Historisch Archief 1877-1940
l
7.
12
de
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 22 AUGUSTUS 1931
No. 2829
Schilderkunst
O. Wem'ki'lwrli'H li»utMiit><lt»n bij
dr Raplaryi». uitguvc Joun Blut» u
De Bapiarys is een boek van
middeleeuwsche spreuken. Het is voor
iederen dag van de maand en dus van
het geheele jaar. Wanneer wij zien, wat
gewoonlijk zulke boekjes met spreu
ken voor iederen dag bevatten en
hoeveel afgesleten» en oud-bakkens
ons wordt voorgedragen als ware het
nieuwe en levendmakende vondsten,
dan is het verwonderlijk, dat dit
boekje (zulke wezentlijk rijke en
rijpende keuze) niet dadelijk is uit
verkocht, te meer daar het voor de
bookeminnaars een dierbaar bezit
kan wezen en zelfs voor hem, die de
Middeleeuwen waardeert, altijd nog
een herleving, voor hem, van die Middel
eeuw. Osw. Wenckebach, de beeld
houwer, die als schilder begon en
als houtsnijder terecht bekend is,
versierde het inderdaad met zijn
houtsneden, met initialen en titels. Wij
zouden defce dadelijk kunnen
verdeelen in die, welke een afzonderlijk
blad vormen en in die welke in de
bladzij zijn opgenomen. In het alge
meen zoudt ge moeten zeggen, dat
zij die een geheele bladzij vormen, al
zijn er ook goede tusschen. minder de
kracht van zijn talent doen
^vvaardeeren dan zij]die in den text zijn
opgenomen en
met dien text
mee dus een
bladzijde
vormen. Het
boekjebegint
.met de
sterrebeelden,
dietweeheele
bladzijden
vormen, en
waarin, n in
de schikking n in de weergave
deidieren wij onmiddellijk den realist her
kennen, die de beeldhouwer zonder
twijfel ook is. Dan volgt weer een groote
snede, de Januarimaand, twee figuren
met oen hond bij een huisje en bij een
kalen boom, die zeker van die
houtsneden niet eerx der slechtste is. Maarmeer
bizonder vinden wij Wenckebach,
verder bladerend, in de eerste letter,
een L. versierd met twee hanen, op
gesloten in het lichaam van de letter.
Daar is meer spanning, meer gebalde
levendigheid. 'Dat zelfde vinden wij
telkens in de lintvormige houtsneden
die het bovenste deel van een bladzij
vormen, en die de plastische ver
tolking zijn van een der spreuken.
Zij vertoonen een juist begrip van
het didaktische in zulke spreuk;
ook de houtsnee is vermanend en
. verhalend. Wij begrijpen daar ook,
dat deze dingen nog n zijde van
het talent van den houtsnijder ons
/achtbaar maken en dat' is het ver
mogen, (/roepc n open of gesloten te
formeeren, al naar dat is in den eisch
van het voorgestelde. Deze begaafd
heid tot n actie een geheel vol
verscheidenheid te binden is niet
zóó overvloedig aanwezig in Holland,
dan dat wij er nog niet met nadruk
op zouden wijzen. De voorstellingen,
bestaan uit beesten en menschen,
bezig met een daad, vóór of in een
natuur, met spaarzame aanduidingen
voltooid. Dikwijls triumpheert de
dood er, maar meer de bezigheden des
levens; soms de verlokking, dan de
afwijzing van die verlokking. Soms
de droefenis, dan de overpeinzing,
altijd zijn ze een verluchte waarheid.
Dit alles tesaam maakt het boekje
tot, zooals ik zeide, een te zoeken
bezit. De
spreuken"*zijn"'gecondenseerde
bedenking e n e n [a l s
zoodanig
menschelijk
en telk ens
weer waar;
de ^houtsne
den maken
voor het oog,
op zeer aan
gename wijze
dikwijls, die
waarheden" duidelijker, en meer bij
blijvend.
