DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 19 SEPTEMBER 1931 No. 2833 No. 2833 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 19 SEPTEMBER 1931 Duitschc Boeken Union der Festen Hand'* door Nico Rost rleli jfeijer ,.l'ni<nt il<T fi'fi'eii /fti ml" fiutmtii eiin'f l:'ntir'n-/>/fiii-ililt. />', /?/;/( (ieeii boek is de laatste jaren 'm Duitschland /oo geprezen. over geen Werk is de laatste ma-inden / 'óveel gediscuteerd en /elden was het ? uu-deel over «-en werk zóó gelijkluidend. Men is het er over de geheele linie over eens dat IJè'gers werk lot ile belangrijkste verschijningen der laat ste jaren behoort' en als baanbrekend moet worden beschouwd. Krnst (! laser sehreef onlangs na-ir an'ileiding van ..Union der festen Hand": ..Hier be^innt eine neite Literatur. Alu-r ohne rnterh'iltunj4. Mit Vi'i-antwortuii£ und Wissen nnd hnwendbavein Heweis. St-in Huch st'irkt die Front einer J.iteratur. die endlieh abrückt von der Hellet rist ik. «Ier schrift stellerischeii VirtuositJit und jeiier pauschalen Mensehlichkeit'. die fiir alle begabten Fei^linjien immer e'me Ausrede wat- vur den A'orjran^t-n und Kntscheidun^en ihrer Kpoehe". Wat is . de inhoud van dit boek, dat in /ulke mate onder de aandacht viel? Is het een gewone roman? Xeker niet. * * F.rich Hejjel' Reeft »>ns hier de tragedie del' Duitsche ivvolutii-. een biologie der Hoer-industrie, een schil» defin-i van de Hoer-provincie, een geschiedenis der familie Krupp. een handboek voor liet bankwe/en en de uroot-industrie. ..Man lasse sich nicht da durch tauschen. das/ dieses Huch nuf deiii Titelblatt als Ituinnn be?/eii'hnet wird", schrijft de auteur in een soort ..(ïebranchsanweisuni!;" die aan het boek voofjif jratit '. Hetï«»r beeldt uitvoerig met een k»>ele ob jectiviteit, die hij nimmer uit het ooi: verliest, de flora en fauna van /ijn territorium. Natuurlijk is IÏHHCH de plaats van de handeling en spelen de fabrieken van Ivrupp de hoofdrol. De/e 'handeling begint vóór den oorlo». toen Kss<>n nog ..die Waffenschinu-de des IJeit'hes" heette en eindigt met een whildet ing van de pogingen der gi'oot-industi'ie de arbeiders in de/én tijd van werkeloosheid opnieuw onder 'turlit te krijgen. Uitvoerig krijgen we a:i!i de ha:id-va.»i de Werkelijkheid ? een i-eliuïs zoowel van het leven' delarbeiders als va. n het leven van Me vrouw Ivrupp. van den politi»kén to«-, «tand «-Ven goed als van de psychologisch<'i\ ontwikkelingsgang van Hugenberg. van de feesten bij de Kegel? ulub der boekhouders xoogoed als Vrt!» de feesten op villa ..H gel",. Union der fcsteri 'Ifancj" bevat tulrijke fragmenten, die in hun scherp te ons lang in 'herinnering blijven: ,,Kaum wieder a?» seine Arbeit /ur ckAAN INZENDERS VAN MANUSCRIPTEN wordt verzocht bij hun bijdragen een gefran keerd briefomslag met adres van den afzender in te sluiten. d,. i- (ii(>s/.(>r /.u tnuVJIMJ; mud huft. brai-li /uii. Kin KunuM-ad. «lic den u'ht ip'ii uuf/uriclttiMt vocsurhtc. \vtii'd(> mit Schi'crkcn ^i>\vahi<, das/. s»-iiu> .