?,.._. . *.ï'.J**' »ti*»*J w**»-**-** l Z)£ GROENE AMSTERDAMMER VAN i AUGUSTUS 1931 No. 2826 Tik blaadjes door Dr. R. Feenstra Urn tmtiklcr NU pas. nu door de heele wereld een fluisteren gaat. nu het bankkensterven in Chicago begonnen, in Duitschland voortgezet, een endeiuu* over heel ons wereldhuishoudeii dreigt te worden gaan wij ons plotseling interesseeren voor onze ..bankiers". Tot heden lieten zij ons koud. Grootbanken zijn zulke onpersoonlijke dingen geworden, dat het idee zoek is: menschelijke sterke wilsbepalingen daarachter aan het werk en in hun stu'u-kasten te weten. Maar wanneer zelfs banken als de Amstertlamsche en de Schweizerische Bankverein. dagelijks vijf punten inzakken; wan neer stilte aan de guichets en geknepen opwindingsgezit'hten in de conferentiekamers koortstoestand verraden: wan neer wij niet weten, welke bank mor gen de endemie te pakken zal krijgen dan gaan wij meer letten op. de mènschen. ' * * * ? r\ Vroeger keken wij ..alleen" naar de mènschen. Of ze van vader op zoon knappe beheerders en vermeer-1 ders waren geweest, betrouwbare verantwoordel ij kheidsbewuste bewaar ders. Tegenwoordig kijken wij niet meer naar de mènschen; wij kennen ze niet meer. Wij kijken naar de ge bouwen, het werkkapitaal, de balans en de beurskoersen en dividenden. De mènschen zijn uit onzen gezichts kring verdwenen; en pas als er bij \>f andere liotterdamsche Bank vastgeloopenheid blijkt, vragen wij'T wie lapte hem dat? Napoleon was zichtbaar bij Marengo. De moderne 'Napoleon zal van een neutraal Pool and uit zijn Marengo's verliezen; ant alle winnen komt heden ten Jage toch op verliezen neer. .Maar wat bankdirecteur is. zal bij winst of (verlies nog veel onzichtbaarder blijven. En daarom stel ik u voor Jakob Goldschmidt..directeur van de Danatbank. Want zichtbaar wordt in zijn donkere baan slechts de vallende ster die opgloeit van de wrijving, en den shockDev Hen* Prasident, de machtige, die in '27 doctor honoris causa in de staatswetenschappen wordt, te Heidelberg, die mér dan honderd commisssariaten en president-com missariaten in zijn portefeuille draaft is in 1882 als tweede zoon van Marcus Goldschmidt, in lapjes en manufacturen te l- Idagsen, provincie stadje van Hannover geboren. De tweede van een nest van zeven.' O, was hij maar in de lapjes gebleven! In Sept, '28 spreekt hij op den Duitschen bankiersdag in Keulen. ^ Bij z\jn eerepromotie.. in^._ Heidel- ? berg heeft hij hooghartig'gezwegen. Het was aan dat kruipende uhiversiteitsgedierte, dat om baantjes en plaatsjes van tien tot twintig mille kuipt en intrigeert, als gold het v rstenzetels en millioenenbanen, om in mooi academisch latijn zijn verdiensten in den wederopbouw van Duitschland rhetorisch in te lijsten. Hij zélf kon volstaan met een kort hooghartig dankknikje. Maar een jaar later in '28 ging het om meer. Misschien voelde de great banker" al de eerste nattigheid. Wat heeft het voor zin vroeg hij zijn auditorium: dat wij steeds zoo zitten te snuffelen en te peuteren in de ver houding tusschen eigen en toever trouwde middelen van een bankinstelling. Of dat nu vier of vijf maal of tienmaal is: daarop komt het tegenwoordig niet aan. Hoofdzaak is. ... de begaafdheid het geld goed te employeeren; hoofdzaak is be trouwbaar te werken. Kn als zoodanig genoot Jakob (foldschinidt reputatie onder zijn vakgenooten. l J ij gold als de man met het ..Fingerspitzengefühl," met de zesde of zevende zin voor aftast ing van de boniteit eener affaire. Cirepen uit dit leven! Vader kan het gym in Cassel slechts betalen tot de Untersecunda; sprong op den kantoorkruk.Eerst