8 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 SEPTEMBER 1931 No. 2834 No. 2834 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 SEPTEMBER 1931 \f \ J. D. S T RU IJ S & Zn. Tel. 37906 - AMSTERDAM - Prinsengr. 837 BEGRAFENISSEN CREMATIE TRANSPORTEN N.V* Meubelmagazijn Eden" MOLSTEEG - AMSTERDAM BOEKENKASTEN HOTEL -CAFÉ-RESTAURANT HET GOUDEN HOOFD REMBRANDTPLEIN AMSTERDAM Modern Comfort-Lift-Stroomend water-enz. . Logies met ontbijt f 3.50 per persoon II NORDDEUTSCHER-LLOYD B REM EN. l LLOYD-EXPRESS ? NAAR NOORD-AMERIKA Snelste dienst der wereld met de snelvarende Mailschepen BREMEN"-?EUROPA"-?COLUMBUS" OVERTOCHT SOUTHAMPTON/CHERBOÜPG-NEW-YORK IN 5 DAGEN. Verdere inlichtingen en brochures verstrekken de HOOFDAGENTEN N.V.WM H. MULLER & Co., PASSAGE- EN REISBUREAU, AMSTERDAM, DAMRAK 90 TELEFOON 47008. VERWEEGEN & KOK AMSTERDAM KALVERSTR. 86-90 DEN HAAG NOORDEINDE 64c, Damestasch, lang onderzijde 2Ql/f cM., hoogr 12'/- OM., zoowel voor- als achterzijde ECHT CAMEUON, f Ift Cfl beige of grijs, molrévoering: . . . . . . . . , ? l*»«ifW Franco toezending na ontvangst van postwissel of giro, groot f 1O.75 BEGRAFENISVEREENIGING . SAX Jr. AMSTERDAM Z (Hoofdkantoor) P. C. Hooftstraat 38 Tel. 20341 24250 BUSSUM (Bijkantoor v/h Gooi) Brinklaan 138 Telefoon 2276 BEGRAFENISSEN - CREMATIE - TRANSPORTEN STEENHOUWERIJ D. WEEGEWIJS Rapenburg 44 AMSTERDAM Tel. 42662 ARM ERWERKEN H. POLMAN TUIN OVERTOOM 526 - Telefoon 82660 Begrafenissen ? Transporten - Crematies GERARD B. RIJKE Jr. BINNEN ARCHITECTUUR KEIZERSGRACHT 559 - Telef. 30559 Complete Meubileering Pendules, Horloges, Stijlklokken, Wekkers, Barometers, Gouden en Zilveren Werken Grootste Sorteering Goedkoopste Prijzen N.V. v/h. Gebr. B RE EN NIEUW EN D IJ K 172 HAARLEMMERSTRAAT 64 ROZENGRACHT 53 Ateliers voor reparatiën aan Uurwerken. Goud en Zilver G. J. DB KONINGSZOON Keizersgracht 447, Opgericht Ao. 1739 BADEN EN GEYSERS. VOLZON" IN ELKE HONING WONING 3 gulden per 5- pond ?franco na ontv. v. postw. of op giro 55328 HONING- & WASCENIRALE van den NEDERL IMKERSBOND Ruysdaelstr. 108 A'dam Koldewey & Gorbière Lcidschcstraat 30 - Amsterdam Specialiteit int WIT LACQUE MEUBELEN VOOR SLAAP-, LOGEER- EN KINDERKAMER Voornaamste Kleedinqinrichtin op elk gebied BIOSGOPY door L. J. Jordaan De fameuse driehoek "VI U N artikel ,,lïij, Zij on de canu-ra", i»i geschreven naai- aanleiding van Stern berg'» Onteerd" en waarin het enge, gesloten verband tusschen du drie wezenlijke factoren der filmconceptie: regisseur, sujet en apparaat, scherp werd gesteld heeft eenig stof doen opwaaien. Van verschillende zijden bereikten mij bewijzen van instemming, t.a.v. de door mij geponeerde formule van verschillende zijden ook protesten. Dat deze laatste dikwijls nogal scherp on harts tochtelijk uitvielen, was te voorzien en valt te begrijpen. In weinig dingen is de niensch zoo ge voelig als op het stuk van de dosis hero-worship", die de natuur hem dwingt te Ventileeren. Wat nu ligt meer voor de hand. dan dat de leekfilmbeschouwer el zijn aandacht concentreert op het sujet en daardoor automatisch zijn gevoelens van goed- of afkeuring op de sujetten overdraagt? In de meeste gevallen »?»'/ de verantwoordelijke maker van de film dit zelf zoo want voor de grootste meerderheid is het lot van den mensch -?d.i. van het filmsujet, het onderwerp van het cinegrafisch werk. Enkele axioma's ten' aanzien van de film werden iiitusschen zoo dikwijls herhaald en zoo algemeen overgenomen, dat ze bijtm gemeenplaatsen zijn ge worden. Met name het beginsel, dat «Ie film wil zij eenig bestaansrecht hebben een autonome, onaf hankelijke uitdrukkingsvorm behoort te zijn. Nietwaar? .... wanneer mijn buurman een steeiien huis bouwt en ik zet daarnaast een dito van be schilderd papier-maché. dan