GROENE AMSTERDAMMER VAN 22 AUGUSTUS 1931 No. 2829 No. 2829 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 22 AUGUSTUS 1931 » < ? l 7. 13 de ZOMERTOONEEL door Henrik Scholte 15 OP dien ongelukkigen dertienden \&n de maand waren in het Stadion zeer vele acteurs, die tot de trouwe bezoekers van onze vaderlandschc stierengevechten plegen te behooren, getuige van den doodenrit van Hans Herkuleyns. Twee dagen later moesten onze groote gezelschappen zelf hun groote motoren in de baan brengen. En al waren het dan nog maar de eerste plezierrondjes van het seizoen, het besef, dat zij in den komenden wintor wel eens langs even hachelijke hooge bochten zullen moeten koewen, dreef hen merkbaar tot een snellen start en een mogelijken voorsprong. Niettemin startten de groote Konink lijke en de kleine koppel van liet restant-Verkade gelijk op: zij openden elk met een voorstelling, waar ofschoon op .amusement" berekend formidabel op gewerkt was en waarbij van de anders gebruikelijke start op halve kracht (eeu Wallace-je voor don bijwagoii") gelukkig geen sprake kon zijn. Verkade had er alles opgezet om een vooral ook artistiek geschokte reputatie te herstellen en kwam op z'n paaschbest voor den dag niet een brillante voorstelling van Molnar's Spiel im Schloss". Wat dit knaleffect voor de toekomst, voor grooter en met name voor nieuw werk beteekent, moeten we nu maar geduldig afwachten. Hy heeft in elk geval dm gelukkigen inval gehad om zijn vita nuova in te luiden met een voorstel ling, die volkomen in de'lijn van zijn regie lag, de beste kwaliteiten daarvan naar voren bracht en daarbij vertoond werd met een accuratesse, een evenwicht en een verrukkelijk lichte toets, die hem en zijn gezelschap een succes brachten. waarvan zij weken lang plezier kunnen beleven. Men vergat gaarne, dat het stuk voor ons land al eenigszins afgeroomd was, men vergaf ook de noodelooze vergroving van den grocieusen titel (thans Nachtrepetitie", in overeenstemming met de wel geestige, maar soms ook wat al te scherp aangezette vertaling van Adolph Engers; zegt niet de libretto-schrijver Hans Korth uit het stuk met zijn aanbiddelijke ironie, dat je tegenover een intellectueel publiek heusch niet zoo direct" hoeft te zijn?) Zooals Spiel im Hchloss" dezen zomeravond werd vertoond ??misschien de eerste maal, dat het Bika Hopper Theater werkelijk voor-?Kam-'' merspiele" dienst deed, - herkreeg voor n keer het tooneel althans weer zijn veel verguisde roeping: anders, en mér, te zijn dan een deiverwante kunsten, die haar bestaan heeten te bedreigen, 'tfeen verfilming, geen lectuur van het stuk, geen geforceerd experiment, uit de, verza diging van misbruikte .vormen geboren, hadden deze vergankelijke werkelijkheid, waarin scherp en helder de wisselwerking van tooneel-illusie en toeschouwer-emotie elkander raakten, kunhen be naderen. Er. werd mér vertoond dan een geraf fineerde Molnar, liet geraffineerde stuk, dat deze zonderling en eenzijdig geniaal ontwikkelde pr stidigitateur van dialogen misschien ooit schreef. Juist de virtuositeit van het woord vond men echter getemperd door het talent, waarmee hier spel en leven het ironisch-verfijnde bon-mot en het mildere perspectief van menschen in.hun zwak heid, nietigheid, leugen n zelfbehoud harmonisch verbonden waren.. Er werd niet vlakweg getypeerd, er werd niet op de spiritualiteit van het gesproken woord en de opeenstapeling van verrassingen, oplossingen en climax vertrouwd. Maar er werd werkelijk een poging gedaan om alle kansen, die Molnar onbehoorlijk geroutineerde tooneel technicüs, die hij altijd is ! in zyn stuk_Verstopt V.ROSSEM OtetsTtVARinAS had, te herscheppen en te transponeeren ten be hoeve van dit weergalooze genot, dat goed tooneel kan geven: een stem, die Gij zelf had willen zijn te hooren door een masker, dat (Jij zelf had kunnen zijn. Wat het stuk betreft, is Molnar's Spiel im Schloss" eigenlijk een allegorie van het fruit, want het is om de symbolen van citroen en perzik, dat deze lucide intrigue is opgebouwd en een aan vankelijke hachelijke sitxiatie glorierijk opgelost kan worden in een parodie op Sardou, die tijdens de vertooning het publiek kinderlijk opgetogen maakte. Dat deze hcele intrigue gebaseerd