\riii» fiin-ii Stcrlu-iulcii hk'lt. -n. In sviiici- Ht'st v/.un^ wus/.t-t »M- nic'h( \\-as »>r UMfaü^cn solltt-. u- \v,ir nivht' st'hr kraftijx \ind \vurdf von d»-iu /.uiifliiuciidt'ii (iewicht d*'s Lchldscu bi'i-wiiltigt. Kr wollt«- utu JTilfc nift-n. als i'iiu» («it's/.l<H'<>ni(»(ivc niit l'lüssi^i-iu FfVU-r diurh die nalui tiU-iskrt'ii/'.in^ Int'iiistt». st«i i-s, diisz das C! Iris nicht in OrdmiiiK war, ilor Küb«-l kipptt- und «jjosx dit> (J hit bi>v Kopf, HiU'lxcii und Hrust tli»s Ai-beiti-rs, der In-i dt-iu alten nVlii-lnden (tU>sxi>r Krich Heger is ia dit boek een zelf standig denker, die. ofschoon hij in zijn h-irt partij neemt voor de ar beiders, tot geen enkele politieke partij behoort. Hij idealiseert dit proletariaat uit het Koergebied dus niet. omdat het modelijden verdient. dot-h blijft het bezien niet het oog van een chirurg. Hij haat deze industrieelen dus ook niet, omdat ze geld hebben, doch omdat ze zijn zooals ze zijn. Onbarmhartig, schildert hij ons deze mierenhoop, die Hoergebied heet: al deze direktcurcn en klassebewuste arbeiders, tleze kleine burgers en procuratiehouders, de/e gepensio neerde geiieralen en philantropische oude juffrouwen. Al (h-ze menschen vechten tegen elkaur door middel van couranten on wetten, koffiekransjes en vergaderingen. Steeds op bijna elke pagina, geeft Ifeger uitspraken, waaruit m-n bemerkt dut hij een zelfstandig denker is. * Dit bock is inderdaad geen roman. De hooge waadde ervan lijijt in den inhoud en niet in deii Vorm, vaak is het te onoverzichtelijk, zijn de ge sprekken te lang?blijft Heger iri zijn stof steken. Kn toch als wij in ons land slechts een zoo'n ..roman" bezaten als ..l'niondel- feston J land." Ondanks al deze gebreken. Roman of geen roinnn. Der tf.chriftttleller" schreef onlangs Hcmard v,m Urcntano ? ..nntxz. 'icJHMcit. trim.. (/CKjiicft ir i ril, mier er ireitis niehlx. nnd n-enti er nicht» trein". 1,'itmt er aitcli nielitu Hchrcilu'n; iliiint kiuin er hlottz trttn erfltnlen.'' \\'ns 'int (las fiir eiiie nierklïrdifïe ..l\nnnf" ;'«-. crfinrte.nt Jfelaas geven onze jorig<- literatoren aan do/e merkwaarcligv kunst voorloojiig nog de voorkeur. Hetgeen voor ..de literatuur een. nadeel bet eekent (zie uitspraak (Uaeser). Nog ontvangen: Walter Kohde. ..I\n<'>nfc tnul ]'i>;/e1 (LéKebuch fiir Angeklagte) TransmareVorlajjr. IJerlin. . Walter Hauei. .^tinnne aas th'nt r-A-" Ciediohte". Maljk-Verlag. Alfred Kur<-lla. ..Munt<oHni ohne Maakc". Xeüer Deutscher Verlaglierïin. Jfelmuth Kais«,-i', Frans Ka f ka' s Inferno. Jnternationaler Psychoana lytische Verla^sanstalt. Wien. Kasimif Kdschmidt, Glans un<lKlend Niiil'imerikai. Societiits Vfi-lag. Frankfui't a. Main. H.. Traven, ,.d!c n'ein,zc Itose". Univ«-rsitas N'erlafj. Bt-rlin. .V. Bataaffsohe Hypotheekbank AMSTERDAM A n n o 1889 Geeft uit tegen beurskoers: 4% PANDBRIEVEN In «tnkken van f 1000,-, f 500,- en f 1OO,-. Coupons Januari en Juli Sea~Horse deoIJerbeste enever M.P.POUEN S- ZOON ROTTERDAM Spoor's Mosterd W. A. Spoor Jr., Culemborg". STOOKT DEN KETEL van uw oentrale verwarming met een NERING A-JOHNSON O L l E B R A N D E g Geen bediening, .tindelijk, eenvoudig HERINGA & WUTHRICH CENTRALE VERWARMINGEN l Amsterdam, HAARLEM, Den Haag Hebt U de ongezouten boter van OUD-BUSSEM al geproefd? Slecbts n afiluenile hulp: UK ACOU8TlCONt Vraaert ons srati» 80 nn boek over dit onderwerp, N.V. AMERICAN ACOüSTICON - Nieuwe Plein 34 - ARNHEM THE AMERICAN LUNCHROOM Cy. KALVERSTRAAT 10-18 AMSTERDAM RESTAURANT A LA CARTE PLATS DU JOUR BAU'S OLIJF OLIE Onontbeerlijk bij d: bereiding van slaatjes, mayonaises, enz. in blikken van l kilo Prijs voor particulieren f 2. BIJ afname van 6 blikken f 1.8O per blik Voor H.H. Winkeliers ruime verdiensten IMPORTEURS: Ni HOOGEWERFF, CHABOT HISSER'S WIJXHAHDEL ROTTERDAM ARNHEM l JV tos DEN HAAG VEILINGGEBOUW ,,DE ZON'9 L. G IJ S E L MAN & ZOON GEVESTIGD 1823 Singel 118-12O en aiauwburgwal 15, AMSTERDAM (C.) DINSDAG 22 SEPTEMBER en volgende dagen VEILING VAN INBOEDELS/ENZ. Kijkdagen; Heden, Zondag en Maandag van 1O-4 uur CATALOGUS a 25 cent verkrijgbaar. a i wat kan nog van deze benarde en sombere tijden vermeld? men noemt het avantgarde en als ,,uitkijk" wordt het gespeld. Wetenschappelijke Varia Nogmaals de Siberische Meteoor door Dr. P» van Olst / X \ v / x ?