l 7. 12 de DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 22 AUGUSTUS 1931 No. 2829 Schilderkunst O. Wem'ki'lwrli'H li»utMiit><lt»n bij dr Raplaryi». uitguvc Joun Blut» u De Bapiarys is een boek van middeleeuwsche spreuken. Het is voor iederen dag van de maand en dus van het geheele jaar. Wanneer wij zien, wat gewoonlijk zulke boekjes met spreu ken voor iederen dag bevatten en hoeveel afgesleten» en oud-bakkens ons wordt voorgedragen als ware het nieuwe en levendmakende vondsten, dan is het verwonderlijk, dat dit boekje (zulke wezentlijk rijke en rijpende keuze) niet dadelijk is uit verkocht, te meer daar het voor de bookeminnaars een dierbaar bezit kan wezen en zelfs voor hem, die de Middeleeuwen waardeert, altijd nog een herleving, voor hem, van die Middel eeuw. Osw. Wenckebach, de beeld houwer, die als schilder begon en als houtsnijder terecht bekend is, versierde het inderdaad met zijn houtsneden, met initialen en titels. Wij zouden defce dadelijk kunnen verdeelen in die, welke een afzonderlijk blad vormen en in die welke in de bladzij zijn opgenomen. In het alge meen zoudt ge moeten zeggen, dat zij die een geheele bladzij vormen, al zijn er ook goede tusschen. minder de kracht van zijn talent doen ^vvaardeeren dan zij]die in den text zijn opgenomen en met dien text mee dus een bladzijde vormen. Het boekjebegint .met de sterrebeelden, dietweeheele bladzijden vormen, en waarin, n in de schikking n in de weergave deidieren wij onmiddellijk den realist her kennen, die de beeldhouwer zonder twijfel ook is. Dan volgt weer een groote snede, de Januarimaand, twee figuren met oen hond bij een huisje en bij een kalen boom, die zeker van die houtsneden niet eerx der slechtste is. Maarmeer bizonder vinden wij Wenckebach, verder bladerend, in de eerste letter, een L. versierd met twee hanen, op gesloten in het lichaam van de letter. Daar is meer spanning, meer gebalde levendigheid. 'Dat zelfde vinden wij telkens in de lintvormige houtsneden die het bovenste deel van een bladzij vormen, en die de plastische ver tolking zijn van een der spreuken. Zij vertoonen een juist begrip van het didaktische in zulke spreuk; ook de houtsnee is vermanend en . verhalend. Wij begrijpen daar ook, dat deze dingen nog n zijde van het talent van den houtsnijder ons /achtbaar maken en dat' is het ver mogen, (/roepc n open of gesloten te formeeren, al naar dat is in den eisch van het voorgestelde. Deze begaafd heid tot n actie een geheel vol verscheidenheid te binden is niet zóó overvloedig aanwezig in Holland, dan dat wij er nog niet met nadruk op zouden wijzen. De voorstellingen, bestaan uit beesten en menschen, bezig met een daad, vóór of in een natuur, met spaarzame aanduidingen voltooid. Dikwijls triumpheert de dood er, maar meer de bezigheden des levens; soms de verlokking, dan de afwijzing van die verlokking. Soms de droefenis, dan de overpeinzing, altijd zijn ze een verluchte waarheid. Dit alles tesaam maakt het boekje tot, zooals ik zeide, een te zoeken bezit. De spreuken"*zijn"'gecondenseerde bedenking e n e n [a l s zoodanig menschelijk en telk ens weer waar; de ^houtsne den maken voor het oog, op zeer aan gename wijze dikwijls, die waarheden" duidelijker, en meer bij blijvend. Goedhart hij Kloykuinp De heer Goedhart is een all-round" athleet in de schilderkunst. Het is altijd verheugend menschen te ont moeten, schilders te zien, die, zooals dat heet (maar-waaróm toch?) voor