12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 OCTOBER 1931 No. 283$ No. 2835 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 OCTOBER 1931 Dramatische Kroniek door Henrik Scholte Aiuli-t( Itirnltotiii: ..Hoe «uil» «l** <l'" Kon. Voi-. Hot XtMl Nta«lM««ohouv4 l»ut*v \NDKK BlKAHKAl" is een zwakke broeder onder de Fransche comediesi'hrijvers, waaron der hij eigenlijk alleen oonigon naam goiu-uikt hooft door het schrijven van een stuk of wat moi-«iliseorende eonaeters. Overigens is hij een derjroiion. wiens mvim ondunk* de associaties aan beroemdheden, die deze opwekt. men ploegt te vergeten mot don inhoud van hot stuk, den dag na-.lat men zich genoodzaakt hooft ge/ion, van deze v.ooto kost moor te nuttigen dan onze maag, die toch wel hot een en ander gewond is. kan verdragen. 'Probeert' men dun die tweederangs boulevardsmtvik, appetijtelijk doch flauw van substantie nis oen in papier geserveerde petit-four. weer in de herinnering terug te roe-pen, dan komen er voort durend verwante ..smaken" voor don geest: de vlottere Saelm (Juitry. de toch altijd dieper peilende <u'raldy. Kou oogenblik verraste daarom in don ..('hemin des Ecoliers''. dat onder een onuitstaanbaren titel doeh overigens in Z"or levendig Hollandsch ver taald word. de aanwezigheid van de vitamine D. tier blijspelen: oen heusche idee. Er is iets hoe dat precies zit. moot een man met een wiskunde-hoofd u maar eens uitleggen ? maar zoo iets van een omgekeerde evenredige in den afstand, die den numsch in de ..kracht van zijn loven" (volgens Nederlandsche statistieken, meen ik. vastgesteld op 4» jaar) scheidt van zijn schooljaren. Er zijn lobbessen om de voorbeelden van Birabeau te nomen die op school billeprikkertjes op hun bank vonden en toch later stom-rijko automag naten werden: er zijn gekneusde wieltjes van in den tredmolen loopende ambtenaartjes, die vroeger de belhamels van de klas waren. Die automagnaten kunnen dan op hun Leurt weer duur-gekochte vriendinnetjes hebben, die op de schoolbanken misschien nog reine Ophelia's waren, die zichzelf «aar een klooster verwezen; of wel die ambtenaar tjes zitten opgescheept met struische huisschomniels.d'ie op de schoolbanken toch gezellige meisjes ?waren en rood aansloegen als e$ een verliefd «briefje in hun lessenaartje lag. Biraboau had in hot stuk oen alleraardigste vondst om die door het K-ven veranderde naturen weer tot hun punt van uitgang terug te brengen. Meestor Fouqué. directeur van een jongenskost school in oen provincie-badplaats, hooft namelijk besloten van i'en nood oen deugd te maken, en toen eenmaal een hotelier, die in tien mid/.onu-r liet bordje ..vol" buiten de deur moest hangen, oen late gas-'t naarde looge slaapzalen van het instituut verwees, zag Me. ster Fouquéy.ich voor een nieuwe lovonsopgavo gesteld: hij verhuurde zijn noodhotel duur. l>o leororonkumer werd hall en lounge, het schoollokiial wir.l con vergat iozaal, in do twee beschikbare slaapzalen worden do bokken van de geiten gescheiden en de speelplaats word het be roemde lust oord, waardoor men zich ,.'s zomers buiten" voelt en dat dan ook in hét .A.N.W.H.boekje gemeenlijk niet do letters VT staat aange duid. Meester Fouquékreeg daardoor do rol van Shyloek en Prospero tegelijk. Hij voor er wel bij. want hij berekent de lucifers met n franc per stuk en schrijft zoodoende heele lieve notaatjes uit. Maar hij word ook de tooveiiaar, die in deze idylle de menschen tot zichzelf, van elkaar af eu in Veran derde formatie weer tot elkaar bracht, ('aliban en Ariel beheerschten ook dezen storm in een glas water. Want dit is eigenlijk het aardigste van het blij spel: de mystieke horreur, die u bevangt wanneer gij het nog eenmaal waagt, als volwassen mensch het heiligdom van uw bovenmeester binnen te treden, die droomopjagende schrik van rijtjes