&+j->.^-«__^_.tv... ...-- ....' .<.,-?- , ?;--, ?, ??DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 12 SEPTEMBER 1931 No. 2832 No. 2832 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 12 SEPTEMBER 1931 l i » i' EEN BOEK OVER STALIN*' door Dr. Jan Romein Kn waarom hot niet «<»«?«! IN "l l ET de Stalin-literatuur wil het niet best **? vlotten. Ofschoon hij nu reeds sinds den dood van Lenin, men kan zonder overdrijving zeggen, de belangrijkste plaats in de SowjetUnie bekleedt en kenners van het huidige Husland reeds het jaar daarvoor zijn ..opkomst" voorspelden. is er in die /.even, acht jaar geen enkele min of ' meer uitvoerige biografie verschenen van den man die dan toch, om in ouderwetschen stijl te spreken, al dien tijd de heerscher was over 150.000.000 inenschen. Ook in het Hussisch is het voorzoover wij weten, bij artikelen, /ij het dan talrijke, ge bleven. De eerste uitvoerige biografie, waarvan uien auteur, titel en uitgever hieronder vermeld vindt, verseheen pa» enkele weken gelede.n in ???? Amerika. Dit feit op zichzelf reeds is opmerkelijk genoeg om er wat bij stil te staan, liet is in meer dan n opzicht teekenend. Hoe komt het? Is dit leven onbewogen? Een kort overzicht van de voornaam ste feiten eruit is voldoende om het volkomen ontoereikende, ja onzinnige van die verklaring te beseffen. Jozef Staliu. die dezen bijnaam, die ..van staal" beteekent van Lenin kreeg, heet eigenlijk Jozef Dsjoegaswili, de naam van een schoenmakersfamilie uit Georgië. Maar bekend onder zijn eigen naam is hij nooit ge weest. Er is nog een briefje bewaard van Lenin in November 1915 uit Genere aan zijn vriend Karpinskij gericht, waarin hij schrijft: ..Xog n groot verzoek: spoor den laatsten naam van Koba (Jozef Dj?, wij hebben het vergeten) eens op. Het is van groot belang". Als Koba kende Lenin hem, en ook de politie-rapporten maar al te goed; Soso. het Georgische vleinaampje voor Jozef, noemt hem nog zijn moeder, die nog leeft en woont in twee kamers van het tegenwoor dig als hoofdkwartier van den Georgischen Sowjet ingerichte expaleis van den voonnaligen gou verneur van Georgië. Daar heeft de Amerikaansche journalist H. K. Knickerboeker ook met haar gesproken en zich met haar laten fotografeeren: men vindt het por tret voorin Der Rote Handel dröht" afgedrukt, Doch om op den zoon terug te komen. Zijn leven is bewogen geweest als dat van weinigen: 1898 op IS-jarig'en leeftijd, hij is December 1879 geboren?toetreding tot de sociaaldemocratische nog los georganiseerde partij: in het stich tingsjaar. Het seminarie, waar hij, naai' zijn moeders wensch voor priester zou worden opgeleid en zijn verjaging vandaar .wegens revolutionnaire propaganda, had hij toen al achter den rug. Zijn verjaging dat is althans de officieele lezing; zijn moedet1 hield strak en stijf tegenover Knickerboeker vol dat zij er hem-om gezondheidsredpren heeft afgenemen, maar waarschijnlijk lijkt dat zij, die ver jaging t oen a) s smaad gevoelend, zich daarom de zaak anders is gaan voorstellen en dat op den duur zelf is gaan gelooven. Doch ter zake: 1901 onder politie-toezicht, vlucht van Tiflis naar Bakoe, medewerker bij de eerste, natuurlijk illegale, marxistische groep daar. 1902 eerste arrestatie, 1902?'03 gevangenis, 1903 eerste ver banning naar Oost-Siberië, vlucht nog in hetzelfd) jaar, 1908 tweede arrestatie, tweede verbanning voor drie jaar; het jaar daarop gevlucht, in hetzelfdf jaar opnieuw gevat, derde verbanning, voor zes jaar dit keer; 1910 vlucht, zelfde jaaj vierde arrestatie, kerker, verbanning en in Decem ber 1911 weer de vlucht. April 1912, toen de revo lutionnaire beweging en déreactie erop weer ging aanzwellen: vijfde verbanning, September 1912 vlucht, Maart 1913 zesde arrestatie en verbanning *) Naar aanleiding van Isaac don La-ine, Stalin", CoaniopoWan