lijkt dit een ??enigszins zotte en nuttelooze imitatie. Waarom zouden wij ihtn minst een \ve/.eiilijke, solide kunst als het tooiieeldrama, een volmaakt overbodige imitatie kunst fokken:1 CSoed daarover is dus de heele wereld het roerend eens.... in abstracto! Want l jut eigenaardige is. d;vt - zoodra het op de nllerfeiivoudigste pi-Kctische consequenties aankomt de oude conventie-Adam zijn rechten herneemt «?n zich prompt el ij k verzet. Film is geen tooneel iirg dit ook onder geen voorwaarde zijn.... ticcooid ! MtuM''Xus-en-zoo ..speelt" da.ii toch maar prachtig. Ka zoo beginnen w.e maar weer" van voren af aan de beginselen te herhalen, die als eeltige'middelen de film voor een zin- eti.kunstlot»ze tooneel-imitatie kunnen behoeden en wsiarvoor ik in het bedoelde artikel de meest saillante motieven (waarachtig niet voor de eerste keer !) aanvoerde. ? Ken speciaal geval doet zich echter Voor. wanneer ik onder de ingekomen correspondentie n met zeker gewicht aangekondigde ..stem uit de prac. tijk"'tegenkom. De heer Prinsen (Jeerling^ teekent onder dat imposante motto verzet aan tegen mijn .,driehoeks"-theorie. Het blijkt n.l. «lat de in zender in de filmstudio's te Hollywood werkzaam is gewvest als ..handlanger" eii in die kwaliteit meegeholpen heeft".... eigenhandig coulissen op te zetten". Kn het ziet er voor 'mijn stellingen bedenkelijk uit. wanneer deze autoriteit de volgende oppositie voert: A. ..Volgens Jordaan bestaat geen ,,spel" meer. Hij doet het in zijn laatste artikel voorkomen, alsof alle filmartistcn slechts ruwe hompcn klei zijn, welke door de regisseur naar willekeur gemodelleerd worden. Maar wat blijft er na deze bewering over van de groote kunstenaarswaardc van een Conrad Veith, een Emil Jannings, een Charlie Chaplin?" B. ,,Er was (in Hollywood. J.) geen sprake van een intiemen driehoek: regisseur, sujet; camera. Ue studio was allerminst een alchymisten-laboratorium van den regisseur en er werd angstvallig voor gewaakt, het filmsujet dat ellendige, beknellende gevoel te geven met zijn naakte ziel onder een microscoop te liggen". Wat het dan wel was? Volgens den heer P. G. een gezellige sauskoni niet een genoegelijk strijkje, waarirt i eders meening ??blijkbaar zells van de deskundigen, welke de coulissen hielpen opzetten gaarne werd aangehoord. ,,Er heerschte een stemming van kameraderie" heet het Verder, waarbij gedurende de pauzes de directer ,,bras-dessus, bras-dcssous met zijn sujet de studio op en neer drentelde". Tenslotte had ,,de ge voelige actrice aan het keurcorps cameramenschen en technici" bij gemis aan ander auditorium, voldoende steun". C. Hoe komt het" vraagt de heer P. G. ten besluite. dat von Sternberg, wanneer hij inderdaad zulk een scherpen blik op het roh-material" bezit, als Jordaan beweert, zich zoo vergiste bij de keuze van zijn cast voor Onteerd" ?" Ziehier in het kort weergegeven débezwaren, waarvan deze stem uit de practijk zich tot tolk maakte. Ik zal ze zoo kort mogelijk beantwoorden. Wat sub A betreft het Volgende: De drastische ver gelijking met de ,,ruwe hompeti klei" werd door mij nimmer gemaakt. Ik sprak iu mijn artikel uitdrukkelijk van het driehoeks-,,»//y*»Vr/<'" en gaf tluulc-lijk te kennen, dat de reug«*eretide kracht van het sujet nog moeilijk te bepulen valt zoo zij »1 ooit te bepalen valt. Dit kan van veler lei dingen afhangen, als daar zijn: de mate van persoonlijke suggestie en de kracht der persoonlijk heid van den regisseur ? de intelligentie, suggestibiliteit en objectieve waarde van het sujet-zelf. Jannings onder Du pont (?Variété") en Jannin^s onder Fleming (,,Way of all flesh") zijn tweetotaal verschillende eenheden. Wet de ..artisteriwaarde" van de door hem. aangehaalde voorbeel den betreft mout ik dezen ingewijde er nog aan herinneren, dat Chaplin zijn eigen films regisseert dat de beteekenis van Jannings en Veidt staat of \alt met den goeden regisseur? Sub B.: Ik zou tegenover de ervaring van den heer l*. (.