vervelooze schoolbanken en inkt-beklodderde lessenaai'S. die verschrikkelijke landkaai'ten en zebra studies aan de muur, waar gij vroeger uren lang op staardet zonder te weten of een zebra nu eigenlijk een wit beest was met zwarte streeperi of een zwart beest met witte st reepen, die baard van .honderden' Meester Fouqué's. die u in uw school-nachtmerries dol maakte bij de vraag of hij zoo'n baard bij het slapengaan nu eigenlijk onder of wel boven de dekens zou houden, al die dierbare ideefixen van u\v afdwalende schooljongens-oogeh komen bij deze pension-idylle weer naar boven. Birabeau heeft er speciaal gebruik van gemaakt om de vacant ie-gangers te doen ingaan totzichzelve" en daarbij een beetje het gebruikelijke chassez-croissez te spelen, zonder dat er nu dadelijk al te veel onheil ontstaat. Hij heeft het gedaan met een grandiooze verloochening van alle psychologie GENERAAL AGENTEN VOOJB AMATE R-KINO-UITRUSTING FOTO-SCHAAP & Co. SPUI 8 AMSTERDAM BOEKBESPREKING door Albert Heiman (do naam vun Paul Bourget typeerend voor de schooljaren van Birabeau ! ? wordt er dan ook behoorlijk in vervloekt) en hij heeft /ijn stukken zoo uitgezet, dat wij een argelooze wereld voor lief nemen en. /onder ons vertier om de ledepoppen die hier naar Birabeau's pijpen dansen, te bekom meren, maar genoegen scheppen in luchtig-doorkeuvelende opmerkingen en vele amusante ge sprekken van trouwens ongelimiteerde lengte. ,,Waarom mij mijn plezier te bederven? Profiteer toch van de illusie, die u wordt aangeboden. (Jij zijt niet zoo dikwijls met vacantie," schreef Hegis Gigr.oux erover en mevrouw Ranucci haalt het blijkbaar met volle instemming in het pro gramma aan. En och ja, de tijd van de vacantie is weliswaar voorbij, de tijd voor zulke stukken ook, maar als men het tenminste maar niet gaat voorstellen als hei Fransehe blijspel, dat ter af wisseling noodig was) want daarvoor is het Fransche blijspel ons toch te dierbaar!), in het zog van de groote premières van :le K.V. kan zoo'n dansend notedopje toch wel meevaren. Temeer omdat mevrouw Ranucci hier inderdaad, wat eigenlijk belangrijker is dan het heele blijspel, een keurig geregisseerde vertooning van gemaakt heeft, met een joyeus en frisch gespeelde rol van haar zelf, meteen grappig typetje van Dirk Verbeek, met den zooveelsten charmant maar toch stellig met fijnen geest en zelfcontrole gespeelden jeune premier van Cees Laseur en met een aardige charge van Carla de Haet, die bij de K.V. debu teerde. De vaagheid, de sentimentaliteit of de onmogelijkheid van de overige rollen kan veilig op de hotelrekening van Birabeau geschreven worden, die blijkbaar vóir alles een goede ver standhouding met zijn publiek wenscht en er nu eenmaal zijn zinnen op gezet heeft om zijn va cantie door te brengen op het tooneel dat zich evenals een kostsschool ook maar bij uitzondering vuor zulk een noodpension leent. Kentering in de humor door Wybo Meijer aanleiding van 2 l»ookje* \\T U mogen het wel beschouwen » T als een typische karaktertrek van den ni?uwen tijdgeest, dat ver schillende etbisch-ideëele denkbeel den bezig zijn met grooter snelheid dan tot vóór eenige jaren terrein te winnen. Zeer blijkbaar gaat de menschheid zich ontrukken aan de naargeestige stemming, welke in de na-oorlogsperiode overal was ontstaan, steeds ^sterker de behoefte gevoelen aan een door vrede en geluk beheerschte sa menleving. Xiet in de politiek alleen kan men dit verlangen luider en luider hooren opklinken. Soms komt het plotseling uit een hoek. vanwaar men het allerminst nog yenvacht, nog maar zwak weliswaar, maar daarom niet minder zuiver van toon. n dóór het onverwachte juist des te meer Verheugend en hoopvol stemmende. Die prettige ervaring deed ik dezer ?dagen op met de humoristische recla-mekurist. Ofschoon zoetjes aan het aantal aanhangers