Book Corporation. New York 1931. ?107 p.p. Knickerbocker in ge sprek met de moeder van Stalin naar de l'oolstreken. Ditmaal lukte de ontsnap ping niet; pas de Kerensky-revolutie van Maart 1917 liet Stalin weer in de wereld toe - oen nieuwe wereld, die zijn wereld worden zou. Wanneer men bij dit alles bedenkt, dat onmid dellijk op die laatste vrijlating de zware strijd om de macht gevolgd is. waaraan ook Stalin, die sinds 1903 tot den bolsjewistischen vleugel der partij behoord had, in de voorste rijen deelnan en op dien strijd om de macht de zeker niet minder zwaren tegen de contra-revolutie en de buitenlandsche interventie, waarin Stalin een niet minder actief aandeel heeft genomen, om dan zijn mis schien zwaarste jaren, die van den strijd tegen de opposities in eigen partij, nog voor den boeg te hebben, dan is dit summiere overzicht in al zijn soberheid toch indrukwekkend genoeg, om de stelling aannemelijk te maken, dat do bewogen heid van dit lot slechts geëvenaard wordt dooi de taaiheid, waarmee het gedragen is. Waarlijk, Lenin toonde een ongewone menscheiikennis, toen hij reeds zooveel jaren terug Dsjoegaswili den bijnaam Stalin gaf. Doch wat is dan de ooi-zaak, dat er tot nog toe maar n uitvoerige en geen enkel geheel bevre digend levensbericht van dezen toch zeker merkwaardigen mensen verschenen is?Sommigen schrijven het toe aan een zekere geheimzin nigheid, waarin hij zich al of niet opzettelyk zou hullen. Het lijkt mij, dat deze voorstelling haar bron vindt, niet in de persoon van Stalin, wiens talrijke artikelen en rede voeringen nooit een zweem van geheimzinnigheid bevatten, maar in die van de schrijvers over hem ik zonder hier de bijdragen van Russische communisten uit, omdat die aan die geheimzinnigheidsvoorstelling nooit eenigen voet heb ben gegeven, zelfs Trotzkij niet, wiens Stalin-portretten, zoowel in zijn .,Mijn Leven" als in het eerste deel van zijn ..Geschiedenis der Russische Revolutie" anders et pour cause weinig vleiend zijn. Ook Levine om ons tot hem te bepalen werkt veel te sterk met die ietwat Scotland-Yardachtige sfeer, ten bate ongetwij feld van de sensatie voor het Ame rikaansche publiek, maar even ongetwijfeld ten detrimente van het histo rische waarheidsgehalte van zijn boek. Er is niets geheimzinnigs, demonisch of despotisch aan Stalin, niet meer althans dan aan elk ander politiek mensch, wiens uitwerking op de menschen uiter aard berust op zijn vormogen hun, hoe dan ook. zijn gedachten over te dragen en zijn wil op te leggen. Trouwens, Levine vertelt zelf een anecdote, die deze heele voorstelling van den demonischen wilsmensch te schande maakt. Stalin zou een openbare rede houden, maar hij is verlaat en d« jeugd is op het plein vóór de tribune zich op eigen wijs gaan 'vermaken. Naar oud-Russischen ti-ant gooien de jongens de meisjes in de lucht, om ze dan weer op te vangen.... Eindelijk komt de spreker, maar de jeugd, verdiept in het spel. heeft voor hem oog noch oor meer en na het enkele oogenblikkeh lachend aangezien te hebben, gaat de ..heerseher over 150.000.000" weer weg. Stalin doet gewoon", maar dat iemand, waar zij diep in hun hart een soort Dzjingis Khanvoorstelling van hebben gewoon" doet, zie, dat is wat juist voor schrijvers als Levine c.s. het extra^ geheimzinnige is. 53 Ten onrechte natuurlijk, neen, ook zijn persoon als zoodanig is niet de oorzaak van het geringe aantal biografieën. Men zal de oplossing van het raadsel dunkt imj, veeleer moeten zoeken in de geestesgesteldheid van die Westersche schrijvers zelf, die zich de wil tot machtsuitoefening slechts kunnen voorstellen als voortkomend uit de be geerte jmar macht om de macht. Zelfs een overi gens zoo voortreffelijk boek als dat van Valeriu Marcu ov<»r Lenin, dat men beleédigen zou door het Stalin naast dit over Stalin te leggen, lijdt eenigszins