*1 ZIJ N D E C A M A Mariene Dielrich en Josef von Sternberg T l' von h l n NU i HU. /ij on do camera ! Xiedaur het modern- drielmeksgeval. ons door de film geopenbaard - oneindig boeiender dan het tamelijk belegen: man. vrouw, minnaar «lor toonoelwoi'old. Hegissoiir. filmsujet, apparaat' .... mysterieus complex van schijnbare tegen strijdigheden.... vei'ward kluwen v«n om de hegemonie kampende krachten. Soms wentelt hot ons voorbij, als oen troebele, onduidelijke massa soms in een ridicule wanverhouding «lor onderlinge waardebepaling soms (zelden, nog. helaas!) als een plotselinge bevrediging. Wij zouden het misschien niet gelooven. [wanneer wij het niet dagelijks hoorden en lazen, hoovelen nogTaan dit k «rnprobloom der film voor bijgaan. In dichte rijen vul len /.ij do bioscopen de naïevelingen, die meenen. dat hun geliefde speler of speelster inderdaad voor hen ..optreedt" -?die gelooven. dat er eonigerloi contact be staat tusschen de levende (toeschouwers on de schadu wen op het project iedook. liet is de oude fatale vergissing, die het tooneel..spel" en do filmprojectie hardnekkig met elkaar blijft verwarren. Het tooneelspel. dat een ontmoeting is tusschen lovende elementen: kun stenaar en publiek. Ken geladen ruimte, waarin bot contact als oen. electiïsche vonk heen en weer schiet. Ken strijd, waarbij de latonte weer stand van het auditorium, zijn overgave on zijn enthousiaste bewondering den kunstenaar stimuleoron en op'/.weopon. (Ken directe confrontatie tenslotte tusscheu speler"Jen publiek een affaire tusschon hen beide, waarbij de persoon lijkheid van den regisseur hoogstens als introduc tie dient. Kn. waardoor hot theaterpubliek t; j BIOSCOPY DOOR L. J. JORDAAN ^($&£ recht het onbewuste gevoel heeft, meegewerkt te hebben aan het resultaat van de voorstelling, door J y.ijn bc/ielende on bevruchtende aanwezigheid. Hoe geheel anders is dit bij de filmconcoptio ! J Iet klinkt wellicht niet erg vleiend, maar het is de waarheid: voor den filmspeler bestaat het publiek niet. Wanneer hot publiek in de zaak betrokken wordt, is het pleit reeds lang beslecht zijn aanwezigheid is van even weinig beteekonis als die van den beschouwer voor een kunstvoor werp of schilderij. Het geheele geheimzinnige proces van de scheppingsdaad, hoeft zich voltrokken binnen den intiemen driehoek van regisseur, sujet en camera. In de verpletterende stilte van do studio onder het felle. onbarmhartige licht der schijnwerpers en het ver lammende basiliskenoog der apparaten leeft het filmsu jet zijn leven van slaapwan delaar, («een publiek, dat aanvuurt on meewerkt . geen applaus, geen gemor zelfs, dat aanduidt of een woord, een gebaar, raak was of mis. (Joon geleidende atmosfeer, die van het pu bliek, spolei-s van' de spe lers, publiek maakt. Niets dan de doode. starre duis ternis rondom en de mar telende sensatie met zijn naakte ziel onder een mi croscoop te liggen. Kn dan o ja de regisseur Het eenige levende wezen in dit schrikkelijke, me chanische luchtledig de .«.?enige steun, de eenige m i d d e l a a r t u s s c h e n mensch ' en machine. Is oen gebaar -goed? j Ken intonatie juist? Hij moet het beoordeelen van zijn inzicht en bekwaam heid hangt alles af. Wie zou hier. met de woorden van een béte publiek en een kortzichtige critiok, van spelen" durven spro ken? Wie zou na eens dit alchymiston-laboratori? uin van den regisseur betreden te hebben als beschouwen? Zeker mV Hot moge verdwaasd zij der menigte het nioji of minachten het mojz grillig, tyranniek zijn.... onder den koudci glariënden schijn der incandescent lampen val dit alles als een mantel af. (leklemd in den schrot der studio-duisternis, keert het filmsujet zie! hulpzoekend naar den regisseur -?smeekend or zijn hypnose. De rustige stem van den leidt valt in de suizende stilte der decoratie, als d zwakke echo eener verre wereld de wereld do levenden. Het filmsujet-mediüm luistert naar di stem met een intense n wil tot gehoorzamen ei begrijpen.... niet uit beredeneerde overtuiging. maar eenvoudig uit instinct tot zelfbehoud. Wat brengt het filmsujet in dezen trance-toestand nog van zich zelf mee? In hoeverre is het de vonk, di door den levenwekkenden adem van den regisseui'. tot vlam wordt aangeblazen? In welke mate beziel en inspireert het den regisseur, als het kostelijk * materiaal den kunstenaar ? Dit alles