is op het ttccoustisch unicum, dat men wel op het tooneel kan hooren wat in de kamers rechts, maar blijkbaar in de kamer rechts niet wat op het tooneel gespro ken wordt, moeten wij dan maar vergeten. Paul Huf in de rol van Hans Korth, waarin Molnar blijkbaar met genoegelijken zelfspot toch ook wel iets van zijn eigen beeltenis legde, speelde meesterlijk voor den plooibaren, sierlijken en schranderen hovenier, aanvoerder van het door gemeene belangen bijeen gehouden trio der operettefabrikanten, waarvan Tor Hermus de minder gevarieerde, doch in zijn opzet scherp gesneden en in zijn spel met getem perde clownerie vertolkte rol van den zwaar en zwart zienden Mansky op zich had genomen en Frits van Dijk, als een aanbiddelijk-blanke rherubijn, de componist Albert Adam was: ongelukkig op den drempel van den eersten roem, vijfentwintig jaar en nog niet wereldwijs. Dat het spel van Nel Stants in de laatste twee jaar een groote zuivering heeft doorgemaakt, zal iedereen opvallen, die de vroegere, onhandige ai'fectatie van de Eeuwige Echtgenoot" of ..Hedda Gabler" vergelijkt met een bescheiden, doch met geraffineerde charme gespeelde Annie Otto, de schuldbewuste partner van den bulderenden maestro Almady, waaraan Willem van der Veer de felle, ordinaire kleuren van domheidsmacht en zelfbedrog wist te geven: een rijk gespeelde vertolking van deze parodie op den romantischen acteur, clii door het venijnige verloop van het stuk op zulk een heerlijke manier in z'n hemd gezet wordt. Het was zoowel in den klaren bouw der eerste twee bedrijven als in de uitbundige catastrophe in 111, dat Verkade als regisseur werk leverde van een finesse en een raffinement, dat zelfs zijn oude Shaw-monteeringen in de schaduw stelde. Als metteur-cn-scéne construeerde hij met de kleinste middelen en klaarblijkelijk zeer bescheiden requisieten een licht en elegant tooneel: een rank a jour van latwerk tusschen hooge, zwarte gordijnen, zijn bekende constructie, maar ??met stuk en ensemble opgevoerd tot een zelden te voren bereikt meesterschap. * * Johan de Meester had met Froritpage" (ook niet al te fraai vertaald door Extra Tijding") het voordeel van een Amerikaansche noviteit, die aldaar, en elders, in de wereld, met open armen ontvangen is. liet dunkt zijn succes blijkbaar vooral aan de in het bizonder aan het begin zeer knappe en satyrieke reportage van een troep menschen, wier dagelijksch werk bestaat (althans zou moeten bestaan) uitliet zelf leveren van knappe reportage. In een lokaal van het Paleis" van Justitie ie Chicago (wat een zonderling Hollandsch woord hebben wij daar toch eigenlijk voor), een zwijnestal, die door de Meester met de illustere caricaturen van een Ixiidsch zweetkamertje was opgesierd, zit dit stelletje aangckleede blocknootjes bijeen, kaartend, vloekend, luierend en af en toe als het gaat om het uur van executie van een arm menschelijk wrak een beetje vervroegd te krijgen, opdat het verslag .nog net in het ochtendblad kan, of later, als de opgejaagde drommel toch nog weet te ontsnappen plotseling op hun qui vive, Jachtend, van elkaar gappend, (echter met alle faire collegialiteit van een zonderling esprit de corps") en tenslotte kauwend en spuwend hun gesproken .copie toevertrouwend aan een rits verkleurde telefoonlijntjes, die de sensatiekranten ran Chicago in dit paleis der smerigheid hebben laten aanleggen om müHoenen krantenlezers de Zeist als Woonplaats» BOUWTERREIN TE KOOF in het centrum van Zeist, aan den verkeersweg UtrechtArnhem, tn de onmiddellijke nabijheid van het Raadhuis, de Hotels Hermitage en Flgl on het Slot van Zeist. Prachtig opgaand geboomte, stofvrije wegen, voorzien van iloleerlng, gas, water en electricitelt. Kadere gegevens worden verstrekt door de N.V. PARK KERSBERGEN, Montaubanstraat 4, Zeist. meest perfide prikkellectuur quasi-onschuldig te kunnen voorzetten. De blijkbaar scherp en brutaal bedoelde satyre op Chicago (burgemeester, sheriff, politieke. koehandel) is een beetje vieux jeu en bovendien zoo klein van formaat en zoo vol scheuren en gaten, dat het alleen op een achterafplaatsje in Texas van toepassing had kunnen zijn. De kracht van het stuk ligt echter in de milieu schildering van deze jongens van de