Goedhart hij Kloykuinp
De heer Goedhart is een all-round"
athleet in de schilderkunst. Het is
altijd verheugend menschen te ont
moeten, schilders te zien, die, zooals
dat heet (maar-waaróm toch?) voor
niets staan, en met opgeruimdheid,
zij het dan ook niet altijd met het
begrip eener passende verantwoor
delijkheid, alles durven, alles be
ginnen. Goedhart schildert bij voor
keur (of uit noodzakelijkheid?) ten
eerste portret. Er moet een groot
aantal lieden zijn, wien hij daar-mee
een genoegen doet en ik twijfel niet,
dat hij om zulke portretten in menig n
middenstaat van Amerika zou gelden
als een plaatsel ijken Hafaël. Ik kan
mij tenminste levendig voorstellen,
dat een portret als van den meneer,
die bij gebrek aan toeters, zóó duchtig
den voorzittershamer hanteert, n
yoor de familie van dezen heer, ? n
dezen heer zelf (?zelfs" zouden ze in
sommige streken van Zeeland zeggen)
een verrukking moet zijn. Hoe zeer
moet zulk portret gelijkend zijn;
schilder en afgebeelde ontmoetten
daar elkaar op hetzelido plan. Er
kon hier geen ontevredenheid
ontDE GROENE AMSTERDAMMER
Wtikblad vaor Nederland
kost slechts f 2.70 per kwartaal (f 0.20
voor incassokosten) of f 10.?per
jaar bij vooruitbetaling
Spoor's
Mosterd
W. A. Spoor Jr., CulembOrg".
ch.ec/'
MOOI» oll» doetelnden
Dirk
Amsterdam.
G. J. DE KONING 6 ZOON
Keizersgracht 447,
Opgericht Ao. 1739
Warmwatervoomening.
Sea~fforse
de allerbeste
noutwynJenever
M.P.POLLEN & ZOON ROTTERDAM
D^^ ^^ ?? 0% Slechts n afdoende Hulp: JUJK ACU
? l B» ?? w Vraagt ons gratis 81) pp boek over dit onderwerp,
^ W T ? s.v. AMERICAN ACOUST1UOH - N10UW6 Plein 8* - ARHHEM
Bij zoutarm dieet:
ongezouten boter van OUD-BUSSEM
cKuva WiXftam W
U SCOTS WHISKY
VERTEGENWOORDIGERS:
N.V. HOOGEWERFF, CHABOT & VISSER's
WIJNHANDEL
DEN HAAG - ROTTERDAM - ARNHEM
l
THE AMERICAN LUNCHROOM Cv.
K A L V E R S T R A AT 16-18 AMSTERDAM
RESTAURANT A LA CARTE
PLATS DU JOUR
BLARICUM (Gooi), Pension 't Matthijsscnhout"
LARENSCH LANDHUIS Modern Comfort.
Uitstekende verbindingen met Amsterdam en Utrecht.
Prospectus op aanvrage Tel. 442.
HOTEL VELSERBEEK" VELSEN (bij de Pont)
Gemakkelijk te btnlken per antobu en Eleetriiehe Spoor.
Schitterende omgeving Groot Terras THEESCHENKERIJ
LUNCH - DINER - SOUPER
Het geheele jaar geopend. Tel. 504 F. BUSS.
staan, doordat het schilderij beter
is dan de afgebeelde; beide zijn van
dezelfde waarde. Dan is er nog van
een dame, jong, een schilderstuk* niet
de handen. Hoe-wonderlijk juist heeft
opnieuw de schilder de gelijkenis ge
troffen der ne, coquétte, pink.