is het geheir i Victor ..f?. nog den ..Speler" hoofdzaak kunnen het filmsujet zelve. door de aanbidding den regisseur haten i van den regisseur en zijn apparaat, die tezamen den mensch tot homunculus maken, om er den nieuwen mensch uit te vormen. Een der belangwekkendste onder de kaballistische figuren van dit driohocks-mysterio. is Mariene Dietrieh. Krgons in Weenen opgeraapt ..ontdekt" zeggen de interviews-voor-damesen-heeren door den kleinen, genialen avontu rier von .Sternberg, werd zij meegenomen naar zijn alchimist en-werkplaats. Wat speelde zich tusschon deze twee af? Wat deed de kunstenaar von Sternberg met dit kost bare ..roh-material" hoeveel of hoe weinig in spanning, strijd en wils kracht kostte het hem. om uit dit cabaretvleesc.li de vreemde incarnatie te ma ken van liet mysterieVrouw? Na hoeveel mis lukte pogingen wist hij eindelijk de/en prachtigen. gesluierdon blik in het ap paraat te vangen.... den onweerstaanbaren roep in deze donkere stem op den filmband, vast te leggen? Niemand weet het. be halve de camera de stille getuige en zwijgende derde in dit mystieke verbondJVcner nieuwe di-ie enheid. Kn natuurlijk.de ciitiek. die beweert, dat deze vrouw zoo formidabel speelt" en die slechts een achteh H izen gelukwe.nsch over heeft voor den boffer. von Sternbei-g. Jwien dit honderdduizendje deze kostbare speculatie-tip, zoo maar in den schoot viel. Intusschon speelt de cyni sche man-np-don- achter grond met Dutiïch het zelfde, nimmer falende spel. Hij trekt de massa aan mét de lokking van deze hetaerenstem en deze naakte beenen en doet haar terugdeinzen voor do superbe minachting van deze smartelijke oogon. .Kn uit die grillige wisseling van aantrekken en afstooten van begeeren en vreezen, vormt zich vaaglichtend, als do ideoplastiek- van het medium Dietrich: de Vrome. *?,.'*. Na De Blauwe Kngel" en Marokko", deze ? nieuwe schepping van Sternberg: Onteerd". Weer treedt uit de geheime samenwerking: regisseur - filmsujet camera, dezelfde ver schijning naar voren. Cabaretière, soldaten-deerne. spion.... om het even: Mariene Dietrich. Weer stelt hij tegenover haar dezelfde figuren: den man als slachtoffer en als overwinnaar. Weer stuwt hij al de compressie van het drama tezamen binnen de enge wanden van een vertrek weer toovert hij met spanningen, opgeroepen door een gebaar, een geluid, een woord, tegen een achtergrond van stilte. Kn opnieuw toont hij zich een meester in dit spel met ongekende waarden?den schepper van een oorspronkelijk genre. Want evenals in ..Marokko" groeit hier. uit do wonderlijke combi natie van schaduwbeeld en loudspeakerklanken. een drama tische oenheid -?oen toer en delicaat weefsel van beeld en geluid, als de klankfilm buiten hem nog niet voort bracht. Overigens lijkt ..Ontoord" welk een onjuist*.? titel ! minder geslaagd, minder gaaf. dan ..Marokko". Kr wordt te veel in getelefo neerd poovore handelingsersatz ! en teveel gewerkt mot pompeuze de coraties, waartusscheii do psychologische span ning in het gedrang raakt. Na de sobere suggesties van hot bedouïncnstraatjo en de zandvlakten in ..Marokko", doet de gecompli ceerde architectuur van het regeeringsgebouw op den Balïplatz. te Hollywoodsch aan. Maar vooral de keuze der bijfiguren was n doorloopendo misgreep. Naast de trotscho. superieure traagheid van (ïary ('ooper. werd Victor Mc. Laglen een ordinaire bokser. Noch door uiterlijk. noc.h door stem. noch door gebaar geeft hij 'de overtuiging, dat hier een. mannelijke demon tegen over de vrouwelijke sphynx staat. Hij is geen portuur voor Dietrich en daardoor wellicht slaagde het troffen tussehoii de/.o twve. als svmbolen bedoelde figuren, aanzienlijk minder dan in ..Marokko". Ook do chef van den spionnagedienst. die een voortreffelijk duister masker meebrengt. valt togen zoodra hij zijn mond opendoet. Ten slotte is daar do onbegrijpelijke tirade aan hot slot. waar do officier van hot executiepeleton in een claus a la Dumns uitbarst -?een vergissing. die do fataio, gedempte onafwendbaarheid dor ontknooping, door zijn im-lodramutiok on luid ruchtigheid op pijnlijke wijze veistooi-t. Maar bij al deze tekortkomingen wolk een meesterschap, wolk oen zekerheid in de behandeling van het stroeve', moeilijke materiaal. De aanhef, met zijn trieste ouverture van drui pende lantaarns en nat plaveisel, die even \'2 l ti" .1 n!