Historisch Archief 1877-1940
KUNST UIT
LLAND EN
ELGIE
Belgische Tentoonstelling in hel Stedelijk Museum
James Ensor (Brusselsche Tentoonstelling)
Vluuiii-elie «MI u n il ere
K u lts t in liet Stctlcli.jk
te
II i l il e
rWanneer wij nu verder ttvergaan
tot de overigen deroverleden schilders.
dan is het ten eerste noodig met
nadruk te herhalen, dut zoo goed als
alle ?belangrijke schilders vr.n deze
tentoonstelling \'hi«^msch zijn en
Vlaamsche namen dragen. Deze
ver/.r. mei ing is het onmiskenbaar bewijs.
drt wat op den kiitr.logus Belgische
kunst wordt genoemd eerder
X'laamsche kunst kan en moet genoenui
worden: dat het Vlaamsche ra* zich
hier nngttwijf, ld de eerste tnmit in
de plastische kunst en dat de o\ erige
rassen in Belgit' oiitler n naam ver
eend veel minder zijn dan de
VlpminKen. Wij schrijven deze
waarheid neer niet alle
vastheid eeiler over
tuiging aan vele feiten
getoetst ....
Wij prezen in ccii
v t» o r a f ga a nd e be
schouwing den schilder
Joseph Stevens, wij
moeten u eveneens zijn
gansch verschillenden
broeder AHml Steeën»
loven. Met werk van
Alfred Stevens is voor
eerst het Work vjui
een volledig uitdruk
ker van .stoffen, van
de materie, liet is het
eerste, dat ons hier
treft, ons die vanuit
een periode hoofdza
kelijk zijn. waar of het
licht als souverein
werd erkend, of de
psychische uitdruk
king als eerste gold.
Deze Stevens heeft een
oud-eeuwsche macht in
zijn schilderwerk om
de materie der dingen
weer te geven. Hij is. daarenboven, ecu
whililvr run liet nnnultiinc.en.zv\i\7.fia.n\'
heid te meer. nergens is het mondaine
ontaard in vluchtigheid, in een vluch
tigheid dtr Weergave: de kostbaarheid
tier vr'.uw is een. kostbaarheid te
meer in hare omgeving, die kost
baar is door meubelen en gedieiten.
Kn toch wij zouden de/e
Ste\eiis. niettegenstaande tillen eerbied
voor den schooncn arbeid. «He zijn
werken zijn. niet onder de
wroroldschilders willen rangschikken,
(iewoonlijk is in de kostbare mozaiek
zijner Voorstellingen (wie schilderde
beter lakki n en emnil?) noch als
klein-samenstel, noch als psychische
uitdrukking der voorgestelde per
sonen zóó groot, dat hij tot de wae-?
reldschilders mag worden gerekend.
De materie gaat boven den geest.
Meestentijds. Kelt enkele maal, dat
herinner ik mij van zijn tentoonstelling
te Brussel, naderde hij Vermeer van
Delft: dat was Stevens' onaantast
baar maximum. .Minder overtuigend
dan de werken van Stevens in welk
opzicht, ook is Agneessen's Dame in
het blauw. Het is natuurlijk een res
pectabel portret, evenals .Artan's
Monding van de Schelde, een
waterstuk, een werk van gelijken aard is
(beter dan zijn ietwat weeke Mane
schijn in Holland): zooals Kvenepoel's
Spanjaard te Parijs een soort
voorvoorstelling is. vroeger gaarne ge
zocht, van een menseh Voluit tegen et n
stadsgezicht, en waar het stadsge
zicht achtergrond Averd en het portret
van den man hoofdzaak....
