No. 2834 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 SEPTEMBER 1931 21 20 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 SEPTEMBER 1931 No. 2834 Groquante Groquetjes door Alida Zevenboom IK had net Pietje met zijn kooitje op het bonodon-balc«>n in het zon netje goze.t, want do lieveling u as wat pipseh 011 eet niet zoo heel best. toon ev oen, auto voor de deur stil hield en een deftige- dame uitstapte en /.ij rook zoo lekker dat ik hot rui ken kon en het baleon is toch \\vl een Mieter 01 vier van de straat. En Miotsie, het Dxiitsoho meisje, dat ik heb sinds Loontje bij meneer Sarassani in het ballet danst, bracht me een kaartje, waarop stond: madenunsello Nóra de Monténegrino". Die zal voor de bovensuite komen. dacht ik, maar als het niet \eel bizonders is. dan bonjour ik haar de deur uit. want ik houd nu eenmaal niet van dames, die je van verre kan ruiken aankomen. En wie stond er voor mijn neus toen ik gauw mijn linnen stofjas had uitgedaan en mijn toetje een klap in de goede richting had gegeven ? .. .. Leent je ! I.k kon mijn oogen eerst niet gclouven. maar liet was het kind in eigen persoon en In-1 eenvjte dat niet met r van haar was, was haar Am?terdanische accent, dat zij al kwijt WAS, zoo deftig sprak zij en u hadt moeten zien hoe mooi zij haar kinnetje in de hoogte droeg ! Ik moet groot e oogen opgezet hebben, want zij zette de hare van den weeromstuit ook wijd open en toen lachte ze. Ja. mevrouw, ik ben het en ik kom voor de boven-suite, mag ik hem eens kijken 'f En ze had hem Veertien dagen geleden nog heelemaal stofschoon gemaakt ! Maar Loontje, zei ik. wat is or mot je aan de hand? Mot mij niets, mevromv. Ik bon artiste. begrijpt u en nu 'wou ik ge stoffeerd gr/;n wonen. Dans je dan niet meer? vroeg ik in mijn onschuld. Juist doordat ik dans. kom ik eens bij u kijken. Ik weet dat de kost goot l bij u is. .on toen \vrtel«io y.ij mij dal zij een kunst U-schermer gevonden had. J k heb haar a f ge poeierd on gezegd, 'dat ik mijn kamers al zoo goed nis verhuurd had en over oen half jsiar zie ik hnar misschien op hot doek bij meneer Tuschinski on dan is /.ij misschien geroofd of geKchaakt of nog voel orger en zit half Amsterdam om haat te huilen on ze kon niet. eens do trap behoorlijk dweilen .on spinazic kon ze niet «schoonmaken.'Altijd vol zand. Kn toon ze op hot portaal stond. on wegging zei ze nog: Zb 'zeggen allemaal, dat ik zoo'n mooi sex-appeal heb ! Ik heb meneer Htariislafs-ky ge vraagd, hoe je dat woord precies spelt en wat dat-was t-n hij hoeft hot me uitgelegd, 'maar ik vind het vies on dat noemen zo nu kunst tegenwoor dig.'Neen, dan meneer Eduard Verkade, die mij oen vrij kaart je voor Trilby" had gestuurd on ik moot zeggen, dat ik nog nooit mot ..zoo'n plezier heb zitten huilen om dat arme kind. Maar meneer Eduard was wel oen erge duivel on toen hij dood ach terover o v el- do thectafel viel, hoorde ik een meneer, in de zaal zeggen: Altijd Verkade, op uw theetaio.lt je!" ?Ik vind zulke dingen toch eigenlijk ? heiligschennis on ik heb,zoo «Sussss ! 'geroepen,'dat mijn bovenlip er nog pijn vun doet. Meneer A l hert1 van Dalsum had mij voor dat stuk dat hij in den schouwburg van meneer Een nieuwe H. M.V. portable voor den zelfden prijs als het oude model 1. :Vi<?nit' Model. Koude hoeken, vloeiende lijn. 2. \rerchroomde uitvoering. Alle blanke deelen zijn vorelmioind waardoor do glans niet ver loren gaat en het onderhoud minimaal is. 3. Nieuwe Soundbox No. 16. Krachtiger geluids weergave. Speciale constructie zoodat bescha diging van buitenaf onmogelijk is. 4. Universeel werkende automatische rem. Stopl elke plaat onverschillig van welk merk. 5. Afneembare platendrager. Berging voor 10/12" records. 