niets staan, en met opgeruimdheid, zij het dan ook niet altijd met het begrip eener passende verantwoor delijkheid, alles durven, alles be ginnen. Goedhart schildert bij voor keur (of uit noodzakelijkheid?) ten eerste portret. Er moet een groot aantal lieden zijn, wien hij daar-mee een genoegen doet en ik twijfel niet, dat hij om zulke portretten in menig n middenstaat van Amerika zou gelden als een plaatsel ijken Hafaël. Ik kan mij tenminste levendig voorstellen, dat een portret als van den meneer, die bij gebrek aan toeters, zóó duchtig den voorzittershamer hanteert, n yoor de familie van dezen heer, ? n dezen heer zelf (?zelfs" zouden ze in sommige streken van Zeeland zeggen) een verrukking moet zijn. Hoe zeer moet zulk portret gelijkend zijn; schilder en afgebeelde ontmoetten daar elkaar op hetzelido plan. Er kon hier geen ontevredenheid ontDE GROENE AMSTERDAMMER Wtikblad vaor Nederland kost slechts f 2.70 per kwartaal (f 0.20 voor incassokosten) of f 10.?per jaar bij vooruitbetaling Spoor's Mosterd W. A. Spoor Jr., CulembOrg". ch.ec/' MOOI» oll» doetelnden Dirk Amsterdam. G. J. DE KONING 6 ZOON Keizersgracht 447, Opgericht Ao. 1739 Warmwatervoomening. Sea~fforse de allerbeste noutwynJenever M.P.POLLEN & ZOON ROTTERDAM D^^ ^^ ?? 0% Slechts n afdoende Hulp: JUJK ACU ? l B» ?? w Vraagt ons gratis 81) pp boek over dit onderwerp, ^ W T ? s.v. AMERICAN ACOUST1UOH - N10UW6 Plein 8* - ARHHEM Bij zoutarm dieet: ongezouten boter van OUD-BUSSEM cKuva WiXftam W U SCOTS WHISKY VERTEGENWOORDIGERS: N.V. HOOGEWERFF, CHABOT & VISSER's WIJNHANDEL DEN HAAG - ROTTERDAM - ARNHEM l THE AMERICAN LUNCHROOM Cv. K A L V E R S T R A AT 16-18 AMSTERDAM RESTAURANT A LA CARTE PLATS DU JOUR BLARICUM (Gooi), Pension 't Matthijsscnhout" LARENSCH LANDHUIS Modern Comfort. Uitstekende verbindingen met Amsterdam en Utrecht. Prospectus op aanvrage Tel. 442. HOTEL VELSERBEEK" VELSEN (bij de Pont) Gemakkelijk te btnlken per antobu en Eleetriiehe Spoor. Schitterende omgeving Groot Terras THEESCHENKERIJ LUNCH - DINER - SOUPER Het geheele jaar geopend. Tel. 504 F. BUSS. staan, doordat het schilderij beter is dan de afgebeelde; beide zijn van dezelfde waarde. Dan is er nog van een dame, jong, een schilderstuk* niet de handen. Hoe-wonderlijk juist heeft opnieuw de schilder de gelijkenis ge troffen der ne, coquétte, pink. Zielvol is de uitdrukking van den stand van dezen kleinen vinger! Op nieuw moet er verrukking geheerscht hebben ir de huizen van den schilder en van de geportretteerde toen dit werk der schilderkunst verhuisde van uit het huis van den maker naar het huis van de gemaakte. En deze wer ken zijn geen uitzondering; langs alle wanden van den Koninklijken Kunst handel Kleykamp vindt ge beelte nissen van dezelfde kracht en heerlijkheid. Ge zoudt deze kracht en heerlijkheid kunnen betitelen als maatschappelijk-burgerlijk, of burgerljjkmaatschappelijk(zulke omzetting komt hier er niet op aan). Het spreekt van zelf dat een werkje dat iets anders is, bijna schreef ik beters, onmiddelijk de aandacht moet trekken, en dat inderdaad ook doet. Dat werkje is dat van den ouden heer met de zonne bloem. PLASSCHAEBT »?<?