pers", zooals men ze in Spanje noemt: een brokje in vogelvlucht geziene werkelijkheid in den trant van Elmer Bice's Streetscene", minder gaaf misschien, maar daarvoor met een rake typeering van het detail, dat de afkomst en ook de nimmer verloochende liefde A'an de schrijvers voor het vak der verslaggeverij" verraadt. Als eenmaal de intrigue begint en de ontsnapte anarchist en zijn Sonja, in den vorm van een straatmeid uit Chicago, hun nogal Russisch ge kleurd tafereel van ellende ophangen, is het breedu gebaar wc g uit dit stuk en de grenzelooze vlakheid van het maakwerk treedt aan den dag. Slechts n nieuw type, Walt er Burns, krantenmaguaat. is nog volop naar het leven geteekend. Als Mr. Hearst niet naar de kaasmarkt was gegaan maar deze première had bijgewoond, had hij daar nogeens oude herinneringen kunnen ophalen. En trouwens, zoover ligt deze Walter Burns niet van ons af. Hij is misschien internationale!' dan het troepje, dat rondhangt in die zwijnestal, waar op een geheim deurtje hoonend het woordje Gents" leesbaar is. Johan de Meester heeft dit stukje eenigszins studentikoos geregisseerd in den trant van. een penny a line"-opera. Door de vaart en ongedwon genheid, die hij erin bracht, kreeg het vooral in den. aanvang de juiste kleur, al verliep het dan ook'op hoogtepunten in een beestenbende en al ha*l hij juist J op de oogenblikken, waar de meeste actie vereischt werd, niet altijd de juiste verhoudingen Het spel van de meeste acteurs, vooral van Cruys Voorbergh, van de Meester zelf, van Fiolet, van Warmelo, Jo Sternheim en Jules Verstraete (een heerlijke bullebak met den hem aangegoten derby) was voortreffelijk in stijl. Charlotte Kohier was buiten het ensemble iets te zwaar aangezet, of schoon temperament''hier veel vergoedde. Behalve nog een kleine episode van Georgette Ilagedoorn als een sprietharige werkster, waren de overige vrouwen slecht. Dat om zoo'n verloofde en zoo'n schoonmama zich het levenslot van den ras journalist de Meester zou kunnen bewegen.... neen. Het publiek scheen er althans'den tweeden avond nbt erg aan te willen, evenmin als het trouwens destijds het (toen veel minder raak. geregisseerde) rumoer van Streetscene' kon verdragen. Het zou een goed teeken zijn als heb daarmede aanduidde, dit terrein, dat inderdaad beter en technisch geraffineerder door de film bestreken wordt, aan de bioskoopgangers te willen overlaten. Maar een voos teeken, als het daarmede bewees, voor een Augustusstuk nog beneden het peil van de bioskoop te willen gaan, lijnrecht in de armen van de sentimenteele larikoek, de comfortabele draak of een trio-liflafje met een slot dat klapt". ?&? CROQUANTE GROQUETJES door Alida Zevenboom ZONDAG waren kleine Ali en Nol van mijn nicht uit de Commelinstraat bij me om hun Zondagscentje te halen ik geef ze elke week een kleinigheid, want een kind kan niet vroeg genoeg de waarde van het geld leeren kennen en ik bond zo nog zoo op het hart geen vuurwerk te koopen om er Hartjesdag mee te vieren en de kleinen beloofden me plechtig het niet te doen. Tante, zei Ali, ik zal voor mijn dubbeltje kralen koopen en een taschje voor u rijgen. En Nolletje, dat net zoo'n huichelaar als zijn vader is, zei het nog positiever: Vuurwerk is gevaarlijk, tante en ik koop veel liever een mooi prentenboek voor mijn dubbeltje. En gevoelig van hart als ik ben, gaf ik ze allebei er nog een stuiver bij. En wat deden de smakkertjes? Zij kochten voor zes stuiver voetzoekers en zevenklappers en rotjes en Nol moet gezegd hebben: de donderbus steken we onder tante der rokken af" n hij had er bij gegrinnikt van de pret! Zoo zijn de tegenwoordige kinderen en doe er eens wat tegen ! Meneer Versteeg kan nu wel elk jaar verbieden, dat ze "vuurwerk afsteken en de Burgemeester kan er zijn zegen op geven, maar waar ze dat gemeene knallende goedje vandaan halen dat een oud mensch drie voet de lucht doet inspringen als ze het achter.hem loslaten, mag Joost weten. En als het waar is, wat ik altijd heb hooren ver tellen, dat de Hartjesdag eigenlijk de dag was waarop het gemeene volk eens in het jaar op de herten mocht jagen, dan zal er niet veel aan te doen zijn. want nu is het de dag geworden waarop het eens in het jaar op de politie