aan dat euvel. En hoeveel biografieën van Cromwell en Napoleon zijn ook niet gestrand op het on vermogen van hun biografen, om te begrijpen, dat men ook macht kan willen uitoefenen niet om de macht, maat* ter wille der idee, welker overwinning men slechts. door die machtsuitoefening gewaarborgd acht. Stalin is evenals Lenin, natuurlijk, een wils mensch, elke andere vooi«telling is onzinnig. maar bij beiden is de overtuiging, of. als men dan van het oude woord niet laten wil. het geloof. nog sterker. Daarop echter kan Levine bij zijn poging om Stalin te begrijpen geen beroep doen. om de eenvoudige reden dat hij van het commu nisme weinig weet en niets begrepen heeft. Dat blijkt duidelijk uit zijn tweede hoofdstuk De Wieg van het Bolsjewisme", waarin de enkele juiste opmerkingen, die er misschien, in staan, verdrinken in een zee van wan voorstellingen. die elk voor zich voldoende zijn om den schrijver als een vreemdeling in het marxistisch Jeruzalem en, wat erger is', als een oppervlakkige!! en zelfs ietwat schreeuweriger! betweter te brandmerken. We willen, desondanks, Levine niet te haj-d vallen. Stalin is in zijn volkomen overgave aan zijn idee, die de negatie der persoonlijkheid' in Westerschen zin is, een nieuw type van leider. Hij mist, meer nog dan Lenin, vrijwel al de eigen schappen, die een Amerikaanse!» en West-Europeesch en dus burgerlijk publiek in zijn groot»mannen" veronderstelt. En aangezien het men-. schelijk denkvermogen traag en zijn voorstellings vermogen gering is, bestaan er voor dit proleta risch leiderstype nog geen woorden en behelpt men zich met de oude: machtsbegeerte. despotie. mysterieuze wil e.d.gl. Doch zelfs, wanneer dit niet zoo zou zijn, dan toch zijn al zijn fouten Levine niet zoo hoog aan te rekenen, «nadat de tijd voor een Stalin-biogra.fie nog niet gekomen is. Ja misschien 'komt de tijd voor een biografie van Stalin in den gebruikeltjkeh zin des woords wel nooit. Zóó weinig is de Russische Revolutie zijn schepping", zoozeer is hij zelf de schepping" van die Revolutie, dat ik me kan voorstellen, «lat lateren, aan dit nieuwe leiderstype gewend, zelfs de gedachte om die twee te scheiden in een ge schiedenis der revolutie"'.'en een biografie van Stalin" als volkomen onzinnig zullen verwerpen. Maar daarbij gaat toch iets verloren? Ja, inder daad, vandaar dan ook het woord: revolutie. ,'Kelangrijker echter is de vraag, in hoever en wat de menschheid in dit nieuwe onpersoon lijke" leiderstype gewonnen heeft. Levine's fout is bet, zich haar niet eens gesteld te hebben. GARDE-MEUBLES DEN HAAQ BATENBURG & FOLMER HUUaCNSPARK 22, T C t. 11080 Billijk* T«rl«w«n.V«rtorg ln« - Oarantla Twaalfde Volken bondsvergadering ? door Mr. M. Kann liet vertrouw e n nu u-1 li«>r>«tt'l<l worde» 1^ KN jong advocaat vontl een* in tien faillieten J boedel van een onderneming, die hij in zijn functie van curator moest liquiileeren. een lot in de staatsloterij. Hij liet den eigenaar van deze weinig gelukkige zaak bij zich komen en vroeg hoe dat lot in de kas kwam. Want volgens het kasboek hoorde er zes en dertig gulden in de la te liggen, benevens wat koperen centen. En juist dat bedrag van zes en dertig gulden ont brak, terwijl de centen klopten. ? Op de informaties van den curator antwoordde de onfortuinlijke zakenman: Ja, ziet u. als we failliet gingen, deed het er niets toe of we zes en dertig gidden meer of minder rijk waren. Kn als we wonnen, wel, dan waren we er bovenop !" Het valt niet moeilijk om in te y.ien dat de internationale situatie in Europa, met name die van Duitschland en Oostent>ijk. nogal sterk aan bovengenoemd faillissement doet denken, Curtius en Schober hielden onder hun activa ook rekening met een lot in de loterij: met het Tol verbond. Het kon goed uitvallen en dan was, naar hun me.ening. de positie van Duitschland