Zielvol is de uitdrukking van den
stand van dezen kleinen vinger! Op
nieuw moet er verrukking geheerscht
hebben ir de huizen van den schilder
en van de geportretteerde toen dit
werk der schilderkunst verhuisde van
uit het huis van den maker naar het
huis van de gemaakte. En deze wer
ken zijn geen uitzondering; langs alle
wanden van den Koninklijken Kunst
handel Kleykamp vindt ge beelte
nissen van dezelfde kracht en
heerlijkheid. Ge zoudt deze kracht en
heerlijkheid kunnen betitelen als
maatschappelijk-burgerlijk, of
burgerljjkmaatschappelijk(zulke omzetting komt
hier er niet op aan). Het spreekt van
zelf dat een werkje dat iets anders
is, bijna schreef ik beters, onmiddelijk
de aandacht moet trekken, en dat
inderdaad ook doet. Dat werkje is
dat van den ouden heer met de zonne
bloem. PLASSCHAEBT
»?<?*??./
t
No. 2829
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 22 AUGUSTUS 1931
Wetenschappelijke Varia
Onze jonge spoelwormen op tournee
door Dr. P, van Olst
IN mijn jonge jaren en zelfs nog lang daarna
reisde de menschelijke jeugd in vacanties niet
verder dan het Gooi of Arnhem, met hoogstens
als een zeer bijzondere zeldzaamheid en luxe een
tochtje naar Kleef. Een tegenwoordige zesjarige
behoort in de herfstvakantie naar den Eiffel
geweest te zijn, een twaalfjarige naar Zwitserland,
een achttienjarige naar Marokko en een
vierentwintigjarige moet absoluut beu zijn van reizen
en zich erover verbazen, dat zijn tante nog de
moeite neemt om per Zeppelin naar de Noordpool
te gaan en daar via een touwladder over te stappen
in een onderzeeboot.
De reislust is bij de jeugd dus enorm ontwikkeld
in korten tijd. Dit nu schijnt een meer algemeen
voorkomend verschijnsel te zijn in de dierenwereld.
Dat de dierlijke jeugd ook meer aan rondreizen
doet bewijst het geval der spoelwormen, die men in
buurpraatjes in de tram kortweg als wonnen"
par excellence betitelt. Dertig jaar geleden kwam
een spoelworm als ei onzen mond binnen, ont
wikkelde zich in onzen darm en afgezien van enkeie
excentrieken, die wel eens andere plaatsen in ons
lichaam bezochten, bleven zij in den darm om
alleen hun eieren den darm tédoen verlaten.
Tenminste zoo scheen het ons. Onmogelijk is het
echter niet dat dit berustte op een tekort in onze
kennis. Maar op het oogenblik heeft de spoelwor.i
toch wel een heel andere jeugd, waarbij ik dan maar
in het midden laat of dit een nieuw aanwend'sel is
of alleen maar een nieuwe vondst der wetenschap.
Wanneer onze darm spoelwormen herbergt en de
talrijke eieren dezer dieren onzen darm verlaten is
er bij onvolkomen hygiëne altijd wel kans dat
enkele dezer eieren weder in den mond komen,
zoodat een zelf-infectie plaats zou kunnen vinden.
Dit is echter niet het geval; deze eieren zouden niet
den tijd hebben zich in onzen darm te ontwikkelen
want het ontwikkelingsproces gaat te langzaam.
Eerst moet het ei wekenlang buiten ons lichaam
geweest zijn eer zich in het ei een larve ontwikkelt
heeft, die eerst nog in het ei blijft. Pas als men deze
eieren naar binnen krijgt kan men met spoelwormen
geïnfecteerd worden. De jonge larven echter blijven
niet in den darm maar maken een ingewikkelde
reis door ons geheele lichaam. Eerst boren zij zich
in. den darmwand binnen om in onzen bloedstroom
te komen. Enkele komen eerst in de lympheklieren,
maar de meesten gaan met het bloed van den
poortader naar de lever en vandaar, nog steeds met
den bloedstroom mee, naar het hart, dat hen verder
pompt met het bloed naar de Jorw/en. In de nauwe
bloedhaarvaten van de longen blijven zij echter
steken. Zij werken zich dan uit deze. haarvaten
door het uiterst dunne wandje der lonybla'asjes
heen en komen dus in het inwendige van de long.
Deze gewelddadige passage door de blaasjeswand
heen veroorzaakt bloedingen en kan een soort
longontsteking geven in zeldzame gevallen als de
infectie erg sterk is geweest. Niet bij menschen
maar wel bij varkens, die dezelfde spoelworm
hebben, komt na een sterke infectie reeds na een
paar dagen de ,.spoelworm-longontsteking" voor
die menige big in de Noord-Amerikaansche
varkenskweekerijen ontijdig vermot rdt en daarom
door de kweekers zeer gevreesd wordt.