bij Oppenheim; dan bij tle Darmstadter Bank, die zijn baas met huid en haar opeet. Nog is hij niet meer dan Deterding, die ook eenmaal op de Twentsche Bank als een kleine bediende zat. Maar in hem brandt al de vlam van ambitie naar krachtlijnenspel. Reeds is de coulisse hem niets; de zwaarte van het doen alles. ' Januari 1910: hij is 28. Met Julius Sch ware-begint hij de kleine makelaarsfirma Schwarz, Goldschmidt & Co. De commissionnairs worden bankiers. De kleine bankiers worden groote. Er wordt gewerkt; er wordt zuiver ge voeld ; scherp ingesteld, raak geschoten. Goldschmidt is de man, die de industrie verovert. Die tusschen den eeuwigen geldstroom en den eeuwigen wieldraai van het arbeidsrad nieuwe paralellen trekt en laat loopen. Dan komt een kop-intrekken tijdens den oorlog. Maar als dan de Nationalbank f r Deutschland nieuwe wegen, een nieuwen man met ideeën zoekt, valt in '18 de keuze op hem. En nu gaat het hard. 11 ij voelt om het Bank-instituut heen. waar hij als jongen commies heeft gezeten. Hij studeert de litteekenen en de wonden ervan. En dan in '22 brengt hij de fusie; de Darmstadter Js er geweest; de Dunat is zijn werk. l lij is nu de leider van een groot geldinstituut, dat uit een daad van hem is-voortgekomen; haast uit zijn wil. Dan komt het inflatie jaar. Wat Stinnes aan .Sachwerten bij elkaar had gepot, vliegt weg. Hij neemt het beste; hij ordent, wat naast elkaar hoort; hij laat aan anderen, wat schijnbloei vertegenwoordigt. Zoo ontstaan de Vereinigte Stahlwerke, de Oberschlesische Hüttenwerke; het gloei lampen-kartel, en de Internationale Bank in Amsterdam is een van zijn drainage-sluizen. Hij heeft zijn volk niet gekend; wel het Joodsche maar niet het Duit« sche;^ hij heeft te z~waar gezet op Sirésemanh en de Stresernannrichting, den opbloei, het concentratiegebouw eener economische Europa"-politiek. Hij zag alleen den vlijtigen Duitscher, die kon werken; niet den Simsonachtigen politiek en zuilenloswerker; en niet den laf f en over de grenspotter, die op hommeles hoopt. En met veel te veel los geld heeft hij zijn onmete lijke industrieconcerns gehandhaafd. Hij heeft geen reddingsboot uit gezet, toen het tijd was. Hij gaat op de brug, als een kapitein, met zijn schuit onder. , Toen men in '28 na. ztfn rede op den Duitschen bankiersdag hem vroeg wanneer hij weer zou spreken, zei hij hooghartig: Ik spreek op zijn best eens in de dertig jaar. Dus tot 1958. Nederlandsche Handel-Maatschappij, o. AMSTERDAM. AGENTSCHAPPEN te ROTTERDAM en VGRAVENHAGE Vestigingen in Nederlandsch-Indië, Straits-Settlements, Britsch-Indië, China, Japan en Arabi ALLE BANKZAKEN SAFE-DEPOSIT. KOFFERKLUIS. Een polis der LEVENSVERZEKERING Mtf. ARNHEM" is een waarborg voor het welzijn van Uw gezin. H.V. DE HURLEMSCHE HYPOTHEEKBANK Leden der Directie: ^^TQ^ Mr. A. S. MIEDEMA, P. H. CRAAND1JK en A. E. TH1ERRY DE BYE DOLLEMAN . , - dl -« ,4fi PandbrieTen f 40.894.600. Hypotheken f 41.336.346.- Re.erre. . . f 1.099.275.4 ft PCt.PANDBRIEVEN tegen LAATSTEN AMSTERD. BEURSKOERS Ni Insulaire Hypotheekbank te ZIERIKZEE, geeft uit 4 % Pandbrieven 99 J %. Aan Pandbrieven In omloop voor ± f 22.000.000. N.V.ZUIDER HYPOTHEEKBANK N.V. STANDAARD HYPOTHEEKBANK U ROTTERDAM Directie: Mr. H. H. C.CASTENDIJK tn L MOSSELMAN DéBank geeft onder controle van het Algtm. Administratie- en Trustkantoor 4$ % Pandbr. tegen beurskoers uit. 4 pCt, Pandbrieven a 100 pCt* N. V. Rotterd. Hypotheekbank voor Nederland Opgericht in 1864, MaütechapffeMJk Kapitaal f 10.000.600, waarvan geplaatst f 8.400.000» waarop 10 pCt. gestort. Verstrekt geld op eerste