en Oostenrijk aanzienlijk versterkt: en het kon slecht uitvallen en afgeketst worden, en dan was er nog niets verloren, want dan was men nog even ver. Achteraf blijkt het meer gekost te hebben dan ..die zesendertig gulden, die er niet op 'aankwamen." Heel veel meer zelfs. Want een groot deel van liet internationale wantrouwen. «lat de tegenwoordige economische crisis zoo m-centutvrt en in haar lasiste phase geheel behcerscht. kan worden teruggevoerd op de roe keloosheid van de Duitsehe politiek. Van de .iirtiwc politiek van de laatste anderhalf jaar, aldus met een verkeerd woord het beste geken schetst. Met strekt ('urtius tot eer. «lit nog tijdig'te hebben ingezien, en vóór «Ie uitspraak van liet Haugsche Hof het tol-unic-plan. te hebben inge trokken. J let onafhankelijk denkende deel van het Duitsehe volk (misschien niet het grootste deel) steunt hem daarin. Opmerkelijk is in dit verband een hoofdartikel 'van Theodor Wolft' in het? IJerliner Tageblatt van Zondag, waarin «lit ..achteruit schuiven van het front" 'wordt toe gejuicht en economische en internationale samen werking met Frankrijk . wortlt aanbevolen, .en /.el f s geciseht. Niet teil onrechte wijst de schrijver er op dat 't dan ook noodiir is. dat de politiek van Frankrijk minder machtsbewust. schóolmeestcrachtig-bedillerig en .chicanetts wordt. 'liet is 'waarlijk juist ge/ieii. dat liet eerste noodige is: bewust datgene te doen., \vjit het. vertrouwen kan lu-rstellen. Kn bet kan niet ontkend worden ' dat niet nnme «Ie Duitschc politiek van de laatste anderhalf jaar. daar nogal ver van afstond. Het abandonneeren van Stres»-inann's toenaderingspolitiek heeft een klimmciuleii invloed van chauvinistisch nationalisme tenge volge, en gedeeltelijk Weer tot oor/aak, geluid., die na de nationafil-.socialistisehe successen cul mineerde, in den beruchten Xt'ahlhelmdag in bet afgeh'open voorjaar. Ken datum, waarna het steeds. steil bei-gaf is gegaan, politiek zoowel als,commer cieel, met alles wat ook maar in «Ie verste verte verband hield met Duitschland. Wel bad het gouvernement Brüning-Curtius i'.i«;h reeds schrap gezet door de nnodverordoningenregeerinR en door'het'fnuiken «Ier sabotage van uiterst links en rechts, maar «-en duidelijke koersverandering, vooral in de' internationale. po litiek, heeft zij eerst nu te kennen gegeyen door te profiteeren van het benefice der vrijwilligheid «?n eigener beweging het tol-uniévoorstel terug to nemen, Dit sluit natuurlijk niet uit. «lat argumenten van buiten het hunne kunnen hebben bijgedragen tot die eigen beweging", tot het inzicht «lat zulk eon verdrag inopportuun was en weinig bijdroeg tot het herstel van vertrouwen ' , Kn wat nu i* Vertrouwen herstellen. (Joetl maar boe? Kn veider. «Ie Kuropeesche moeilijkheden, waaraan dat opge geven tolvenlrag dan toch heette tege moet te komen, hoe moeten «lic «lun worden aang«ipaktir Het stellen van d<-/e vragen brengt tenminste een overzichtelijk stellen mee van datgene, «lat er vooi-sbands gedaan moet worden en «lat «lan ook wel «!«? hoofdschotel zal vormen van «latgeen wat er ter tafel zal woi-den gebracht op de twaalfde Volkenbondsvergudcring. tlic nu onder voorzitterschap van <len ervaren Titulescu geopend is. ]>e Kuropeesch»' zaken moeten geonhmd worden. Dat daar voor heel wat werk v«'i-/ct moet worden, is duidelijk. Maar dat is nog bet moei lijkste niet. Het lastigst»- /.al wel zijn een twintigtal eigendunkelijke Staten bij te brengen, g'n-hs»lf bij te lat:-n brengen, boe we al jaren op den verkeerden weg zijn. met telkens hoogere beschermende rech ten en ander belemmeringen van het warenverkeer. Kn het ziet er volstrekt nog niet naar uit. of de laatste verhoogingen al kracht van wet hebben gekregen. Intusschen is dat het ergste niet. Als er nu maar ernstig en in onderling overleg gewerkt wordt aan