jaagt en daar zijn hartjes" onder, vooral die groote agent, die bij ons inde buurt de ronde doet en Leent je al driemaal beboet heeft dat ze na bezetten tijd een onschuldig kleedje even uitsloeg. Ik ben een vredelievend mensch en ik kan geen vuurwerk zien, want ik ben nog al schrikachtig van natuur, maar ik denk wel eens: als ik een voetzoeker had} dan stak ik die achter dien meneer af ! Het is zondig van de zondige gedachte, maar doe er eens wat tegen? En nu is meneer Louis Chrispijn ook al dood. Ik las in de krant dat hij eigenlijk een zwaar moedig man was en wat kon hij altijd opgewekt spelen ! \Vat zal hem dat dikwijls een inspanning gekost hebben om het 't publiek niet te laten merken en ik weet nog wel dat de inwendige" vrijkaartjes voor Het Cafetje" ergens op den kop had getikt?hij zal er misschien niet eens eerlijk aan zijn gekomen en wij bij meneer Prot zaten en ik zie het nog voor me, hoe Chrispijn met zijn handen werkte, zoo vlug en levendig en wat sprak hij daarbij prettig en alles zoo lenig en het ging allemaal als van een leien dakje en nu begreep ik misschien ook waarom hij juist deze rol zoo mooi speelde en waarom die rol hem zoo lief was, want zoo zwaar als het dien kelner in het Cafetje moest vallen om nog te bedienen, terwijl hij schatrijk was, zoo zwaar moet iem gevallen zijn de menschen te doen lachen, terwijl hij zelf liever in een stil hoekje met zijn leed alleen had gezeten. En wat ik ook zoo mooi'vond in het spel van meneer Chrispijn, is dat hij bij al zijn vlug spelen nooit haastig speelde, want ik heb wel eens jongelui gezien die het hem wilden nadoen en dan niet alleen over hun eigen woorden struikelden, maar net speelden of ze nog de laatste tram moesten halen, zoo raffelden ze het af. Och, och, wat gaan er in den laatsten tijd toch een goeje menschen dood en ik zat daar zoo aan te denken toen ik van de week in Carrézat bij Madame Pompadour", waar het acteurtje me een vrijbiljetje voor verkocht had, want ik koop ze van hem en trek het van zijn boekje af, anders komt er heelemaal geen schot in, en toen ikmevrouw Beppie de Vries zoo mooi tag spelen en zingen en dansen dacht ik aan den goeden ouden tijd van de operette in het Rembrandttheater, met meneer Pauwels en den ouden heer Heuckeroth in de directie en den jongen meneer Heuckeroth als dirigent en ik weet me nog te herinneren, dat de inwendige zendeling tegen me zei, want hjj was dol op de operette ik geloof van wege de mooie beenen van de meisjes als u- het me nu vraagt het was UIT JANTJE'S KLADSCHRIFT in het Vroolijke Weeuwtje": zie je van die vier meisjes die om dien meneer heen dansen dat eene met die mooie beentjes? Daar moet je eens op letten. Dat is Beppie de Vries en die zal het ver brengen." En zij heeft het ver gebracht en dan denk ik ook weer aan die arme mevrouw Budermann, die in haar tijd drie Beppies was en ik zie nog haar portret op de schrijftafel van wijlen meneer staan en dat vond mevrouw zaliger goed, want die dweepte zelf met dat zangvogeltje", zooals zij haar noemde, en .nu ligt zij al eenige jaren plat te bed, na heel wat ellende doorgemaakt te hebben. Als je dat allemaal nagaat, dan moet je je er eigenlijk over verwonderen dat er nog n acteur of zanger is die niet zwaarmoedig is en ik herinner me verleden jaar dat ik ons acteurtje een komisch rolletje heb zien spelen bij meneer Verkade en ik moest waarachtig om hem lachen en een paar uur te voren had ik hem nog gedreigd, dat ik hem zoo op straat zou zetten en op zijn boeltje beslag zou laten leggen, omdat hij een half jaar met zijn kamerhuur achter wast Maar eigenlijk is dat toch ook niet vreemd, want toen de inwendige Zendeling er met mjjn meubeltjes vandoor was gegaan, een paar dagen voordat wij zouden trouwen, kwamen de menschen met weewarige gezichten naar me toe en toen heb ik ook gelachen ? ? gelachen. ...11 Maar als ik hem in mijn handen gehad had, had hy niet gelachen, daar kan u van op-aaa 1.... dia, f k mas nu tenminste mlln sigaartje weer rocken'' Vraagt A Killen1:» Mini. mum Nicotine, minimaal nicotinegehalte weten. schappelijk vastgesteld. Het lichtste en onschul digste op bet gebied van ?igaren denkbaar, toch heerlijk geurig en amake. l^jk. Alom verkrijgbaar