hypotheek. Voor inlichtingen wende men zich tot het kantoor der Bank, Schiedamsche Singel 89 te R'dam of tot hare Agenten. De Directie: Mr. Th. Reepmaker, Mr. N. P. C. v. Wijk, Mr. B. van Rossem. Directie: Mr.AUG. L. HEIJBROEK Mr. K. A. NEDERLOF De HolL Voorschotbank HAARLEM, KRUISWEG 70. De Bank verstrekt gelden tot elk bedrag met een minimum van f 1000.?op zake lijk onderpand en onder borgtocht, met In pandgevlng eener polis van levens verzekering van gelijk bedrag, en verkoopt 5% schuldbrieven in stukken van f 1000.?. f 500.?en f 100.?tegen Beurskoers. .V. Bataaf s o h Hypotheekbank AMSTERDAM A n n o 1889 Geeft uit tegen beurskoers: 4% PANDBRIEVEN in «tokken van f 1000,-, f 500,- en f 100,-. Coupon» Januari en Juli De curator zal daar anders over lapjeswinkels, die zij in hun jonge denken, Jakob zal moeten" praten, jaren geweest zijn. Een begoocheling En achter Jakobs rug worden plot-, dooft na het duurste vuurwerk, seling al onze leidende wereldbankiers dat in dékapitalistische wereld tot weer dé~commiezen,^en joggies uit de heden ooit werd afgestoken. DE GROENE AMSTERDAMMER VAN T AUGUSTUS 1931 L REMISE? door G. A. Klaasse Ol* het gigantische schaakbord, waarop uien wereldgeschiedenis maakt", is in de jongste maanden een felle strijd gevoerd. De zetten hebben olkaar met vrij groote snelheid opgevolgd, en wanneer men den gang van zaken beziet dan krijgt men inderdaad heel sterk den indruk, dat wij thans historie maken. De gebeurtenissen hebben elkaar streng logisch opgevolgd en het is een sportief ge noegen om de partij, die telkens en telkens weer werd Afgebroken, nog eens rustig na te spelen en te constateeren hoe haarfijn alles klopt, hoe zuiver elke zet in het spel past, en hoezeer alleen de varianten maar .niet de ontwikkeling van de heele partij verrassingen hebben gebracht. Tot zulk een kalme nabetrachting kunnen wij ons nu zoo langzamerhand zetten. Amerikaansche en Fransohe beleggers de middelen laten verstrekken om zijn bankcredieten te laten afbetalen en ook Amerika had het op de Fransche spaarduiten voorzien. Dus: een semi-politieke actie om Frankrijk te betrekken in de steunverleening aan Duitschland". Maar deze aanval op het Fransche kapitaal werd afgeslagen.... en het heele internationale leeningsplan ging niet door, omdat het niet door kon gaan wanneer niet n van de belaagde partijen erin vloog". Het is nog maar ruim een maand geleden dat <le beslissende wending is gekomen. Duitschland was aan alle kanten omsingeld en dreigde bet te moeten afleggen, maar de tegenpartij besefte, dat door een laatste beslissend offensief te openen hij ?zichzelf in hooge mate zou moeten blootgeven. Hoover's voorstel behelsde de erkenning van het feit, dat de Amerikanen, hoe sterk oogenschijnlijk hun positie ook was, zich zeer -wel bewust waren van de gevaren waaraan een attaque op de Duitsche gelederen hen zelf zou blootstellen. Het moratorium-voorstel was dus louter zelfbescher ming, tenzij.... de meer cynische toeschouwers gelijk hebben, die beweren dat Hoover's actie als schijnbeweging was bedoeld, als middel om de aandacht der medestrijders af te leiden. Men fluis tert namelijk, dat het voorstel niet van Ilooveris uitgegaan, maar van de Amerikaansche bankiers, die reeds lang naar een middel hadden omgezien *jm zich te ontdoen van hun Duitsche belangen, en die hoopten, ddt de Hoover-geste en haar psychologisch effect hun de gelegenheid zouden geven om Europa in de voorbijgaand ..willige" pe riode vol te stoppen met een groot deel tier Duit sche fondsen en credieten. Hoe dit zij, de opzet is mislukt, het gevaar voor