een betere regeling. En voor het opschieten van 't werk van het Europa-comitéis er tenminste «leze stok achter «Ie deur. dat Duitschland en Oostenrijk, na lU-lH. al* de voor Oos tenrijk belemmerende servituten zijn afgeloopcn. altijd weer het oiule plan van een douane-unie /ouden kunnen oprake len. Terwijl .toch. in het licht van een. betere economische organisatie van Kuropa, iedereen zal toegeven dat een streng-pr'otectionistisch industrie-eiland in Centraal-Europa geen troostrijk verschiet i.s. Zoo boort nu-n dan nu wel spreken van een midcontinentale groej»-ering. die \\el geen zuivere douane-unie /on wezen* maar er toch waarschijnlijk heel veel op '/.ou gaan lijken. Hand in hand met een weder/.ijdsch naar elkaar tot-gei ichteii uitbouw van het industrieele kurtelwe/en en de georganiseerde mijnbouw, in Frankrijk en Duitschland. zou een stelsel- van tariefverlagingen ten gunste van de landbouw- == staten een eind moeten nuiken aan de absurde consequenties dei ..protectie" Of er ooit («enige mogelijkheid of waarschijn lijkheid y.oii hesta.iin «lat «Ie schi-cp\ aart en door-voerlamlen --' als het on/e y.icb' bij /ulk'een' stelsel /.ouden aansluiten, o l' «hit /.ij daarin wellicht n groot vrijhavetmebieil /.ouden uitmaken, dat alles k;in gevoegelijk op di< oo^etiblik nog ter/.ijde worden gelaten. Het is ti- vroeg om in details te treden en voorloopig i> bet' al mooi. dat het bespreken van dcigelijke vraagstukken tenminste niet langer taboe is. Ken van de g root e vóord'-eleii is verder bet uitgangspunt: . I'r!in<eb-Muitscbe samenwerking. Want waarom /mi dat niet kunnen r Misschien /.al men bet over vijftig jaar als de meest natuurlijke /.ank van de wereld' beschouwen. Voorbeelden zijn. er inmi<-rs te over. hoe een samenwerken van Duitsehe en Franscbe geest ?vruchtbare' resultaten oplevert, en ongestoord kan groeien. In Zwitserland. , in tien Kl/a-*. iii l.uxemboiirg. Waarom dan "iet eindelijk ook eens in-Frankrijk en'Duttschland ir . Hoezeer ?opnieuw organisatie van Europa, toe komstbeeld is blijkt uit de nuliitregelen yrtn de Staten ietler op y.icli zelf. Soms lijkt bet alsot' Overeenstemming omtrent economische recon structie langzamer groeit-dan bercidheul tot Ont wapening. 11 «-t staat t«« bezien of - Engeland bij' free tï-iule .?/,«! blijven. Dit is nauwelijks aan t«nemen ««n nu het Ix-kend geworden is. dat ten onzent 'minister d«- (ieer verhooging van invo««rrechten over de geheel»' linie tot 12 pCt. /.al voor stellen, leiden wij 'daarbij ook bedenkelijk' terug op het pad «Ier proteetk'. liet is een sjorren en trekken om «len internatio nalen verhuiswagen vooruit te krijgen. Dan maar weer probeeren met ontwapening? De reden van (irandi maakt «>ns iets' optimistischer en stelt ons gerust omtrent de Italiaansche bedoelingen.' Verder. blijft het afwachten tot de ..ontwapeningsconfe rentie in Februari. .. . Dreigement van de R. K. Arbeiders Teekening door Joh. Braakensiek ''«l!?i k \ NEO.WERK GEVERS In P. K. Arbciilrrt'krinxcit np /?»:/!srtv/«i'(/ii'. gamvrul 'r w is iVi'<«i-i m"«'f ie irJi'ri .>r\V;pu r»l /!;>?. Dringender i*, dat is duidelijk, de economische kant van «b- /.a-'.k. De bi-r.-*t eikwest i.- voor sjim-ili-.de taricven-vretli- v<n>r latei-"' oplossing. «ieneve. September' l't;!). Tentoonstellingen Frans liut't'a en Zonen. Amsterdam. 'IVnt»"H.stelling van ^lodt-rne Ne«lerlandscbt; Scbildi-rkunst. Tot 2!» September.." ~ Kunst/.a-al W. Wagenaar. l"tr«rht. W.'ikvii d»»!1 O.tti. van l!ees.. Tot ?_'?'? September. Kunst/.aal van l.i.-r. Amsterdam. \V.-il,.>u van, Paul Determeyer. Tot '1~> Septi-mber. Kunsttaal A. Vocht. Amsterdam, (irapbisch werk Van 'den beeldhouwer' l.ehiubruck. T«<t l October. AM STERDAM DEN H A A Q ROTTERDAM GEVLAMD MOQUETTE T A P IJ 'T' R U S T l Q AU S EFFEN TAPIJT NIET BESMETTELIJK PER MTR. BR k E D 0.70, M. S60