«. kunnen vermelden, dat ik weliswaar nimmer in Hollywood was. doch te Neu-Uabelsberg: Pabst, Dupont, l^ang en Ludwig Berger te Billancourt, Joinville en Kpinay: flair en Feyder aan het werk heb gezien.... o, zoo ! Al moet ik bekennen nimmer coulissen te hebben opgezet. Maar alle gekheid daargelaten meende de heer P. (ï. nu werkelijk, dat ik mijn beweringen zoo maar uit de lucht greep? Kn meent hij werkelijk, dat de door hem geschilderde Hollywoodsche idylle iets aan mijn redeneering afdoet? Stellig waren onder de regisseurs, die ik in de Duitsche en Frp.nsche studio's gadesloeg, meer en minder joviale lieden maar geen hunner, ook de gemoe delijke C'lairnh't. zou ooit «Ie door den heer P. (.?. geschilderde ..Drie Bj>Risjes"-steniining tijdens het werk geduld hebben. Zelfs bij de zwijgende film" «Ie nog zooveel rigtmreiisere ..talkie"-opiiRine kent de heer l'. Cl. blijkbaar .niet eens concentreerde zich. zoodra gedraaid werd, de strengste stilte en aandacht binnen den faiiieiis^n driehoek: ividsseur. sujet, cumerii en ik vrees, dat ? de wel willende coulissi'n-opzftter, «Ue «mgevraegd vrn r.dvies diende, op staanden voet ware oiitshlgen. Wi'.nneer de heer P.(i. m» beweert. h« t in Hollywood anders bijgewoond te hebben. dan wil ik «lat gaarne voor kennisgeving r.j'.nneaifii. . . . viHHT.l gezien de films, tl ie «-r in moci-di-;-heul vi: i ui tis. n komt>n ! Wat venier «lat ..ellendige. bckn« Mende gevoel" beti'eft, waarvoor men ovel1 'there /.<>o nauwletteii<l heet te waken.... h«-t behoort nu eenmaal bij het métier. Filmen is een bloedig-ernstig Werk «lat weet ieder, die t-r mee te maken heeft en alleen acttnrs. die breetl-uit willen eomedifspelen /.uilen er zich tegen \vrzetten. Tevergeefs overigens. Avunt i.*l spoedig d«»eii zij de ervaring op. «lat het gojïsonnmgelijk is een rol" te spelen en op te bouwen, gelijk men op het tooneel gew.-ntl is. Hoe zou het filmsujet ooit ?. een zelfstandige rrt-atie kunnen maken van zulk een rol, «lic in honderden kleine shot'* verknipt is. welke bovendien kris en kras door elkaar opgeno men Worden K Misschien is den lieer P.d. de/.e ietwat vernietigende bijzonderheid tijdens het coulissen-opzetten .«uitgaan.... Sub. l'. Waarom isde bij-bezetting van ..Onteerd" zoo ongelukkig gekozen? Ja, -?indertlaatl ! Waarolu schrijft een auteur de eene keer «-en goed boek en een volgend maal een veel minder werk? Ik weet het niet evenmin als ik zou kun nen zeggen in hoeverre 'Sternberg door dwang van de directie, loopende contracten met sujetten enz. gehandicapt werd. Yimlt de heer. P. (.;. het er erg veel toe doen? Tot slot nog een kleine surprise. Jk wil tegenover de actor-worship van den inzender niet het oordetl stellen van een Pudowkin, die zelfs van ..l'acteurdanger" spreekt noch van een luchter, die constateert: ,,Der Schauspieler ist ebenso Mittel des Films, wie Tintenfasz, Vogel, Baum.' Per .saldo zijn beiden slechts Europeanen. Maar t«M»vallig lees ik een aardig boekje van Jan en l'.>ra (ïordon (?Star-dust in Hollywood") en ik vind daarin de volgende .interessante aanhaling, woordelijk op. geteekend uit den mond van een Hollyw«>«»dsch regisseur: In the creation of cóncerted niovenient the actora ure nothiny but ./;«/;//<*/#. Tliey can have little idea of the actual pictures they are making ??this depends solely on the camera.... Actors? Wha't are you saying about actors? That" pointing to the camera, is my only actor. These," waving a hand a little contemptuously over stars, supers, and acenery alike, these are my raw materiall" Misschien kent de heer Pruisen Geerlings aan deze ..stem uit «Ie practijk" wél eenig gewicht to<-. /ij is mul. va.n .. .. Joseph voii Sternberg. Uit de oude doos < «'cit U. <!