-'i'»1: / \ ' \ /?'*f/. 1. Schctnn ntti hel n'ii'ir r/e mch'onr is necryekntnen, nu'! in het codntm ccitiifc boomcn. (Sc. At».J RKKDS bijna vier jjwvr geleilell gaf ik in de/e rubriek een. beschrijving van de katftstrófr. die in MUIS in Siberiëheeft plaats gevonden door het neerploffen Vftn een geweldige meteoor of meteon-n/werm. 'wi'.jirvnn de fei ten pas in 11*21 begonnen door te siepelen naar de beschaafde streken van Rusland, om eerst door expedities in 15121 en vooral in 1U27 geverifieerd te worden. Heltuigjstellenden kunnen in De (Jroene van l Decemlu-r IU2I uitvoeriger details vinden: in het kort komt de /aak hierop neer. dat in den ochtend van HO Juni 100S een geweldige vlam omhoogschoot uit de \rij wel onbewoonde oerbossehen van Siberië, eenige honderden 'kilometers ten Noor den van Irkostsk. war.r de Sibe rische spoorweg bij het liaiks-1mcer komt. De vla-m wen l ge volgd door een donken-rookwolk en lu-t geluid van een :if meer heftige ontploffingen, waarbij een donderslag in 't niet x.ou /inken. Ver schillende ooggetuigen deden vrijwel overeenstem mende verhalen aan dt-n Hussisclu-n geleerde l't-of. Kulik. die de expeilities leidde in (U- vermelde jaren. Kn hij 11 of na, inoei/.ame tochten een bosehgebied aan waair de bo;nnen alle tegen den grond waren geslagen en min of meer verkoold. De situatie is Weergegeven in t'ig. l : hi't middengedeelte, onge veer lökm in mi<ldellijn. wa.s geheel vernield en verbrand? daaromheen was een gebied VJMI ongeveer 'M km middellijn waar de boonieii ttlh' neergi slagen lagen: dan volgde een gebied van Hl) km middellijn waar M»le booinen geveld lagen, maar niet alle. en eindelijk een gebied v«,n 120 km middellijn waar hier en ilttitr nog booinen neer-ieslagen waren. AUt> booinen in de/e gebieden lagen straalsgewijs weg gericht vftn het centrum van het geheele gebied. In het binnenste ver nielde terrein was later weer bosch gegroeid, maar (in 1027) met niet ouder booinen dan een twintig tal jaren. In dit gebied lagen ook een groot aantal kratergcten in den grond, hoogstens vijftig meter» wijd en een viertal meters diep. dicht begroeid met veenmos. Kulik liet in de/e gaten graven tot een tiental meters ;iiepte. wat heel be/waarlijk ging daar de grond stijf bevroren is. maar vond geen spoor VJMI meteoorij/er. Toch is het /eer waarschijnlijk, dat in dit oerbosch. een meteoor/Werm is neergekomen niet een gewicht van onjjéveer I5i0 ton en een .snelheid van "2 km per seconde. De i'lotselinge remming de/er ge weldige vaart deed' de enorme hitte ontstaan die alles platbrrndde. terwijl de luchtdruk de omlig-" geilde bosschen neersloeg. Opmerkelijk is dat door toevallige omstandigheden (misschien inter ferentie van vri'M-hillt'mli' ontploffingen) een aantal booinen in het hartje dei- vernielde streek overeind bleven staan, al waren /ij geheel \ er/engd en doodgebrand. Met /ekei heid is nog niet de» richting aan l« geven. wiMH'iüt de /werm meteoren kwam, uit het noorden of uit liet /.uiden. -Was het eerst<v het geval dan meent Trof. Kulik dat ile/,e KW(;i-m Namen kan gehangen hebben niet de komeet l'ons?Winiiecke. 