hiervan in onze bedeesde zakenwereld minder schaars werd, was van.eenigszins beduidende winst nog geen sprake. De vrees v om- beschadiging van eigenwaarde zat er nog te diep in. Totdat nu binnen zeer korten tijd tot tweemaal toe de teekenen zich vertoonden, dat ook hier een kentering intrad. Ken wer kelijk zeer bemoedigende kentering bo vendien. De meeste reden voor voldoening geeft mij n.l. niet de adverteerder. die een of ander product op humo ristische wijze aanprijst, zelfs niet, al doet hij dat in een lange reeks van geslaagde advertenties. Evenmin stijgt mijn vreugde ten top. wanneer het aantal humoristische adverteerders blijkt toe.te nemen. Want voor verre weg de meeste hunner advertenties zal nog zorgvuldig een aitikel gekozen zijn dat (naar liet inzicht van den steller) zich ,,het best" voor humor leent, dat dus slechts iwdircet hun firma raakt. Zij allen zijn, ondanks alles, nog bevangen door een zekere schroom, om hun persoonlijkheid (!) erin te betrekken, zij allen lachen nog liefst het luidst om een ander ! Maar een (voor Hollandsche zakenbcgrippen althans) daad van wezen lijke beteekenis acht ik het, wanneer de leiding van een groot-bedrijf niet huivert, om de verschillend); takken van dat bedrijf op humoristische wijze in beeld te geven. Want wel .verre van zich 'én haar zaken bela chelijke te maken of naar beneden te halen geeft zij daardoor het bewijs van haar breed inzicht. En de industrieëel. die zooiets doet in dezen tijd, waarin malaise" een dooddoener is voor zooveel pessimisme, toont daar door te begrijpen, dat juist tnt de kracht van gezonde humor in zaken dubbel sterk is, omdat de behoefte eraan zich sterker dan ooit gevoelen doet. Hij beseft, dat niets loonender zijn kan, dan deze rondom bestaande behoefte in direct verband te brengen met zijn bedrijf. Immers: naarmate een psychische toestand meer gespannen is, vergroot zich de opluchting door den lach en daarmee tevens de erkentelijke aan dacht voor zijn verwekker. Het is inderdaad een wonderlijke inconse quentie van zoovele, overigens uit nemende zakenmenschen, dat zij dit alles zeer goed weten, maar nochtans terugdeinzen voor de practische toe passing ervan ! Terwijl zij anders moeite noch kosten, zullen sparen om hun bedrijf vooruit te brengen, laten ?jj hier een1 koninklijke kans moedwillig voorbijgaan. Om geen andere dan fictieve redenen ! Des te grooter zijn daarom de verdiensten van hen die door hun breeder blik het voorbeeld geven. Op het eerste voorbeeld in dit opzicht vestigde ik onlangs hier al de aandacht door een bespreking van het kostelijke boekje dat de Eerste Nederlandsche liet ontwerpen door .To Spier. Het tweede werd uit gegeven door de drukkerij Vada te W'ageningen. Onder den al terstond moedigen" titel ..Vada in karikatuur" publiceert zij een boekje, waarin Jan Kraan met eeu 8-tal prenten de Verschillende pha?en uit don levens-' ? loop van «-en drukwerk 'illustreert. De allergrootste verdienste dezer voor stellingen ligt misschien nog in hun verregaande kolder. Kraan ging bij zijn werk uit van hetzelfde beginsel, dat ook Engelsche humor zoo bij zonder aantrekkelijk maakt: de ab solute parodie. Hij bepaalde zich niet tot een overdrijving van de werke lijkheid, daarmee hebben zijn voor stellingen niets te maken. Hun charme zit in het totaal onmogelijke der handelingen, meer, vél meer dan in de karikaturale gestalten der per sonen, die ze volbrengen. Hoezeer die als zoodanig ook geslaagd zijn. Het geheele personeel, van het zetters maatje af tot den directeur worden in de zon gezet. Met een vrijmoedig heid, voor schuchtcrlingen om van te rillen! ontziet hij zich niet om zelfs den cliënt er tusschen te nemen ! En hij doet dat alles op zóó kerngezonde en geestige wijze dat ik graag zou willen weten, wie ter wereld zich er aan stooten kan, zonder, zich