*??./ t No. 2829 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 22 AUGUSTUS 1931 Wetenschappelijke Varia Onze jonge spoelwormen op tournee door Dr. P, van Olst IN mijn jonge jaren en zelfs nog lang daarna reisde de menschelijke jeugd in vacanties niet verder dan het Gooi of Arnhem, met hoogstens als een zeer bijzondere zeldzaamheid en luxe een tochtje naar Kleef. Een tegenwoordige zesjarige behoort in de herfstvakantie naar den Eiffel geweest te zijn, een twaalfjarige naar Zwitserland, een achttienjarige naar Marokko en een vierentwintigjarige moet absoluut beu zijn van reizen en zich erover verbazen, dat zijn tante nog de moeite neemt om per Zeppelin naar de Noordpool te gaan en daar via een touwladder over te stappen in een onderzeeboot. De reislust is bij de jeugd dus enorm ontwikkeld in korten tijd. Dit nu schijnt een meer algemeen voorkomend verschijnsel te zijn in de dierenwereld. Dat de dierlijke jeugd ook meer aan rondreizen doet bewijst het geval der spoelwormen, die men in buurpraatjes in de tram kortweg als wonnen" par excellence betitelt. Dertig jaar geleden kwam een spoelworm als ei onzen mond binnen, ont wikkelde zich in onzen darm en afgezien van enkeie excentrieken, die wel eens andere plaatsen in ons lichaam bezochten, bleven zij in den darm om alleen hun eieren den darm tédoen verlaten. Tenminste zoo scheen het ons. Onmogelijk is het echter niet dat dit berustte op een tekort in onze kennis. Maar op het oogenblik heeft de spoelwor.i toch wel een heel andere jeugd, waarbij ik dan maar in het midden laat of dit een nieuw aanwend'sel is of alleen maar een nieuwe vondst der wetenschap. Wanneer onze darm spoelwormen herbergt en de talrijke eieren dezer dieren onzen darm verlaten is er bij onvolkomen hygiëne altijd wel kans dat enkele dezer eieren weder in den mond komen, zoodat een zelf-infectie plaats zou kunnen vinden. Dit is echter niet het geval; deze eieren zouden niet den tijd hebben zich in onzen darm te ontwikkelen want het ontwikkelingsproces gaat te langzaam. Eerst moet het ei wekenlang buiten ons lichaam geweest zijn eer zich in het ei een larve ontwikkelt heeft, die eerst nog in het ei blijft. Pas als men deze eieren naar binnen krijgt kan men met spoelwormen geïnfecteerd worden. De jonge larven echter blijven niet in den darm maar maken een ingewikkelde reis door ons geheele lichaam. Eerst boren zij zich in. den darmwand binnen om in onzen bloedstroom te komen. Enkele komen eerst in de lympheklieren, maar de meesten gaan met het bloed van den poortader naar de lever en vandaar, nog steeds met den bloedstroom mee, naar het hart, dat hen verder pompt met het bloed naar de Jorw/en. In de nauwe bloedhaarvaten van de longen blijven zij echter steken. Zij werken zich dan uit deze. haarvaten door het uiterst dunne wandje der lonybla'asjes heen en komen dus in het inwendige van de long. Deze gewelddadige passage door de blaasjeswand heen veroorzaakt bloedingen en kan een soort longontsteking geven in zeldzame gevallen als de infectie erg sterk is geweest. Niet bij menschen maar wel bij varkens, die dezelfde spoelworm hebben, komt na een sterke infectie reeds na een paar dagen de ,.spoelworm-longontsteking" voor die menige big in de Noord-Amerikaansche varkenskweekerijen ontijdig vermot rdt en daarom door de kweekers zeer gevreesd wordt. Een Japansch geleerde, die opzettelijk 2000 rijpe spoelwormeieren innam, kreeg als belooning de bevestiging dezer mogelijkheid, want hij kreeg koorts en longontsteking, waarbij hij spoel worm larven uithoestte. Daar deze larven nog zeer klein zijn (een deel van een millimeter), is het niet l lui 7onuwpn komen tot rust( UW fcOllUIfGII meeren en worden daarbij tevens gesterkt door