Jocob Smits, dien wij hier hervinden,
de Hollander, die in de Kempen zijn
heil vond en zijn persoonlijkheid, is
voor de meeste Hollanders niet ge
makkelijk te waardeeren. Ik heb
dftt meer gemerkt. Zijn onderwerp
veroorzaakt de moeiten niet: wvl de
voordracht van dat onderwerp, de
picturale beschouwing daarvan. De
meesten hebben bezwaien tégenover
de verf. niet tegen de boeren in bun
boerenhuizen, niet tegen het landVolk
in zijn woning ;niet daartegen dat Smits
tUn Christus zag gezeten tusschen
deze ecnvoudigen; niet tegen de ver
eenvoudigingen in den vorm van
Smits, die bij Smits van plastistbeii
aard zijn, van sculpturalen aard zou
ik willen schrijven, als die van Josef
Israëls vereenvoudigingen zijn dool'
en in het stille rijke licht. De bezwa
ren gaan daartegen niet: niet dat
Smits- (r.ls later l'ermeke!) de figuren
der nienschcn breeder zou maken
011 korter om ze zwaarder te verbinden
met de Aarde. De bezwaren gaan.
tegen de kleuren merkte ik (rose en
geel b.v.) en tegen de manier van
Cornelis de' Bie
KRONIEK DOOR A. PLASSGHAERT
*«L'O'
J.--, ?<!?>? J*
4«u. T 4»k
,.
ft f
?l k
m,
Hl
Usirl H
Joep Nicolas
schilderen, die voor ons iets dicht
gestopts heeft in de groot c deden,
waarin door haar het schilderij dikwijls
verdeeld is. De kleur heeft voor de
meesten der Hollanders daarenboven
geen sonoreii (vochtigen) klank in het
kenmerkende werk, ofschoon zeker ?
in het begin Smit's werk sterk
Hollandsen-impressionistisch aandeed
Misschien is ten slotte zijn gemoeds
aard ons vreemd geworden. Al deze
dingen vindt ge ook hier, maar de
schilderijen 02 (Malvina, een
vró'uwekop) en 03, vrouw niet zwarte
kap, moeten, naar niij dunkt', toch
ook,den onwilligen tegenover Smits'
aard, een genot zijn. Tegenover Smits,
die de volumina van de lichamen
handhaafde, tegenover
de beeldhouwer Rik
schilder verzot op het schoonèlicht,
dat de waereld vult en leeft overal
tusschen, en is een vlaag, die soms
zeer stil kan worden.... tot een
schoone, nooit dichte, altijd open, dikwijls
rijke kleur. Er is iets onbeameurda in
het licht, is
Wouters een
& llïii
Maus. era niet te Vergeten figuur in
de XX enz. liet portret is in den
staat van studie, ten minste voor
Khnopff, gebleven. Het verschilt
door een gulheid (Voor dezen schilder !)
.van de geteekende vrouweportretten.
Pefco vrouweportretten waren in hun
starende eenzaamheid, maar in oen
eenzaamheid, die niet zonder
ziiinelijkheid was, beïnvloed door de
Kngelsche praeraphaëlieten en
gekunt zeggen dat de hartstochtelijker
Toorop ze gekend heeft; een portret
als van Miss Hall is daar een bewijs van.
Xavicr Mellery is de man van het.
innig stilstaan; de teekenaar van
het ,.peinzend" interieur, waar de
..levenloozo" dingen begiftigd wer
den met een leven, dat zeer stil toch
bleef: ge zoudt zulke intérieurs ..sym
bolische" kunnen noemen. Tegenover
zóó oenen vinden wij in M en nier, den
beeldhouwer der mijnwerkers en der
bootwerkers, die den arbeid van
zulken een gtijl gaf evenals soms aan
den boerenarbeid. een tegenover
gestelde. Bij de beeldhouwers zull-n
wij zijn}' werk in deze afzonderlijk
behandelen: hier in 't kort als schilder.