Amerika als grootcrediteur was niet bezworen en TSuropa trapte er niet in". Hoover was juist een paar maanden te laat. Meer dan dat. er ontstonden plotseling nieuwe acute gevaren, het probleem was van de long-run-solvabiliteit verplaatst naar <le short-run-liquiditeit. Nu kwam er dus een geheel gewijzigde stelling. De traditioneele tactiek volgens ?welke de aanval de beste verdediging i£ werd ook thans te baat genomen. » Amerika en Engeland, die moesten handelen om eigen belangen te beschermen, deden het naar alle kanten uitkomen, dat Duitschland de bedreigde partij was, en dat het een wereldtaak was onv de reddende hand uit te steken. Terwijl in werkelijk heid de verhouding juist andersom was. Wanneer men aan een debiteur een redelijk bedrag heeft voorgeschoten, dan heeft de crediteur het heft in handen, maar wanneer de schuld zoo groot is ?dat zij niet meer te executeeren is dan zijn de bord jes verhangen. Zoo ook in het geval Duitschland. Dit land kon niet betalen, tenminste niet onmid dellijk en er bestond vrijwel zekerheid dat onder ?de heersen ende omstandigheden alle credieten stante pede zouden worden opgezegd?er restte du» niets anders dan een moratorium af te kon digen. Iemand in zulk een positie denkt niet moer Aan bescherming, evenmin als de berooide landlooper bang hoeft te zijn voor je geld of jo leven". ' r.Die lAge ist hoffmingslos aber.riicht ernst' '^ heef t. een Duitsche banUier ih galgenhümor gezegd, en dit geeft de situatie niet slecht weer, Maar het was niet in het belang van Amerika ?on Engeland on\ al dadelijk het onwrikbaar vast staande feit van Duitschland's onmacht om de ?credieten te betalen te erkennen. Er bestond im mers .altijd nog kans om do politiek erbij te slepen en een collecte voor het berooide Duitschland te organiseeren. Elk van de partijen pokerde er na tuurlijk op dat hij aan de collecte waarvan de ; opbrengst in wezen niet zou moeten dienen om , Duitschland te helpen maar om de risicos der Engelsche en Amerikaansche voorschotten aan Duitschïand over te dragen aan de milde collecteschenkers minder zou hijdragen dan hij er 'in direct uit zou terugontvangen. Engeland wilde de Intusschen is het resultaat van al deze schermut selingen geweest dat de toestand nu weer juist zoo is als een maand geleden: de korte, credieten die voornamelijk door Engeland en Amerika aan Duitschland gegeven zijn liggen , grootendeels bevroren en kunnen niet terugbetaald worden. Het eenige verschil is, dat iedereen het nu als een grove misstand beschouwt. Tot goed begrip zij nog ver meld dat de veelmisbruikte aanduiding bevroren crediet" in dit geval tot op zekere hoogte een heel andere beteekenis heeft dan de normale. Voor een belangrijk deel der credieten is het namelijk niet in de eerste plaats de betaling maar de betaling over de grens" (crediet tegen import en export), het transfert dat onmogelijk is. De importcredieten zijn wel self liquidating" en dus niet bevroren in den gewonen zin, toch moeten zij in dit geval als zoodanig worden be schouwd. Want al zou Duitschland al zijn rembourscredieten in marken kunnen aflossen, dan nog zou het buitenland de verlangde deviezen tot aflossing van zijn crediet niet kunnen krijgen. De oplossing van dit probleem ik heb dit reeds eenige malen gezegd ligt hier in het constateeren ervan, in het realiseeren van de feiten, dus: stillhalten door de crediteuren of: moratorium dooi de debiteur. De onderhandelingen daarover zijn reeds in vollen gang. En zooals steeds blijkt ook hier weer dat schijnbaar eenvoudige dingen niet zoo simpel zijn.,De crediteuren weten dat geen