Een Japansch geleerde, die opzettelijk 2000 rijpe
spoelwormeieren innam, kreeg als belooning de
bevestiging dezer mogelijkheid, want hij kreeg
koorts en longontsteking, waarbij hij spoel worm
larven uithoestte. Daar deze larven nog zeer klein
zijn (een deel van een millimeter), is het niet
l lui 7onuwpn komen tot rust(
UW fcOllUIfGII meeren en worden
daarbij tevens gesterkt door het gebruik van
Mijnhardt's Zenuwtabletten
Glazen Buisje 75 et. Bij Apoth. en Drogisten
onmogelijk, dat dergelijke,
spoelwonu-longontstekingen ook meer bij menschen voorkomen, maar
niet als zoodanig herkend \yorden omdat men de
larven niet opmerkt.
Wat gebeurt er nu verder met de larven, die in
de longblaasjes zitten en hun gewone transport
middel, den bloedstroom, nu missen? Gelukkig
voor hen heeft de long een apart transportmiddel.
De long (d.w.z. alle vertakkingen van de
luchtbuizen in de long, die uitloopen in de longblaasjes)
heeft een binnenbekleeding die bezet is met zooge
naamde trilharen, voortdurend gelijksoortig zich
bewegende aanhangsels, die zóó werken, dat fijn
stof, dat met de ademhalingshicht naar binnen is
gekomen en op den duur de longwerking zou
belemmeren, geregeld naar buiten gestuwd wordt
in het dunne ' slijmlaagje, dat de binnenwand
afzondert. Deze zelfde trilhaarbeweging transpor
teert de jonge larve naar steeds hooger deelen van
de long tot zij eindelijk de luchtpijp en de keelholte
bereiken. Bij de verkeerskruising van luchtpijp en
slokdarm, die beide in de keelholte beginnen,
hebben zij rijkelijk gelegenheid bij onze geregelde
slikbewegingen die wij ook buiten onze maaltijden
maken, in den slokdarm geslikt te worden en zoo
opnieuw in de maag en den darm te komen. Nu pas
is hun reislust bevredigd en ontwikkelen zij zich
van een larve van een paar mm. tot bezadigde
honkvaste volwassen spoehvomien. die opnieuw
eieren kunnen leggen, die dezelfde avonturen
moeten meemaken eer zij een nieuwe generatie zijn
geworden.
Een andere reis is ook nog mogelijk. De zeer
jonge larven kunnen namelijk ook ten deelde de
innerlijke passage der long-haarvaten zonder kleer
scheuren doorlcopen, komen dan weer in het hart
en van hier in de groote lichaams bloedsomloop,
die hen naar alle mogelijke organen kan vervoeren.
Zij zijn bij proefdieren gevonden in de nieren, in do
hartspier en zelfs in de hersenen. In dit laatste
orgaan kunnen zij zelfs in het hersenweefsel
inboren zonder dat echter bij de proefdieren
abnormale verschijnselen zich vertoonen. De/.e
larven kunnen zich niet verder ontwikkelen, daar
hiervoor de terugkeer naar den darm noodzakelijk
is. Zij zijn dus hun bestemming misgeloopen. of
gesjeesdïftt
Een verklaring dezer rondreisneiging geeft de
Hamburger geleerde F. Fülleborn met behulp
deivolgende overwegingen.' Er zijn spoelwormsoor,ten
die in den zeevogeldarm leven. De kans dat een
zeevogel zich zelf besmet met de eieren uit den
eigen darm is gering daar de faeces in zee vallen.
De spoelwomi-eioren kunnen door visschen op
gegeten worden. Wil de spoelworm-larve vanuit
de visch (de ,,tusschengastheer" zooals de officieele
naam is) weer komen in den zeevogel (de ..gastheer")
dan is het 't beste als de larve zich in het lichaams
weefsel van den visch heeft ingeboord. Zijn kansen
staan dan het best. Pas in den eigenlijken gastheer
gekomen, groeien de larven tot volwassen wonnen.