het gebruik van Mijnhardt's Zenuwtabletten Glazen Buisje 75 et. Bij Apoth. en Drogisten onmogelijk, dat dergelijke, spoelwonu-longontstekingen ook meer bij menschen voorkomen, maar niet als zoodanig herkend \yorden omdat men de larven niet opmerkt. Wat gebeurt er nu verder met de larven, die in de longblaasjes zitten en hun gewone transport middel, den bloedstroom, nu missen? Gelukkig voor hen heeft de long een apart transportmiddel. De long (d.w.z. alle vertakkingen van de luchtbuizen in de long, die uitloopen in de longblaasjes) heeft een binnenbekleeding die bezet is met zooge naamde trilharen, voortdurend gelijksoortig zich bewegende aanhangsels, die zóó werken, dat fijn stof, dat met de ademhalingshicht naar binnen is gekomen en op den duur de longwerking zou belemmeren, geregeld naar buiten gestuwd wordt in het dunne ' slijmlaagje, dat de binnenwand afzondert. Deze zelfde trilhaarbeweging transpor teert de jonge larve naar steeds hooger deelen van de long tot zij eindelijk de luchtpijp en de keelholte bereiken. Bij de verkeerskruising van luchtpijp en slokdarm, die beide in de keelholte beginnen, hebben zij rijkelijk gelegenheid bij onze geregelde slikbewegingen die wij ook buiten onze maaltijden maken, in den slokdarm geslikt te worden en zoo opnieuw in de maag en den darm te komen. Nu pas is hun reislust bevredigd en ontwikkelen zij zich van een larve van een paar mm. tot bezadigde honkvaste volwassen spoehvomien. die opnieuw eieren kunnen leggen, die dezelfde avonturen moeten meemaken eer zij een nieuwe generatie zijn geworden. Een andere reis is ook nog mogelijk. De zeer jonge larven kunnen namelijk ook ten deelde de innerlijke passage der long-haarvaten zonder kleer scheuren doorlcopen, komen dan weer in het hart en van hier in de groote lichaams bloedsomloop, die hen naar alle mogelijke organen kan vervoeren. Zij zijn bij proefdieren gevonden in de nieren, in do hartspier en zelfs in de hersenen. In dit laatste orgaan kunnen zij zelfs in het hersenweefsel inboren zonder dat echter bij de proefdieren abnormale verschijnselen zich vertoonen. De/.e larven kunnen zich niet verder ontwikkelen, daar hiervoor de terugkeer naar den darm noodzakelijk is. Zij zijn dus hun bestemming misgeloopen. of gesjeesdïftt Een verklaring dezer rondreisneiging geeft de Hamburger geleerde F. Fülleborn met behulp deivolgende overwegingen.' Er zijn spoelwormsoor,ten die in den zeevogeldarm leven. De kans dat een zeevogel zich zelf besmet met de eieren uit den eigen darm is gering daar de faeces in zee vallen. De spoelwomi-eioren kunnen door visschen op gegeten worden. Wil de spoelworm-larve vanuit de visch (de ,,tusschengastheer" zooals de officieele naam is) weer komen in den zeevogel (de ..gastheer") dan is het 't beste als de larve zich in het lichaams weefsel van den visch heeft ingeboord. Zijn kansen staan dan het best. Pas in den eigenlijken gastheer gekomen, groeien de larven tot volwassen wonnen. Evenzoo als een zeëvogel zich met spoelwormeu besmet door den visch op te eten, die de larven in zijn weefsels heeft, zoo zou een kannibaal zich kunnen besmetten met sppelwormen door een zendeling op te eten, die de larven in zijn lichaams weefsels heeft. Dit is echter overbodig geworden. doordat de bouw van onze longen zoo is. dat de vermelde trilhaarbewegmg van de bekleed ing onzer longbuisjes toevallig de larven voorthelpt naar die plek, de keel, vanwaar zéten tweede