andere oplossing mogelijk is. maar het spreekt wel van zelf dat geen van hen toezeggingen wil doen wanneeihij niet zeker is dat de anderen meedoen. Aanvanke lijk heeft men alleen aan de buitenlandsche credi teuren gedacht, want, zoodra de biljettenhonger in Duitschland verdwenen was. ware er geen. reden om de inheemsche deposito's niet uit te betalen, het was immers geen kwestie van insolvabiliteit der banken. noch van?interne illiquiditeifmits er niet abnormaal veel biljetten,in omloop kwamen, maar van transfert-onmacht; van externe illiquiditeit". Maar het is alleszins begrijpelijk dat tenslotte toch de buitenlandsche crediteuren er weinig voor voelen om hun voorschot; op langen termijn te verschui ven met de kans dat de inheemscht* crediteuren intusschen al hun duiten weghalen en aldus wel licht een brok van het meest waardevolle actief in de wacht slepen. Aan den anderen kant realiseert men natuurlijk dat het onmogelijk is om het betalings verkeer in Duitschland langer stop te zetten dan strikt noodzakelijk is. En zoodoende is men ten slotte gekomen tot bespreking over zekerheden die voor het stillhalten" moeten worden verstrekt: krijgen de buitenlandei's onderpand dan zitten zij zelf op dat actief en hoeven zij zich niet bevreesd te maken dat het ten behoeve der inheemsche de posanten wordt vervreemd. Intusschen is wel ge bleken dat het moeilijk zal zijn om met allerlei kleinere crediteuren tot een vergelij.k te komen, zoodat men in Duitschland overtuigd is dat een moratorium toch niet geheel te vermijden zal zijn, voor hen die niet uit zich zelf de betaling opschorten. \ * * Daarnaast is weer een nieuw slagveld ontstaan, De vorige week heb ik reeds uitvoerig de positie van Engeland ' besproken. Sedertdien zijn de goudafvloeiingen ondanks de discontoverhooging ? voortgegaan totdat, in de.'-allerlaatste .dagen het pond wat vaster is geworden. Maar de toestand was toch zoo ernstig dat men het raadzaam achtte besprekingen in te leiden met de Banque de France (waarschijnlijk zijn sub rosa ook onderhandelingen gevoerd met de Federal Reserve Bank) inzake een herdiscontocrediet of eenvoudig pondenaan-' koop om verdere goudafvloeiihg te voorkomen. Het is alweer opvallend dat Frankrijk dat geen oogenblik iets voelde voor steun aan Duitschland wel met Engeland wilde spreken. Al gelden daarbij natuurlijk ook andere overwegingen oen crediet aan Engeland is immers qua risico niet te Verge lijken met n aan Duitschland toch komt hier de kwestie van het geldelijk belang óók weer ter tafel. Frankrijk had nagenoeg geen Duitsche cryd iet en uitstaan en dus ontbrak de prikkel van het eigen belang om de arbiteur niet te laten bezwijken. De Fransche banken hebben daarentegen, ondanks de omvangrijke jumdenverkoopen der laatste jaren en de hernieuwde verkoopstroom in de laatste maanden, nog altijd zeer groote bedragen op de Londensche markt uitstaan. Xoodat min of meer dezelfde overwegingen die Engeland en Amerika jegens Duitschland deden gelden voor Frankrijk jegens Engeland golden. Alleen met dit groote verschil dat terwijl in eerstgenoemde verhouding de macht feitelijk bij Duitschland ligt (zie hierboven), in de relatie Frankrijk?Engeland de crediteur het heft in handen heeft. Engeland heeft een prestige te verliezen, en dat men dat te Londen wel degelijk beseft, blijkt wel uit het heftige verzet in de City alleen al tegen de idee dat het pond gesteund" zou moeten worden, hetgeen toch een bittere waarheid is. Maar juist die machtspositie is voor Frankrijk weer reden om niet te lankmoedig te zijn; van de onderhan delingen is zeer