Kn dan zien wij naast een werk.
waarin hij nis schilder zijn persoon
lijkheid sterk accentueert een aantal
..studies", waarin hij in alle vrijheid
zijn impressies doet zien. en waar
een wasch. hr.ngend te drogen op
een ha<ag een goed voorbeeld is vr.n
zulk vrij spel. evenals ge dat erkent
in zijn Sneeuw, in zijii Xoutkaai te
j{upelmonde. Koel. soms haast aca
demisch en zonder spoor, gelukkig !
van zeker soort govoelerigheid w»is
\'nn liijam'lbrfiihc. Als hij verrukt wj;.s.
wees hij op zijn oogeii (ik herinner mij
het gebaar nog!) Xeltlen heeft hij de
oogeii der anderen meer verkwikt
dan in de vooi-st< l'ingcn uit het /on
logisch Station te ' Napels. Door de
schilderwijs leken de
voorstellingen op
grof-, maar
rijkgeborduurde levendige voor
stellingen van
visschen. Ik twijfel niet,
dat hij door deze schil
derijen toch beter zou
zijn vertegenwoord igd,
dan door het schil
derij, kundig, vol fi
guren van een ..lezing
door Km. Verhaeren"
en dat in mijn herin
nering minder rood
achtig was dan het nu
is....
Eenige schilderijen
blijven mij nog te noe
men van de doode
schilders. Dat zijn
B< mlongor'sa-ose 1 erug
naar de hoeve en
's morgens Ter Hulpe,
Claus in wiens werk
wij een zekere kracht
erkennen, een bepaal
de levendigheid, maar
minder b l ij v e n tl e
schoonheid: het.. Moe
ras" van Dubois. Heyman'* Ja
gers als landsehapsstemminp (een
winterlandschap niet Jagers erin)
Innig'* Jr.'s Bruiloft, om de typen
en (?. Vogels Sneeuwstorm. een
p.ls snel-geschilderdu impressie en. zijn
Avondschemering.
* *
*
Als geheel erkennen wij in deze
verzameling vr.n 't werk der gestorven
schilders een door velen in Holland
nog te. weinig gekende en min ge
waardeerde groep. Ons blijven nu
nog te behandelen tl e levende schilders..
de beeldhouwers, war.rvan sommige
tijdgen» ot en waren vtm d'al doode..
Alfred Stevens (Belgische Tentoonstelling)
Tentoonstellingen
Kunsthandel Keezer en Zoon.
Amsterdam. Teekeningen van Charles
Blr,nc. Tot 2S September.
Art i et Amicitiae. Amsterdam. Na
jaarstentoonstelling. Tot ' l pet ober.
Br.arnsch Lyceum. Br.r.rn. Schilde
rijen door L. f n K. Brailnwsky. Tot
l Oetober.
Stedelijk Museum. ? Amsterdam.
Belgische Beeldende Kur.st vr.n <lc
laatste honderd jaar. Tot l October.
Pander en''Zoon, .'s-(«ruvonhage.
Tentoonstelling ..Jlet Metalen Meu
bel". Tot 3 October.
-:..
11 3 na
Groiius-raam (fragment)
7?i"A- Wouters1 kleur. Dat is zeker in
.. de kleurevlaag. die ook een vlaag van
licht is, dat is hot schilderij, waar
schilder's vrouw zit aan een vaart,
die ge \an uit de kamer ziet, en waar
schepun op varen. ITet gehcele schil
derij is licht en \varmte. Dit is
niet bereikt door sterk verschillende
vlekken kleur naast malkaar te zetten;
.het licht is gegeven als volumen, als
zoodanig vullend.
Xooit is het werk van .Wouters,
dat ge hier zien kunt, zwaar. Het is ?
dat niet in het schilderij, waar de
vrouw bij de taf el'mét vruchten staat
? (én trionipheerend rood vindt ge hier !)
, evenmin is het dat in het
padde^stoelen-stilleven met zijn blauw, dat
^»ol verfijning daar is de hoofdkleur.
Levendige verfijning dat is als
schilder Wouters in zijn werk, en
yeepannen luchtigheid,. .. Natuurlijk zijn
er onder deze gestorvenen verder,van
allerlei richting, van velerlei tijd, van
menige geaardheid. Zóó is er Khnopff. .
Hij is hier als de schilder^van Charks LrUlllaume Vogels
(Brusselsche Tentoonstelling)