6. Automatisch deksel schar nier. Met n hand te bedienen. 7. Opwind sleutel. Behoeft niet ingeschroefd maar kan gewoon ingestoken worden. 8. Metalen motorplank. Hierdoor wordt grooter stevigheid verkregen. DAT dit prachtige toestel voor den zelfden prijs geleverd kan wor den als het vorige beteekent feitelijk, dat wij U een enorme prijsverlaging aanbieden. Maak er gebruik van. Hoor dit toestel hij Uw handelaar ! .TT niSMASTWSVOICE" N. V. DUTCH GRAMOPHONE COMPANY. DEN HAAG Louis do Vries spoelt. o«>k oen paar vrijplftatsjes' gristuttrd. maar ik hoor van alle kanton «lat het erg. hooi erg rjvar moot zijn en'dat «-en fatsoenlijk»* vrouw ei' niet na'ir to«* kan gann en i's het «h1;'! wonder. <l»t hot niet hot toonéol heelcmaal mis.gmit. zoo als het Jictcuitjo an<- van dr- \\«*ek wist t.'vertellen:' Ifoor«lo je ooit van al die ellende i oen zij nog vft-»i. «lie mooi«>. stukken gaven als ..<1<- Man niet «Ie \Vttssonh«-«>l«lon" of ..hot Bloomciimeisjo" «>f ..«lo fioboch«*ldo" «>f ..La zarus do Veohoe«ler" ? Maar u zal /.eggen, il ut zo die stukken t«*genw<ior<iig allemaal op do film zien en dan hoeft «u misschien gelijk, maar wat zegt u or dan van dat ik van de weck naar «l«* nogor-rovuo wou gaan als u zout dat u van. mij k«»mt, had. hot actettrtje gezegd, komt u er \\el in -?en »llo« uitverkocht was? En ik kan .mij don tij«l nog hooi goed her inneren dat oen neger eigenlijk heol««inaal ritot als een monsch Word be schouwd on ik we'ot nog wol. dat Annobot dio bij nu? vrouw zaliger Zondags kookte als de keukenmeid haar uitgangsdag had. niet erg in tol bij ons was. omdat haar vader uit «Ie West kwam on zij zelf een tikje aangebrand or uit zag on nu loopt heel Amsterdam uit om negers en nogofinnen te. zien «lansen ! Je begrijpt van zoo'n wereld niets moer en toen ik gistoivn meneer Saalborn «>p lijn 2 zag staan, heb ik hom aango.sproke'h en «Ion raad gegeven zich voortaan zwart te verven, misschien dal do meiisehon dan naar hom .zouden komen kijken. En ik moot zoggen, dat hij er wel ooron naar ha:l. ^?PK-ï-^--.-^ s?®*:i *'*p^w d^&K ^VJV^S \Av.. x ^^(^o;.%?^S^SSëi .t*", *s» *. \o^^ A«5J?>s« «-;*?:?: i^^^m ? '^ w\oO< Wee?.N.<v^ ?'^^^ .-^Éi^ Radio en Grammofoon Muziek van Siam en Voor-Indi 'door Lou Lichtvetd DE muziekcultuur van Siani vormt do verbinding tuaschon die van China on die van tnsulindo. Dat is hot duidelijkste te merken aan hot muzieksysteem. in wezen vijftonig. maar uitgebreid tot een zoVont onig stelsel in gotemperooi'do stemming: «,11e inter vallen zijn gelijk, on wij hebbon dus niet mot groot o of kleine socumlen. tertsen et e. te doen. maar mot daarlusschonin liggende, neutrale inter vallen. Ons gehoor, door do iMiropeesche mu/.iokpractijk gewond aan do gelijke intervallen van het 12-tonig stelsel. went zich gemakkelijk aan de zeven(onigheid der Sianu-ezen. temeer daar wij ook reeds geoefend zijn in oen o-tonige gotonipcreorde stemming, die o.m. zoo meesterlijk door Debussy is gchruikt. (Heelc-tonen toonladders en aocoorden). Koeds in l'JOl hooft prof. l'. .Stumpf een uitmuntende beschrijving gegeven van liet toonsysteem en de muziek dor Siameezen..,Xa eerst de stemming van diverse instrumenten nauwkeurig te hebben gemeten, kwam hij tot do «'onelusie dat oen schijnbaar zeer artifieieele stemming werd gebruikt. een gelijkzwevendo temporat-uur die men destijds allerminst verwacht had Hindoesche Tablaspeler. ?aan to troffen in de exotische muziek. Intusschon heeft men ook bij do Javanen oen (.5-tonige) getemperoerdo stemming gevonden, on thans is do muziekwetenschap zeer geneigd te golooven dat het gevoel voor inter val-gelijkheid bij sommige volken even sterk ontwikkeld is'als bij andere liet consonant-bewust zij n. Ook het gehoor van enkulo