weinig uitgelekt, alleen hoort men wel van meeningsverschillen. Het lijkt allerminst onmogelijk dat Frankrijk zijn macht over Londen wil omzetten in politieke voordeelen: ik wil U loonden wel helpen, maar waar Gij prae tisch gesproken met mijn geld aan Duitschland credieten hebt gegeven meen ik toch wel te mogen verlangen dat (iij bij eventueele toezeggingen tot stillhalten" rekening houdt met onze politieke wenschen. Met dat al schieten wij heel weinig op en Duitsch land helpt zich zelf nog steeds tijdelijk" meteen praetisch moratorium. ..Worden wij het eens over het niet betalen dan doen1 wij Uw zin. zoo niet dan doen wij onze zin en betalen toch niet" is op het oogenblik ongeveer de Duitische houding, en .. ...de eenig mogelijke. De gevolgen bij de cre diteuren blijven natuurlijk niet uit. Ik heb er verleden week reeds op gewezen dat, hoewel er geen andere oplossing is, toch het illiquide maken van een zoo belangrijk actief voor de buitenland sche crediteuren niet zoo makkelijk zal zijn. vooral niet wanneer daarbij komt dat het publiek be vreesd wordt voor tle crediteit-banken en depots gaat opvragen. Tot nu toe is alles vrij kalm.maar de vervallende accepten die niet verlengd wordf-n^ moeten natuurlijk betaald worden. Cieen wo< ^' dat alle banken nu zorgen voor een zeer rumiiliquiditeit, en.... dat is tendeele alweer op de schouders van Londen terecht gekomen. Het waren immers o.m. pondenwi,ssels die de banken elders als eerste liquiditeit aanhielden, en die zij. nu mede in verband met tle opgekomen angst voor pond sterling en liquiditeit van de Londensche geldmarkt liever in harde.'guldens omzetten. Hoezeer de toestand ook hier te lande abnormaal is geworden en hoezeer een algemeen gebrek aan vertrouwen op financieel gebied heerscht, blijkt wel uit het feit dat in enkele weken tijds het dis conto van | pCt. op bijna 2 pCt. (het tarief van de Nederlandsche Bank) is gestegen. De goudvoorraad van de centrale bank nanx met ongeveer 90 millioen toe, de biljettencirculatie met ongeveer 100 millioen. Terwijl men door den. voortdurenderi goudinvoer juist een Verruimen van de geldmarkt had kunuen verwachten, was dus het tegendeel waar. eenerzijds omdat het wantrouwen leidde tot .omzetting, van deposito's in bankbil jetten, en anderzijds omdat door banken en anderen zeer omvangrijke saldi bij de Nederlandsche Bank . worden aangehouden (ook al ongeveer 5)0 millioen meer dan normaal) omdat zij zich aan geen enkele belegging willen wagen. Ons bankwezen is buitengewoon liquide, zoodat hier wel geen moeilijkheden te vreezen zijn. maar in Londen moet men zich afvragen hoe speciaal do accepthuizen, die niet tevens bankier zijn en geen liquiditeit van eenige omvang erop na plegen te houden, de vervallende accepten. zullen kunnen blijven voldoen, wanneer niet tijdig het StUlhalteconsortiuUM* n ??daarmee verlenging der wissels. in krnikerY t-ii kannen is. Dan,h''jg hioefc-men maar afwachten of de wissels weer even gemakkelijk als vroeger genomen worden, de buitenlandsche koopers zullen zeker niet in, groote getale terug komen ! En de steuncapaciteit van de Bank of England is aan restrictie onderworpen, ovenals de Keichsbank maar in beperkte inate kon helpen; tenzij men h'als over kop de Mac-Millan adviez.cn. tot verlaging van de gouddekking doorvoert, met alle prestige-verlies daaraan verbonden* >'een, voorloopig zijn wij er nog niet. Het is te hopen dat deze partij, waarin nog niemand winstpunten heeft kunnen boeken, met remise eindigt. Maar dat is ook wel het gunstigste resultaat dat men verwachten kan; en het zal moeite kosten!