechte Laune ('ottes ein slechter Tag.' ..80 gebe es auszerhalb dieser Erscheinungsform Welt. die wir kennen, Hoffung?" De dichter glimlachte. ,,Oh Hoffnung genug. unendlicli viel Hoffnung, nur nicht für uns." Om Kafka's strijd met de hoogere machten te begrijpen moet men onwillekeurig aan Job denken. Nergens anders werd zóó hevig en ver twijfeld gestreden nergens was deze strijd zóó intensief en zoo zonder erbarmen. Men denkt daarbij o.a. aan de telkens in zijn oeuvre terugkeerende terechtzittingen en rechterfiguren. In die Verwandlung" vernederde hij den mensch, die in zijn mensen-zijn te kort schoot tot dier, en in zijn Bericht an eine Akademic" laat hij een dier, in dit geval een aap onder de menschen verschijnen, hetgeen tot een fantastische maske rade aanleiding geeft, waarin de mensch wordt ontmaskerd. Frans Kafka was dit nagelaten werk bewijst het opnieuw van alle religieuse dichters degeen die zich de minste illusies maakte over deze wereld en deze menschen; doch onder degenen, die deze wereld en deze menschen zonder illusies zagen, de meest religieuse. Nieuwe Duitsche boeken: Kurt Tucholsky, Schlosz Grïpsholm. Eine Sommergeschichte, Ernst Rowohlt. Erik Reger., Union der.featen Hand"., Roman einer Entwicklung'Vill&wohlfc, , .''4., ,' Karl Otten der Schicarze Napoleon" (Toussaint Louverture) Atlantis Verlag Berlin. , Hans Siemsen,?Moskau Ja und Nein". Row hltVerlag. Johannes R. Becher, der grosze Plan!1. AgisVerlag. F. C. Weiskopf, das Slavenlied. Gustav Kiepenheuer. No. 2826 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i AUGUSTUS 1931 Parterrewonwg in aansluiting met tuinomgeving; alle wanden van glas, n wand kan electrisch in den grond wegzakken. Architect Mies van der Rohe De Berlijnsche Bouwtentoonstelling door Paul Bomberg OVKUWKl.DIGRND door uitgebreidheid, ver warrend door het ontbreken van een door gevoerde groote lijn. teleurstellend voor den handel, omdat geen overzichtelijke groepeering der. artikelen heeft plaats gevonden terwille van het teiitoonstellingsbeeld. dat het nieuwe bouwen wilde weergegeven, maar daar niet in is geslaagd. doordat tle leiding van het geheel niet in n hand is geweest. Teleui'stellend ook voor hen, die weer gedacht hadden een nieuwe phase in bouw- on meubel stul te zullen aantreffen; het verwonde circu&publiek wil immers nieuwe toeren zien. we hebben de groote sprong naar hot metaal als meubel materiaal en het glas voor het bouwen gehad, wat volgt? En toch oen onderneming om rispeet voor te hebben: een materiaal is bijeengebracht dat nergens anders ter wereld onder zoo'n schrikbarend economische crisis nog te voorschijn zou kunnen kruipen; een dagelijksche monschenmenigte rukt op, wat alleen, mogelijk is omdat elke Duitscher in een of andere corporatie actief meewerkt en allejcorporaties (van architecten af tot de vrou welijke vuistvechters toe) in een of ander verband met de expositie in contakt zijn gekomen en er hordegewijs heentrekken voor bezoek, congres, demonstratie of Ausflug". Alleen het gebouwtje van Peter Behrens: Ring der Frauen" lokt al 100 vrouwelijke bonden die tesamen een niillioentje aan leden tellen. Nergens anders ter wereld worden op een expo sitie zooveel cijfers en wetenschappelijke formules opgeroepen als leermateriaal, ''waarmee de altijd boterhammen-kauwende kinderen (geschaard om een altijd doccerend-iemand) het respect voor de cijfers wordt ingeboezemd. Maar men begrijpt dat droog cijfermateriaal geen publiciteitswaarde heeft en verlucht de wanden met levensgroote voorstellingen en kernachtige opschriften, men zoekt hulp bij luchtfoto's, fotomontage en ..Kultur"-filmpjes,, men weet de aandacht te vestigen op goede monteering van gas-, water, electriciteit en warmtevoorziening even als dit het geval was op. de tentoonstelling Heim und Technik" te ? MüncheK,''eenige. jaren .geleden.. Waar men. een. bepaalde gedachte wilde naar voren brengen is het tentoonstellingsbeeld geordend, zooals bij de theorie" in hal l en bij de demonstratie van Mies van der Rohe, al heeft deze kerel-uitrén-stuk hier ook bruut-?rücksichtlos" zijn opvattingen door gezet en al zijn die opvattingen op dood spoor geloopon- Hij heeft aan het tentoongestelde een beteekenis gegeven, een overtuiging, het i« ten minste iets. Tenkoste van de kunstnijverheid, die buiten de hallen moest -vluchten en bij Peter Behrens in zijn ,.Uing der Frauen" een bergplaats kreeg. In de modelwoningen werd echter alles geweerd wat niet geheel paste in het betoog van de zakelijkheid. Nog steeds is de binnenhuisaankleeding van deze groep een radicale zuivering van ballast, nog steeds weigeren deze extremisten samenwerking met sierkunstenaars, die hun waarde volle fantasien en ernstige pogingen om zich aan te passen bij de geest van dezen tijd moesten bot vieren tegen de muren van een veraf gelegen eindelooze gang. Daar prijken nu. aan weei'szijden. fresco's, sgrafitto's. schilderingen