Smmeescho musici word 'door .Stumpf onderzocht, on hij kwam tot de slotsom dat do gctemporoerde stem ming hen ook werkelijk in het gehoor lag. maar dat zij weinig behagen schepten in gecompliceerde samen klanken daaruit opgebouwd. Ofschoon men in Siain de muziek gewoonlijk als begeleidende kunst beoefent, is het Volk er zeer muzikaal. Pc adel hoeft haar eigen orkesten on bij de theatervoorstellingen heeft ook het volk toegang. Geen openbaar feest is er denkbaar zonder muziek* Deze wórdt op het gehoor af geleerd, want. oen notenschrift bezitten de Hiamoc,/en'niet. Toch zijn er minstens een paar honderd melodieën reeds eeuwen lang bewaard, en een componist gaat zelden verder dan het maken van variaties op deze oude stukken. Ook zingt men weieens nieuwe teksten op do oude melodieën. Evenals in'hun taal zullen ook wel in hun muziek \7oor-Indische ' in vloeden aanwezig zijn; en daar c*r sedert 70 jaar ook Kuropeeschc mili(airo-muziok wordt gespoeld, zal de/o ?/.ich eveneens hier on daar «loon geldon. Aan do hand van oen phonogram hoeft Stumpf do volledige partituur van oen Siaineosoh orkest stuk opge schreven, on oen enkele blik daarop is voldoende om iedereen ervan t o overtuigen, dat hier allerminst sprake is van oen ..primitieve" muziek, maar juist van oen zool- ontwikkelde, ge raffineerde toonkunst, die niet alleen oe.n harmonie, maar zelfs een fijn zinnige polyphonie kent. Een enkele Siamoesche phiat (No. Hl) Word in de collectie ..Musik dos Oriënt»" opgenomen, on Wol oen gezongen en door orkest opgeluisterde scène uit do Hama-legende (l'arlophon H-.'i70'ti.t). l Tot is een van do mooiste platen uit geheel do verzameling, wan! <lc stom der zangeres is van zeer groot e «?hamie. en de/e komt des t«' beter uit, omdat hot gezang in do JSiameestcho muziekpractijk onbegeleid blijft, en . onderbroken wor«lt door de instru mentale tussc.honspelon. I lot. orkest is kleiner dan het Javaanscho. on bestaat gewoonlijk uit twee fluiten. twee ketolgongserios tlie <lo hoofdmelodie spelen. twe«- metallophonen en twee xylopllonotl Welke dr-zo varioereii. torn ijl oen gong iutorpunctoert «-n drie trommels voor hel i-hythme y.orgon. |)e wijze waarop «leze instrumenten hespeeltl worden, heeft een zeer Ver fijnd totnal-offe«-t tot resultaat. Een volkomen nieuwe.otmardsohoz«u'theid hebben «Ie tremuleoieiido glissando's «lof motalldphonen. «lio als vogel stemmen in do hoogte blijven beven terwijl twee «iCtaVoll lagol' een «irillket'o fluit vil»i rt. (iroote virtuositeit be zitten «Ie/e Smme«"*oho muzikanten: maar hoe spaarzaam stellen /<? ilio t'in toon. Ook daarin bewijzen zij hun grooto artistieke l»»-sohaving. Over do Vo»»i"Indische muüiek wei-d v»*ol geschreven. En geen wonder. De oude Indiërs hebben dapper getheore tiseerd »»vor «lo muziek, haai' «?«?n mythische oorsprong toegedicht on een geheel ' cosinogonis«;h systeem daarin gezocht. En al «h*zo «nul»* sanskrit -boeken worden sedert jaar en «lag ijverig «loor <lr- Europooscho gel<*ord«'i! bestmloord. Een goode monografit- schreef Fox Strangwnys «>vo,r ..The niusic of llindostan" «-n ree«ls tien jaar vóór hem gaven von Ilornbostol on Abi-ar ham hun eerste -studio' «iver phonogrammen van Indische melodieën uit. H«HM!S t«*v«iron was inon echt «M- tot do ervaring gekomen, «lat do oud»* mii/.iokth«*ori<* bijna golu-ol onafhankelijk was van do Indische muziekpractijk. Zoowel over deze praet ijk als ov»*r do theorie hooft S. M. Ta-gore. o«*u familioli»l van Habindranath. r«>eds in do vorige <*»»uw verschillen»!»' b«tokon. t ij«lschriftartik«*lon «-n liodor-buntleis geVoor zoover «lat in ons notenschrift mogelijk is. werdeji allerlei Indische melodieën uitgeschreven; oen dertigtal is met voel wetenschappelijke ver-, ?antwoording «Voor Abraham on Ilorn bostol, in bovengenoemd»' studio af gedrukt. Uit do twee h«>ofdtoonladdors dor oude theorie werden tal van 5. (J.