male onze darm kunnen binnengaan om nu volwassen te worden. De mensch is dus voor den spoelwonvi niet alleen de gastheer maar ook de tuBschengcsthèer geworden. Om dit mogelijk te maken moeten de larven, echter zich aangewend hebben den weg van darm haar longen via den bloedsomloop te gebruiken. Met het verdwijnend kannibalisme 'is do positie iler ,,gesjeesde" larven in onze hersenen, nieren e.d. inderdaad zeer precair geworden. KRONIEK De Wlrkerslmm-oommlssle DE zoo geheeten Wickersham-commissie, inge steld om over den toestand der politie in de Ver. Staten verslasr uit te brengen, heeft dat nu gedaan en het resultaat is niet malsch geworden. Misschien zou de strenge openhartigheid der commissie minder vernietigend zijn uitgevallen, als zij niet gewaagde van feiten en toestanden, die sedert lang iedereen den keel uithangen en.... dieiedereen ook al lang wist. Of is het iets nieuws, dat er een nauw contact bestaat tusschen de benden" en een groot aantal politici, dewelken hun positie of hun welvaart danken aan de mis dadige kiesstemmen of de misdadige dollars? Als wederdienst beletten deze politieke heeren natuurlijk elke grondige actie tegen het ,,misdadig element" en wenschen niets liever dan in voordeclige i vrede daarmee te leven.' En hoe zouden dan rechters en magistraten anders doen. die weer van die politici afhankelijk zijn? Zoo is het eigenlijk de Misdaad die het Recht controleert en haar eigen repressie in vaste hand houdt. Zij zal zich zelve niet meer kwaad doen dan precies noodig is voor den schijn, dat er inderdaad nog zoo iets als een justitie bestaat. Een Geordende Maatschappij. nietwaar? Verder bemerkte de Wickersham-conmissie, dat eigenlijk maar 25 of nog minder procent der politiedienaren geestelijk in staat waren hun functie naar behooren te vervullen en de rest een zoodje was. Waarmee dan .weer samenhangt het algemeen bekende feit door de commissie nog eens speciaal aangewezen dat bij het vooronderzoek de candidaat-misdadiger zeer onzacht bejegend, ja. meer bepaald gepijnigd wordt om de bekentenis in hem los te maken. .Wij wisten van dag- en nachtlange vejhooren, die den ongelukkigen ver dachte" ten slotte wel murw maakten. Thans worden daar nog eenige voorbeelden van middeneeuwsche foltering aan toegevoegd, opdat het beeld compleet zoude zijn. Het is daarginds blijk baar minder noodlottig in de handen van een ' bende dan van de politie te vallen, zooals dat trouwens ook van het oude Czarenrijk en den modernen sovjetstaat gezegd kan worden. En voorstellen tot verbetering biedt de commissie nauwelijks aan. Misschien omdat zij het hopelooze van het geval kent. Er schijnt niets aan te doen: de dollar en de corruptie zullen elke werkelijke verbetering beletten in een land waar ieder bijna uitsluitend zijn niaterieele welvaart achterna loopt en de zedelijkheid enkel een vlag is. die men voor den neus van anderen zwaait. Als er geen andere keus is. zijn de moeste menschen dan toch liever wolf dan schaap. En werkelijke beschaving schijnt daar maar heel weinig en heel schaarscli te zijn. F. C. ABONNEMENTSPRIJS van ,,De .Groene Amsterdammer" per jaar, bij vooruitbetaling franco per post: Voor Nederland . ...... .f 10. .,.'. Ned -IndJe' p/mail. 13.50 ., ., .. p/zeepóst 10 .. -ab. binnen Europa 11.50 uitgezonderd: Engeland-Itali Zwitserland Amerika ... . 13.50 Zuid-Afrika.. . . ,. 11.50 Pos t giro No. 72880 Gemeentegiro G. 1000 "'* | ...3-50 ? ? ' '