op glas. reliëfs in marmer, baksteen en stuc. wandversiering in de vorm van weefsels, borduurwerk, mozaik.... een keurverzameling van toegepaste decoratieve kunst door Brvmo Paul bijeengebracht, bedoeld als tooi voor het nieuwe interieur, maar daar botweg de deur gewezen, omdat het effect van de Groote Reiniging er door geschaad zou worden. Inderdaad zou de indruk van de woningen te menschelijk zijn geworden met het weer accep teeren van de kunstnijverheid en daarmee de schrille tegenstelling verdoezeld worden, een tegen stelling, die alleen in meest markante vorm in de hersens van de menigte kan hameren: ..bevrijd \ w interieur van alle overbodigheid, erken de waarde van een naakte pure ongeschonden ruimteeenheid, geniet van een leege lichte ruimte, die 'U beweging- en gedachtenvrijheid toestaat". Met de kunstnijveren leggen echter de meubel fabrikanten het loodje. De kimstnijveren begrijpen de cultureele bedoeling van de Groote Reiniging en wachten tot den schoonmaaktijd voorbij is, maar de fabrikanten kunnen niet wachten. Zij weten, dat het absurd is om zich in te stellen op deze utopische glas-metaal-interieurs. omdat de vraag van de massa in het geheel niet in deze richting gaat. Zoo vormden ze het gewillige materi aal voor een protast-expositie die Mosse (Berlinér Tageblatt), in het belang van zijn advertentiekolommen organiseerde onder het motto: So wohne alle Tage"; een expositie waar de hande laar ongewild demonstreerde hoe stumperig, klein-, zielig en waardeloos een tentoonstelling wordt als men maar ameublementen neerzet en schoone leuzen als vlaggetjes ophangt. Deze demonstratie van een expositie-zonder-kunstenaars was de beste propaganda, die de kunstenaars konden wenschen; het eenige succes van de modelwoningen had Mies van der Roho bij de bezoekers, die eersl; bij Mosse waren geweest; Omdat deze woningen tenminste iets vertolkten, men voelde er do span ning achter van een waarachtige overtuiging. Na Stuttgart is er geen groot verschil in de denkbeel den der extremisten, gekomen, maar de groei gaat voort, juist waar het noodig is: bij het publiek. Men behoeft deze skeletmeubelcn ni«t mooi te vinden, men behoeft ze alloen maar te zien en. dan geschiedt al wat noodig is voor de groei' van een nieuwe stijl: men wordt afkeerig van d rommelboel, de overladen kwasi-belangrijke om haal van meubelen en knussigheid in eigen omge ving. Stellig was hul '2 onder de tynuuue van Mies van der Molie het beste van de expositie geworden, niettegenstaande daar de binnenhuis-architectuur verstard is en niet eerder kan. Ken groot gemis aan oppermachtige leiding deed zich voelen in de andere afdeelingeti \itli het nieuwe bouwen. Kr ontbrak mét de leiding een i>r<»jnnn. Men vond er geen handel (als op een jaarbeurs) en men kreeg er geen overzicht betreffende de relatieve bruik baarheid van het eene materiaal ten op/iehte van het andere, ('oiisekweiit ware geweest: c f de Con currentie vrij spel te laten en een o^st'.-Uing te maken van avtikel bij artikel, volkomen in Messekaraktcr. <' f het materiaal /.óó te onlenen dat men overtuigd werd van tle resultaten. Dan had men moeten kunnen nagaan, hoeveel de bouwsom zou bedragen bij uitvoeren van het werk in bouwwijze A of H of C. Men heeft echter alle fabrikanten laten exposeet-en en /.ich onthouden van een opinie over de voordeden van hun fabrikaat, maar de natuurlijke *tem van de concurrentie ge-sm-oord. Posteert dan alleen de aanwezigheid van veel machines en veel bouwmateriaal. Men krijgt daardoor wel de indruk alsof men goed georiënteerd huiswaarts gaat. volkomen op de hoogte van nieuwe werkmethodes en materi alen, maar men zal dan nog moeten uitzoeken wat er bruikbaar van is. Ken blijvend beeld laat alleen het toekomst-boardinghouse van Wal ter Gropius achter: het hoog opgetrokken stads massa-woonhuis met gemeenschappelijke eet-. lees-, turn-, zwem- en kindervertrekken; en. hal 2 waar o.a. Mies van der Robe de parterre-vertrek ken in 011 verbroken contakt met de natuur houdt: alles glaswanden: een deur is niet aanwezig, tiaar-' voor dient de glaswand die electrisch in de vloer wegzakt, men moest tasten (als de ramen netjes zijn gelapt) waar ruit was en waar opening, zoodat als herkenning tenslotte op de ruiten maar rood estrepen zijn geschilderd. Onze afbeelding toont deze parterre slaap- en woonkamer met badruimte ertusschen. alles aansluitend gedacht bij een groote tuin. De woning wordt herschapen tot n groote open ruimte met harmonica-schuifwanden, die ad libitum-kamers kunnen afscheiden. Men de monstreert dit reeds jaren, er wordt om gelachen»maar wie een huis laat bouwen stelt toch te.renwoordig de eisch van een groote kamer. Zoo is tenminste do suite eindelijk de genadeslag toe gebracht. Stoel mzt klapzitting) zoodat een groot aantal stoelen tesamen gepakt kan wor den. Gebr. Lückhart (ontwerpers) Deut sche Stahlmöbel GmbH (fabrikanten) L