Evenzoo als een zeëvogel zich met spoelwormeu
besmet door den visch op te eten, die de larven in
zijn weefsels heeft, zoo zou een kannibaal zich
kunnen besmetten met sppelwormen door een
zendeling op te eten, die de larven in zijn lichaams
weefsels heeft. Dit is echter overbodig geworden.
doordat de bouw van onze longen zoo is. dat de
vermelde trilhaarbewegmg van de bekleed ing
onzer longbuisjes toevallig de larven voorthelpt
naar die plek, de keel, vanwaar zéten tweede male
onze darm kunnen binnengaan om nu volwassen
te worden. De mensch is dus voor den spoelwonvi
niet alleen de gastheer maar ook de
tuBschengcsthèer geworden. Om dit mogelijk te maken moeten
de larven, echter zich aangewend hebben den weg
van darm haar longen via den bloedsomloop te
gebruiken.
Met het verdwijnend kannibalisme 'is do positie
iler ,,gesjeesde" larven in onze hersenen, nieren
e.d. inderdaad zeer precair geworden.
KRONIEK
De Wlrkerslmm-oommlssle
DE zoo geheeten Wickersham-commissie, inge
steld om over den toestand der politie in de
Ver. Staten verslasr uit te brengen, heeft dat nu
gedaan en het resultaat is niet malsch geworden.
Misschien zou de strenge openhartigheid der
commissie minder vernietigend zijn uitgevallen,
als zij niet gewaagde van feiten en toestanden, die
sedert lang iedereen den keel uithangen en....
dieiedereen ook al lang wist. Of is het iets nieuws,
dat er een nauw contact bestaat tusschen de
benden" en een groot aantal politici, dewelken
hun positie of hun welvaart danken aan de mis
dadige kiesstemmen of de misdadige dollars?
Als wederdienst beletten deze politieke heeren
natuurlijk elke grondige actie tegen het ,,misdadig
element" en wenschen niets liever dan in
voordeclige i vrede daarmee te leven.' En hoe zouden
dan rechters en magistraten anders doen. die weer
van die politici afhankelijk zijn? Zoo is het eigenlijk
de Misdaad die het Recht controleert en haar eigen
repressie in vaste hand houdt. Zij zal zich zelve
niet meer kwaad doen dan precies noodig is voor
den schijn, dat er inderdaad nog zoo iets als een
justitie bestaat. Een Geordende Maatschappij.
nietwaar?
Verder bemerkte de Wickersham-conmissie, dat
eigenlijk maar 25 of nog minder procent der
politiedienaren geestelijk in staat waren hun functie
naar behooren te vervullen en de rest een zoodje
was.
Waarmee dan .weer samenhangt het algemeen
bekende feit door de commissie nog eens
speciaal aangewezen dat bij het vooronderzoek
de candidaat-misdadiger zeer onzacht bejegend,
ja. meer bepaald gepijnigd wordt om de bekentenis
in hem los te maken. .Wij wisten van dag- en
nachtlange vejhooren, die den ongelukkigen ver
dachte" ten slotte wel murw maakten. Thans
worden daar nog eenige voorbeelden van
middeneeuwsche foltering aan toegevoegd, opdat het
beeld compleet zoude zijn. Het is daarginds blijk
baar minder noodlottig in de handen van een '
bende dan van de politie te vallen, zooals dat
trouwens ook van het oude Czarenrijk en den
modernen sovjetstaat gezegd kan worden. En
voorstellen tot verbetering biedt de commissie
nauwelijks aan. Misschien omdat zij het hopelooze
van het geval kent. Er schijnt niets aan te doen:
de dollar en de corruptie zullen elke werkelijke
verbetering beletten in een land waar ieder bijna
uitsluitend zijn niaterieele welvaart achterna
loopt en de zedelijkheid enkel een vlag is. die men
voor den neus van anderen zwaait. Als er geen
andere keus is. zijn de moeste menschen dan toch
liever wolf dan schaap. En werkelijke beschaving
schijnt daar maar heel weinig en heel schaarscli
te zijn. F. C.
ABONNEMENTSPRIJS
van ,,De .Groene Amsterdammer"
per jaar, bij vooruitbetaling
franco per post:
Voor Nederland . ...... .f 10.
.,.'. Ned -IndJe' p/mail. 13.50
., ., .. p/zeepóst 10
.. -ab. binnen Europa 11.50
uitgezonderd:
Engeland-Itali
Zwitserland
Amerika ... . 13.50
Zuid-Afrika.. . . ,. 11.50
Pos t giro No. 72880
Gemeentegiro G. 1000
"'* | ...3-50
? ? ' '