bela chelijk te maken! Ik ben ervan overtuigd dat menig zakenman zich zelven den moed zal toewenschen om óók zooiets als dit te durven onder nemen. , Het lijdt geen twijfel of deze heer lijk zotte prentjes zullen duizendmaal meer reclarnewaarde toonen te be zitten dan een akelig ernstig, bijv. niet keurige foto's verlucht boekje. Dat de uitvoering feilloos is, spreekt vanzelf. Bij de in sober zwart ge houden illustraties zorgen de kleine felroode onderschriften voor het kleine accent dat precies voldoende is om het goheel een uiterst gedistingeerd aanzien te geven. .1. koopman*: I,fttcrkiiiutiic<- * t ml U'n l) Koopmans' Letterkundige Studiën o\vr de negentiende eeuw, welke door J.M. van den Bosch en «Ir. C. Cï. N. de Yooys verzameld werden. handelen hoofdzakelijk over romans, die wel door niemand behalve een zeer ijverige snuffelaar meer zullen gelezen worden. Kr- zal een dag komen. <iat een soortgelijk man als Koopmans zulke letter kundige studiën over de twintigste eeuw zal schrij ven, en ik mag er niet aan denken welk een curieu/e verzameling boeken hij onder handen zal moeten nemen. Ongetwijfeld zullen er zeer veel menschen zijn, die tegen ..Merijntjo" juist zoo aankijken als wij tegen Maurits Lijnslager", of die Kich om ,,De klop op de deur" even weinig bekommeren als wij om Hillegonda Buisman". Spiegelt, spiegelt u dus liever, wie gij zijt .... Studiën als deze zijn in hooge mate leerzaam. Meer nog dan door hun directen inhoud, door de les die zij ons geven omtrent de gevaren der historie. Bedenk eens: tallooze menschen hebben zich eens druk gemaakt om de hartverheffende stem van Kist, velen zullen zich geërgerd hebben aan de burlesken van Daalberg. Zij zijn gestorven en met hen de faam van deze schrijvers en heel hun aanhang. Dikke studies van een inzichtrijk geleerde moeten thans geschreven worden om ons te overtuigen van het belang dat deze auteurs ooit voor de samenleving gehad hebben. En het meeste moeten wij nog maar op goed geloof aan nemen; bij geen mogelijkheid kunnen wij onszelf tot nieuwe belangstelling opzweepen, en ertoe komen meer van deze lieden te lezen dan de citaten welke de heer Koopmans zoo vriendelijk was voor ons uit hun beschimmelende boeken te lichten. Wij laten aan de historici de geleerde historie. maar ook voor ons is een weinigje geschiedenis van nut, om bedachtzaamheid, te leeren en wat troost te putten voor de overschatting van velen on de miskenning van enkelen. Er is een nooitfalende artistieke rechtvaardigheid, welke alleen liet nadeel heeft, dat zij op langen termijn functionneert. Op slot ,van zaken wordt ieder kunstwerk naar zijn ware verdiensten geschat of verworpen, en dat is een heele troost voor hen, die meer om het kunstwerk dan om zichzelf bezorgd zijn. Heeft men het erover dat er een historische lijn moet wezen in de ontwikkeling van onze jongste letterkunde, dan bedoelt men uiteindelijk toch ook dit: dat er werken moeten geschreven worden, die niet het lot van Loosjes, of van der Hoop's oeuvre ondergaan, maar die na een onnoemelijk aantal jaren nog met evenveel graagte gelezen worden door menschen die weten te lezen, als de Don Quichote, de Spaansche Brabander, .of Sans Familie vandaag. Tentoonstelling van meubelen, ontworpen door Prof. Schuster. Pander en Zonen, Amsterdam Bij hot bestudeeren van zulke vermolmde romans als Koopmans hier ter sprake brengt, bemerkt men dat er toch een zeer vage, onomvatbare. maar niettemin krachtige norm bestaat voor de schoonheid. Uit haar afwezigheid bemerkt men de noodzaak waarmede zulke boeken ter vergetel heid werden gedoemd. En waar zij aanwezig is, bij een Bosboom Toussaint, een Limburg Brouwer soms, voelt men dat er ondanks de vermolming iets onverwoestbaar» blijft bestaan, een ornament, een bijkomstigheid wellicht, maar iets dat gemaakt