'ja misschien wel de/.e, komeet zelf geweest is. die met de an-rdc botst4-. n 1020 heeft Kulik een derde expedities op touw ge/et naar 'de geteisterde streek, vooral om /oo mogelijk uit. oen vliegmachin over/ichtfoto's van het heele gebied te krijgen, wat stellig zeer interessant /ou /ijn. Hoewel hij daarbij do medewerking had V.<MI Noliile's redder C tfuidnovsky. (h»n Hussischen poolv lieger, mislukte dczo opzet dool- het shchte weer. Wat echter /eer merkwaardig is. lijken mij de volgende bijverschijnselen. Het i» begrijpelijk dat in do relatieve nabijheid der katastrophe aardbevingachtigo verschijnselen werden gerigistreercl in wetenschappelijke observatoria, zoo-als te Ir-' '~$8&!-. / / \,s. KENSINGTON koetsk. te Til'lis en /elfs. Kooals later bleek, te Jen«'. Hét geluid del- ontploffing is ook op verren afstand te hooien geweest, tot ten /uiden \ftii het Baikalmeer. In Kngelnnd liad Sii- Napier Mhaw in 100'i een toestel sP-ineng<>steld wa.-j-mee hij atmosferische golfbewegingen kon registreeren. \&r\ veel korter duur dan de lang/u me barometer-veranderin gen, die de gewone barometers Iaat /ieu. De/e zoogenaamde ..microbarograaf" r e g i s t r e e r t auti.m;'tisch i>lvttH'linijc kleine drukveranderingen in den dani])kring. maat- niet de !a.ng/.am<' drukvei-nderingen. die de baro meter opt eekent. Op IiO Juni 100S hadden /es van de/e appa raten, op verschillende plaatsen in Kngeli'tid opgesteld, een serie lucht - gi 'H jes < »pget ,-ekend . ( f ig. 2 '. die gedurende een twintigtal minuten arriveerden, met vier 110^ duidelijk te onderscheiden maxima, alsof er vier explosies ergens in den dampkring hadden plaats gegrepen. Dit verschijns.-l is toentertijd wel besproken en (als voorbeeld gegeven va(ii merkwaardige atmosfe rische golven, maar een rcrkliiritt;/ kon er niet voor gegeven worden en het raakte in het vergeet beek. Maar in 11CUI herinnerde een Kngelsche weerkundige /ieh de/e on\ erklaarbar>- \\aiM-nemingeii. toen hij »le berichten kreeg Van Kulik 's expi-»lit ie- vond st en en hij /ocht verV>rnd tusschen de verre ontploffing «?i> de Kngelsche w-varnemin gen. De microba.rografi>che golfjes /ijn opget eekend rijf uur c» t'u<» tniimii'ti na het tijdstip dat di; vlam in Siberi gezien is door de omwonen den. Nu legt het geluid /ooals men weet ongeveer n derde kilometer per seconde af. Het genoemde tijdsver schil is H H* minuten dus IMÜIO seconden. In dien tijd doorloopt het geluid ISliOtl maal een derde kilometer of oiigevcor o200 km. Kn de aMiind \an de meteoorbrand tot honden is ruim óTOO km., dusde Wti-'.rsohijnlijkheid is Wel /eer groot d".tinderdaad de miciob;-rografen in Kngeland het ontj>lot't'iiigsgelni<l ..gehoord" hebb,.n. Als na.ler argument k.M, ,?, g [vernield wonleii ,l|lt Cambridg;» en l'etei'Miield {tW(1,. ,i<M- ..bsei vat i,-plaats«-n ) Vrijw«d een rechte lijn vor men met het ? Tot'ngoeskadisti'M't waarde meteoor' insloeg: T-'tersUeld ligt iets verder vairil.it district' dan ('ainbiidiiv en de golfjes .zijn inderdaad ook zooveel later opgeteckend in Tetei-slield i'ls overeenkomt met, de' geluidsnelheid. Kindelijk nog: in de Sibe rische «treken waar men het geluid niet inenschenporen koii Iiooren i. p. \. met instrumenten heeft men ook hier en daar vermeld dat drie of vier ontploffingen na elkatir gc-hooi'<l zijn. \\at ni«>oi correspondeert. 'niet <J*- v-.>rmoldévier maxima, die de Kngelsche apparaten <>pt<'ekendi-n. Uehalve de/e waarnemingen zijn er ook nog andere gedaan betreffende zonsondergang- en schemeringverschijnselen, waarvan de- b»-schrijvingen langzamerhand te voorschijn komen uit allerlei oude notities, die'iiien er eens op is gaan naslaan en waaruit blijkt dat vermoedelijk stof wolken na de ontploffing tijdelijk aanwezig zijn METEOROLOGICAL OFFICE Fi</. 