<> .Ilillr: ..Madame Denny. de mannelijke hoofdrol uit Madame Sptan", behoort met Kaymond (Jiiffith tot het genre beschaafde filmkomieken, die evenrls «Ie aardige comedy's welk<? ons e«?n tijdlang met Hollywood trachtten te verzoenen, uit de mode zijn geraakt. Beulen brachten niet veel meer mee dan een pivttig uiterlijk en een onbe rispelijke smoking, inacr zij lieten nochtans niet na, door een zekere frischheid en goeden smaak te charmeeren. (ïriffith en zijn niodieusen eylinder ziet men als ..star" sinds jaren ni< t meer wie h«'rkend«' hem in den Franschen soldaat uit lm Westen nichts Neues?" Denny heeft het wat langer volgehouden, maar sinds geruimen tijd is ook hij van het projectie scherm, zoo verrassend als het witte doek" gekenschetst, verdwenen. Het was «lan ook een aardige verrassing deze verbleekte ster weer eens aan liet firmament te kunnen waarnemen. Ken verrassing, die ons overigens danig opbrak. Want men heeft «leze bescheiden blijspeler inde ram melendste. meest luidkeelsche filmprotserij gezet, die wij sinds'jaren mochten zien. De Mille's ..Madame Satan" is ook al uit de oude doos. het is waar, maar deze film pa?» t e bij Denny zoo slecht, als een krulWigf. zwaai-verirulde lijst om een magazinefoto. Het was yeen De Mille «lie ..Forfaiture" maakte, maai- die. welke ..Ten CommamlmeMts" op zijn geweten heeft. Intusscheii een merkwaardige sensatie weer eens tegenover dit bei-leefde Hollywood van 11)2:5 te sti»an en ei- de kentering der tijtlen in te j»r«»even. Zeven jaar geleden nam iedereen dit soort werk doodernstig nu neemt ueeii verstandig'mensch van eenigen smaak «leze luidruchtiire bombast met de afgezaagde intrige van het verwaarloosde vrouwtje, «lat op een hal-mas«n,iëhaar echtgenoot terugwint, meer uu sérieiix. Men kijkt naar «Ie «?onventioneele vertooning, waarvan ieder gebaar clichéis. ... naar het vermakelijke uitpakken met ?/-«?ppelin's. ouweeisVuiit-n en luchtcatastrofeii in een stenuuinu van retrospectieve mildheid. Hoog stens met de verzuchting: ..Het was toch wél erg in tlien ouden tijd. . . . en er is toch wel wat ver anderd T' De Komeet van Berlijn Fi-lix llj-e-i-m-t i u ..\oolt meer IJ «? file" K e ni li ra n d t SiiuU eenigeii ti;i«l In-hooft de naam: Felix lii'essai't. tot de welluitlendste b«»x-appeal van Herlijn en «U- wildste verhalen doen «Ie roiule ovt-r 's mans ..beliebtheit" bij publiek en proilueenteii. Kr bestaat niet veel aanleiding het geval als ertj belangrijk te besehoiiweii'?hoogstens kan. men wijzen op het periodieke verschijnen .en (snelle!) verdwijnen van zulke' kometen. In de aardige film ..Die Privat-Sekretarin" was d«' natuurlijke d'-oge humor van dit personnage met gr«>ot succes aangewend. In ...No«»it meer liefde'" zakt hij gelijk te verwachten was eenige rangen naar het niveau van «len verfilmdeii tooneelk<uniek. Het publiek... dat nog steeils gaarne-de ? ?dingen do«»r elkaar haalt, heeft blijkbaar plezier in het stuk gefotografeenl kluchtspel. dat Bressart vertegenwoortligt en het zal voorl«»opig wel naar iedere film blijven 'loopen.. waariii de/.e populaire . tooneelspeler ..optreedt".. Wanneer het'daarbij tevens werkelijk intelligente filmarbeid op d'e-n kt>op toe krijgt, als in ..IMe Privat-Sekrettirin" en soms «>«>k in ..Xooit meer liefde", kan'.men er-..vrede m hebben en zich hoogstens afvragen, .waarom juist deze man -?en niet b.v. «He andere jootlsche klucht speler, Siegfried Arno, de bljzondeiv eer geniet. Maarniet film kunst zoowel als techniek heeft het geval-Bressart niets te maken. G K .\K11A A L AGJBXTCIH VOO» AMATEÜR-KINO-ÜITBC8TIISG FOTO-SCHAAP & Co. SPUI 8 AMSTBBDAM