werd met heel de inzet en de overgaaf van eea inenschenziel, en dat daarom voorgoed belang wekkend blijft. Koopmans heeft nooit veel getheoretiseerd ovei' aesthetiek. Maar hij heeft deze dingen wel dikwijls, ook in andere studiën, voelbaar weten te maken. En ook hemzelf gelden de eigen lessen: wanneer de Kisten en de Daalbergon onder onze literatuur professoren reeds dubbel en dwars v ergeten zullen zijn. zullen nog velen belangstellend in zijn opstel len bladeren, en zijn fijnzinnigheid en zijn oprechten historie zin prijzen. ) UitijerersHKHitsetni) pij Holland, Amsterdam. SCHILDERKUNST door A. Plasschaert J Meubelen naar ontwerp Prof. Schuster. Tentoonstelling .Pander en Zonen, Amsterdam Hij Klrykanip: il o hoor ,1. l>oo.vo\raaril Wanneer wij de werken van den heer J. Dooyewaard met aandacht hebben bezien, dan «-eten we twee dingen zeker: Ie dat aan de eigenen, der '.schoonheid niet werd voldaan en 2e dat de heer Dooyewaard .nooit een groot schilder zal kunnen worden. Wij zien in de Inleiding door den heer C'ornelis Veth. dat dezo met meer genoegen dan wij deze werken bezag: dat hij dat volmaaktgebouwd noemde naast andere termen van lovenden aard; en dat hij (welk inzicht!) rond ging met een bedoosd-wahuend wierookvat. Wij zijn dus zeer verheugd; wij gunnen iedren schilder zijn' loftuiter en wij vermeien ons in de genoegens. die de heer Cornelis Veth moet hebben genoten, toen hij nog eens rondwandelde langs do werken, langs do liefde, geduld en .verdieptheid" die hij van uit zijn fluksche ziel in de schilderijen van den heer Dtmyewaard erkende. Misschien begrijpen wij zelfs, waardoor de heer Cornolis Veth de troebel heid dor. kleuren voorbij zag.'do. verstoptheid der kleur; ovon als don hoor Dooyowaard trof hemde rijkdom van het afgebeelde intérieur, waar, in tegenstelling mot' Kipling, Oost en West malkanderen wol ontmoetten; waar Oostei-sch aarde werk met lamplicht en met een Westerscho vrouw de leugenstraffing waren van Kipling's gezegde. Wij begrijpen dat de geest van den demokratischen heer Veth hier aan zijn verlangens zag voldaan. Maar dat is weer geen reden voor ons het hoofd niet koel te houden en het oog voorzichtig; wij zagen slechts twee schil derijen, die ons niet ten eenen male teleur stelden (3 en 22). Wij vonden daar iets minder dan in de anderen, het licht geschonden en de schilderkunst de mindere van het schoone voorwerp, dat zij na wou bootsen. In de andere is het licht noch innig noch verheerlijkt of ver heerlijkend; in de andere kreeg geen enkel voor werp de praal, dien de schilder Vermeer aan dood en lovend ding kon geven. Wij vonden in deze werken typisch een valsche hu-e, picturaal gesproken. Fuhres, eveneens bij Kleykamp, (thans bij Buffa te Amsterdam) vertoont een guitigheid en een lust tot typeering, die wij beide geregeld vinden, en dikwijls beter, in de gewone geïllustreerde Fransche spotbladen enz., een soort journalistieke geestigheid, die hier te lande iets meer verassends kan schijnen te hebben dan in Frankrijk zelf. Nieuwe Uitgaven Frank v. d. Goos. Geen nionuntentengeajagger. Uitgave Em. Queriode. Amsterdam. Dr. J. E. de Quay. Psychotechniek in hef bedrijf. Geschriften van het adviesbureau voor bedrijfs organisatie. Uitgave N.V. Dekker <Sc v. d. Vegt en J. W. van Leeuwen, Utrecht. Vun den lei-ene, ons heren. Bloemlezing.uit het Middeleeuwse gedicht. Mot inleiding van Dr. W,. IL Beuken. Uitgave W. J. Thieme A; C'ie, Zvitfen. Prof. Dr. Otto Pitseh, Opi-oeding en cultuur. Uitgave Boekhl. C. Boonacker. Amsterdam. IE. J. P. A. Kiersch. Le Kuiser et la responsabilitc de la t/ut.rrc. Nouvelle Editions Argo. Paris. Schilderij erwerkooping De 'kunsthandelaars Jae. Niekerk <!c Oie te 's-Oravoiihage zullen op O?l October a.s. in veiling brengen do schilderijen en teekeningeii van het atelier P.~ A. Sehipperus. .J