2. %r* w/ic 1\»<-he VIIH ilf <»'li>l<\ff'»in ?inStlM'ru'.(f*r..Ani.) KRONIEK Ikankliiuir 17* U is in Mreda, of was 't Tilburg? -- een J grootsche plechtigheid gevierd. De Herdciionzer (iesneiivelden in 't jaar ''M, den Ticnscheii Veldtocht. Roemruchte vereenigingen {?.Is ..Ons Leger" en ..Onze Vloot", en andere dierbare oranje-gezelschappen hebben er geest driftig aan mee gedaan. On/u eeuwige Keestredenjiar-bij-alle plechtigheden, dr. De Visser, heeft gevoelvolle woorden gesproken en on/e (ieiieralissiimts. <'. .1. Snijders, heeft e*-n gevel steen ad hof, ergens boven een garage of /.oo, ont huld - in 'l ilburg of in Breda althan,s in het huis waar de prille prins van Oranje zijn Tietidaa gschen lleldi-ntoeht voorbereidde in hi-t jaar isao of ".il. liet is Wel !jing geleden, nul!',)- de herinnering er aan schijnt nog zeer levendig bij de Leger- eii Vloot-propt-jgandjige/elsclm-ppfii. bij D.s. De Visser en bij genera;-1 Snijders. Kr waren ook niet zoo heel veel gesneuvelden in dien oorlog van tien dagen, benevens het beleg van Antwerpen, en die hen kenden en betreurden, zijn bijna allen ook «al gesneuveld op het algemeen slagveld des h-Vells. Zoo schijnt het hccJe geVi',1 iel w;'t ge? nt ikweerd en \cvdord. maar daarom juist geschikt er een nationale plechtige zelfverheffing van te maken, waarbij men /iel.» te goed doet aan krijgsmansficrheid en aloude l lollnidschen Heldenmoed, ouder het voorwendsel ven Dankbar.r Nageslacht. Ifoe zij durven, hoe zij er het hart toe hebben ! Terwijl de gruwelijke rej-.liteit van die andere graven HOLT zoo njibij is. terwijl rondom mis. in alle steden en in alle dorpen nog in stilte gerouwd wordt. verzwegen, verbeten, maar zo,i smartelijk van knsigend uemis. om de duizenden en duizemlen. die hulpeloos en nutteloos in den oorlog vergingen. begaan Nederlanders de lachwekkende, smakelosheid onze ..ITelden van anno :!(?" te vieren. Waarom ila-n niet die van den Taohtitïjarigen Oorlog, als er toch Helden iK-rdarhl moeten worden. Is het niet of wij jaloerse!» zijn op de rampzalige militaire heerlijkheid van de andere naties? Moeten wij soms tooneii. dat wij ook zoo min niet zijn en bij ge'.egeiilu'id gepast voor het Vaderland weten te sneuvelen'r Zie anno "30? In wat voor triest C'hinee/enland leven wij dan. dat bij een deel onzer medeburgers, en niet eens; het minste, do voornaamste impressie uit dien beest ige chaos zou zijn. dat wij toch eigenlijk in heldenmoed en helden eer ons toekomend deel niet gehad hebben, nu el' bij ons geen gesneuvelden te herdenken vallen. Men kan beweren..dat dit alles zoo erg niet is en niet belangrijk, maar liet teekent toch «u-ii volk, dat zulke 'dingen zomler i'ioUst v ooi bij kan gaan. F. C. tfeweest in de hoogeii- dampki ingsla-gvn. evenals dit op veel jirooter scha°.l heeft pla:itsv:cvonden na. de uitbiM-jjtmg van den Kivkatau. Men hoopt op m g meer gegevens uit' allerlei bron. om een duidelijk beeld te kunnen r'construeei-en van de imposante henielsehe aan.-lau' op on/e arme aarde. Amusant i? nog dat Trof. Kulik meedeelt hoe de schrik van liet hct-K- geval .bij de Toengoezcl een nieuwen gc.dsdicnst heeft doen ontstaan. ?!)<» niet e-. ?; u1 wordt beschouwd aU een he/ocklng van een vunrgod. die de slechte nienscheu ki int stratfen ! Het komt niet vaak voor dat het ont staan van een godsdienst /oo op'de'minuut af is aan t.- geven. \