-on 7-tonige gühruik.stoonladdui;.s gevoi-md. Onder do 5-tonigo zijn. evenals in Hindoesche Vinaspeler. Japan en Indonesië, toonladders mot en zonder halve-toon-schreden. Ho eerste soort vindt men vooral in het Xonrd-Ooston (Bengalen), zootlat mon ? daarbij onwillekeurig aan Uost-aziatische b«'ïnvloeding «Ir-ukt. In togenstolling mot de ('hineezen heeft men niet i-en 7-tonig syst«-om door invoe ging van leitltoiien jrevorm<l uit hot ."j-tonige. maar is men uitgedaan \an hot 7-tonig systeem, on v«iiint monde n- en -toiiige toonlathlor «lom *i-r<ilnH.nji van een r»f twee tonen. Hi/ondor tn»f mij hot zt-ei- diepe tho«ir«'tisch«' inzicht dat reeds «!«? ouihhuilers in «Ie theorie «Ier muzikale harmonie }>ad«len. Heeds «???uwen vó'tr llucbald's geboorte leerden do 'oude liuHërs: consonant v. ij n kwint «-n kwart: «lissotiant x.i.jn klein»- socunde en gi'oote septime: neutraal allo overige intervallen. <ii te *o«-undo. tertsen t-n sexten, tritonus r-n klein.s««ptiine werden «lus. evenals in on< modern. na« Wagneriaansch liaruionisch bewustzijn, gerekend tot een/.olfde ..neutrale" categorie, welke uvon ..oplossing" vraagt. Moet men niet glimlachen over «Ie verwaaiulhi-irl waarmetlo sommige it\telligente Europeesche musici alle exotische muziek als ..])rimiti«'f"' of on«>ntwikkeM afwijzen? Di' Indische rythtniok is evenals haar prosodie /.eer rijk ontwikkeld. Mon omh'i-scheidt oen S- on oen i<deelige grondvorm, waaruit) allerlei siimeTigest«'lde rhytlunou. ongevoel' 1211 ..mrt*lell«-n" wordell ougehoUwd. /oo heeft men ook vast«- nieltnliotyi>en (lings: in .'Indonosio: l'atets. bij de 'Arabieren: Maqamrril. die vaak «l«n»r de' muKici vooraf aangr-koiuligd wor«h-u. om d«-n toehoorder alvast in ile juiste stenuning te bro.ug»1!). Men vindt in Indiöeen oude mu/.iokdi'ainatischc kunst, een nog voel ou«loi-e rt-ligieuxe miizi'-k {Sammi) on een populaire muziokbeoofoning van enkoio instrmnenton. In do practijk houdt Voor-ln»liëliet midden tusschon China. Japan r-n Siam to oonor. KloinA/.ië<-n Arahiöte andei-er zijde. Vooral in liet Xooitle i is dr- arabischp»'i-zisch«' beïnvloeding ven-e van u e ring . |)e twee platen- in on/4e collectie iddeoii <> ."il<>7) brengen beide een virtuoy.»' c<»Ioratuur-zang. begeleid door o.stinate ti-omnielmotieven c-n oen -tl ijkinstrmm-nt «lat ? evenals dr- vi«)l» rraniol-e resoneel-ellrl»' snaren be/Jt. on daardoor een eigenaardige fluitHclltige toon heeft. !>?? e.-rsto opname iN». 17 \ begint mot e.-ii gesjn-okon inleiding waarin «bHaga wordt aangr-duiil. en bivngt rlan ei-n lied vol prachtige, volgens onze zangte«-hnis»-ho liegrijijion ong»-looflijk'-knappc vticalison. IV tweede opname heeft ????n veel «lonk«'i-d»»r en int-lancliolischer ni-'loilietype dan «lrr-ersto. Men herkent het type in beide gevallen zeer duidelijk, omdat het in regelmatige pcrio»loii en met k^nmerkeiule ca<lenxeeiing terugkeert.. Een eiu,-enaardigh«'i«l is in hot twoeilo geval hot gehruik van opwaartsche verhoogingen en neorwaartsch»1 v»'i-« lagingen van <!<? toonladder, zrtoals dat bij ons in »le melodische mineur-scala voorkomt. Het rhythme is hier ook x.«-er vrij. en wonlt slechts in groote trekken door «!«? tr«'nnmol aangegeven. \Vie nailerr' inlichtingen wil ««ver theorie en pructijk tier Imlische muziek. v«-rwijs. ik naar do uitvoerige stiulie van .ïoanny Urosset in deel I van l.avignac's En«'yclop«Hlie de hl inusiriue. alwaar ook oen zeer uitvoerigr- bibliografie t«- viiuleu ie. Maar rle graniuiofoonj>laten en oen weinig coiiiinentfi;ir zijn waarschijnlijk vool/eggetuler. Siameesch H of orkest: