DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 OCTOBER 1931 No. 283$ No. 2835 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 OCTOBER 1931 ONS GOUDEN KALF door A. Waterman J^H kan in een week tijd* heel wat. gebeuren. J Half September was de gulden n van do op de wereldmarkt meestge/.ochte valuta's, de geldrente bewoog zich op circa {j 0 of wel nog minder dan een kwart van het bankdiseonto, de notwring van onze staatspapieren kwam neer op een rendementsbasis die maar heel weinig van 3i % 's jaar afweek, en het goud kwam bij tientallen millioenen over onze grenzen om in du kelders van Xederlandsche Hank of particuliere banken een plaatsje te vinden. Van 15 tot en met 10 September werd voor Xederlandsche rekening bij de Bank of England goud weggehaald voor een bedrag van£ 3.753.000.?. Ook de dollar boekte ten aanzien van onzen gulden disagio en het werd voor de goudarbitrage winstgevend om metaal van New-York naar Amsterdam te brengen. Kort en goed dus: een zeer ruim voorziene geld zoowel als kapitaalmarkt, een zeer krachtige, ja zelfs machtige positie in onze financiëele ver houdingen tot de overige geldcentra. Een gulden dus waarom gevochten werd, zoo rotsvast stond zijn waarde en waardeering. Ruim een week later: ,op de discontomarkt is absoluut geen geld, het bankdiseonto is effectief (dusjneerdan vijf maal de recente stand van f %) verhooging van het disconto door de Xederlandsche Bank met een vol percent, het verhoogde tarief is wederom effectief; 4 % staatsleening noteert 02\ %, i % Amsterdam 88 %. Te Parijs noteert de gulden 990 bij een pariteit van circa 1025, alle valuta's die op den gouden standaard berusten doen agio ten aanzien van den gulden. In Amster dam ontstaat een zeer levendige handel in gouden baren, de Xederlandsche Bank is genoodzaakt tot steun van den gulden omvangrijke bedragen francs en dollars aftegeven, de eerste goudver schepingen naar het buitenland worden gesigna leerd. Wat is er dus plotseling gebeurd;" Men i's den gulden gaan wantrouwen! In de buitenlandsche pers deden allerlei oncontroleerbare geruchten de ronde: in een zoo ontwrichte situatie als de huidige was er maar een begin van een vaag vermoeden noodig om den bal aan het rollen te brengen, en voordat wij het wisten waren de,eerste opdrachten uit Frankrijk daar om prima Xederlandsche obligatiën te verkoopen. Heeft misschien ook de eendags-beurssluiting onrust doen ontstaan? Men weet het niet, maar vast staat, dat als bij toovevshig de onrust gezaaid was. en in een nerveuse crisis periode werkt zoo iets als een voortrollende sneeuw bal. Xa de buitenlanders bekroop de angst ook onze brave vaderlanden. Het pond sterling is los van het goud.... dus zal de gulden misschien ook wel volgen. Het pond had men niet kunnen houden omdat het goud bij stroomen naar ons land ging, en voor den. gulden was men bang.... blijkbaar omdat die zich juist in de tegenovergestelde positie bevond! Maar redeneeren doet men nu eenmaal in een crisis niet, wel. . .. phantaseeren. Obligatië'n werden weggesmeten en aandeelen waren gezocht, hoewel de val van het pond den internationalen economischentoestand aanmerkelijk dreigt te verslechteren, en d\\a koersdaling veeleer te voorzien was. De beurs spreekt al over inflatie hausse" alsof de inflatie een feit geworden is. Zooveel waanzin in n week is inderdaad verbijsterend. Waarom ausgerechnet den gulden te wantrouwen? Omvangrijke kortloopende schul den, die Engeland en tot op zekere hoogte ook Zweden de das om hebben gedaan, hebben wij niet; de positie van onze handels- en betalingsbalans is volmaakt gezond, zoodat er noch in de shortrun noch in de long-run-positie van onze relaties tot het buitenland eenige aanleiding tot muntverval kan zijn gelegen. Van inflatie is geen sprake; dat was trouwens zelfs in Engeland en Zweden niet het geval, zij zal straks pas een uitvloeisel zijn van de ontwikkeling der deviezenkoersen. En tenslotte: wanneer er om eenigerlei reden aan bod van guldens zou komen zooals gezegd de voornaamste denkbare redenen: korte termijn schulden en betalingsbalanstekort waren niet aanwezig kon juist onze circulatiebank uit de vrije deviezen en goudvoorraden dat aanbod ten beloope van meerdere honderden millioenen opnemen. Het beschikbaar metaalsaldo was óp de jongste bankstaat nog rond 250 millioen en do deviezenvoorraad rond 280 millioen, samen dus meer dan 500 millioen. Met deze wetenschap en deze cijfers voor oogen behoeft men niet eens het communiquévan de Xederlandsche Bank te lezen om eiken twijfel aan de mogelijkheid tot handhaving van onze guldenpariteit te laten varen. Wanneer er goud en deviezen uit de portefeuille van de centrale bank afvloeien dan beteekent dat geen achteruitgang, integendeel! Wanneer de Fransche houders van on/e staats- en gemeenteschuld hun stukken hier voor S0°(, of 90% op de markt gooien en de opbrengst wegtrekken in goud dan is dat voor Xederland een dubbel voordeel: de winst uit het disagio op «Ie schuld waarmee de crediteur bij verkoop van zijn voi-dering in het dobiteurland genoegen neemt, en: het rentegenot dat voortaan in het binnenland blijft nu de buitenlandsche houder renteloos goud inplaats van zijn obligatie heeft gekregen. Wij spraken hierboven slechts over de vraag: kun onze centrale bank onze valuta op peil houden, en het antwoord is: de gulden behoort tot de allerkrachtigste valuta's, zoodat ons land wel in de laatste plaats genoopt zou kunnen worden om den gouden standaard prijstegeven. Ik meen echter dat met dit antwoord het vraagstuk nog niet i» afgehandeld. De vraag die iedereen zich in de afgeloopen week gesteld heeft en waarmee ook de Xederlandsche Bank zich in haar communiqu occupeerde luidt: kunnen wij den gulden op peil houden, maar daarnaast is er nog een tweede, die niet of nauwelijks vernomen is, nl.: willen wij den gulden op peil houden? Deze vraag moge wellicht vreemd klinken, zij is volkomen rationeel. In dit verband wil ik mij refereeren, aan een artikel in dit blad van de vorige week, waarin door den heer Klaasse de consequenties van het op losse schroeven" plaatsen van het pond onder oogen werden gezien. In die beschouwing werd de ver onderstelling geopperd, dat Engeland willen» en wetens tusschen verschillende alternatieven de koersdaling van zijn valuta gekozen had met het doel om daarmee op economisch en financieel gebied voordeel te bereiken. Dat voordeel zou dan hierin bestaan dat de exportnijverheid aanmerkelijk beter kan concurreeren, terwijl de importen be lemmerd worden. Een koersdaling van het pond zpu langs dien weg tot gevolg hebben dat Engeland zijn korte schulden met eigen producten kan be talen, terwijl bovendien de uit haar evenwicht geslagen betalingsbalans en handelsbalans voor goed hersteld kan worden. Indien Engeland dat doel bereikt dan beteekent dat eo ipso dat anderen het nadeel moeten dragen, dat anderen hun export naar Engeland zien verminderen, en bovendien op hun andere exportmarkten duchtig van de Engelsche ..valutaconcurrentie" te lijden zullen hebben. Hoe kan men zich het best tegen die schade wapenen ? Door de aanvaller met zijn eigen wapen te riposteeren: de munt ook te laten deprecieeren. De drie Scandinavische landen hebben dit middel reeds in pracfcijfc gebracht. Ziedaar het probleem waarvoor de Engelsche maatregelen de overige landen hebben geplaatst: NV.ZUIDER HYPOTHEEKBANK 4 pCt, Pandbrieven a 100 pCt, Directie: Mr JVUG. L. HEIJBROEK M*. K. A. NEDERLOF DE GROENE AMSTERDAMMER Weekblad vaor Nederland kost slechts fs.jo per kwartaal (f 0.30 voor incassokosten) of ? 10.?per jaar bij vooruitbetaling Nederlandsche Handel-Maatschappij, N.V. AMSTERDAM. AGENTSCHAPPEN te ROTTERDAM en 's-GRAVENHAGE Vestigingen in Nederlandsch-Indië, Straits-Settlements, Brifsch-Indië, China» Japan en Arabi ALLE BANKZAKEN SAFE-DEPOSIT. KOFFERKLUIS. .-. STANDAARD HYPO THEEKBANK t* ROTTERDAM Directie: Mr. H. H. C. CASTBNDIJK tn L MOSSELMAN D» Bank geqft onder cotttriU van fut Algtm. Administratie- en Trustkantoor Pandbr. tegen beunkoers uit. N. V. Rotterd. Hypotheekbank voor Nederland Opgericht t n 1864 Maatschappelijk Kapitaal f 10.000,000, , waarvan geplaatst t 8.400.000, waarop 10 pCt. gestort Verstrekt geld op eerste hypotheek, Voor inlichtingen wende men zich tot het kantoor der Bank, Schiedamsche Singel 89 te R'dam of tot hare Agenten. De Directie: Mr. Th. Reepmaker, Mr. N. P. C. v.-Wijk, Mr. B. vannRossem. Mat hechte wortels stevig gegrondvest.... tegen alle stormen bestand ..... Zoo staat sinds 1859 de levens* verzekeringmaatschappij, KIUHIJ 's G R AVÉN H A G 5 Amsterdam-Utrecht-Rotterdam i moeten wij niet ter /.elfbescherming naar imitatie streven? Nu moet men met een dergelijke ingrijpende propositie wel bijzonder voorzichtig zijn; inflatie de binnenlaiulsche appendix van koersdaling van de munt ten aan/Jen van het buitenland is «?en heel gevaarlijke manipulatie, en men moet wel heel zeker van zijn Kaak zijn. Wat KOU er nu gebeuren wanneer Nederland den gouden .standaard liet varen. Zou dan de gulden ten aan zien van den dollar, m dezelfde mate deprecieeren als het pond ? De daling van het pond is niet alleen een gevolg van hè. t ,.losmaken van pond en goud", de daling is mede een gevolg van het feit dat cv op het oogenblik veel meer ponden aangeboden dan gevraagd /Jjn. Alle korte verplichtingen hangen als pondenaanbod boven de markt. Wanneer de betalingsbalans van een land in evenwicht is, dan behoeft loslaten van den band met het goud nog niet persédepreciatie te beteekenen, mits er geen inflatie is. En men zou dan ook zieker niet kunnen verwachten dat, wanneer wij het goud, loslieten het pond weer / 12.?zou worden, maar het geval van de Scandinavische munten heeft wel geleerd dat alleen al de psychologische werking van den maatregel een flinke koersdaling kan forceeren. * » * Voor de vraag of men dit hooge spel van koersloslaten moet meespelen is van zeer groote beteekenis de vraag: hoe zal het pond zich op den duur houden. Wanneer vast zou staan dat, na vereffening der korte schulden uit exportstijging en importyerniindering, de oude pariteit weer hersteld zou worden dan was er niet de minste reilen om af w eermaat regelen te nemen. Ook al laten de andere landen hun valuta los" dan nog kunnen zij niet voorkomen dat hun debiteur Enge land, die hetzelfde deed, zijn schulden in natura. betaalt. Die concurrentie is niet uitteschakelen zoolang men do schuld niet kwijtscheldt. Maar wanneer men mag aannemen.dat ook nadat zulk een .surplus-aanbod van ponden op die wijze is Weggewerkt de depreciatie gehandhaafd blijft, o.a. door stabilisatie op e?n peil van 'SO % der vroegere pariteit uan bestaat er gevaar voor blijvende be dreiging van de industrie. De algemeen gebruike lijke tegenwerping, dat zulk een depieciatie van tle munt nimmer blijvende concurrentekracht zal rjcheppL-n. omdat geleidelijk het sterke punt: gelijk blijvende loonen zal worden verzwakt door -aanpassing, van de loonen aan de- nieuwe munt waarde, i's niet geheel juist. Wanneer de munt met 2(1 % depiveit-ert dan zal het kleinhandelsprijsniveau, de levensstandaard niet evenredig stijgen (juist dooi- de gelijkblijvende loonen). zoodal om hejt reeele loon weer op het tuide peil te .brengen niet '211 % maar b.v. slechts 10 % looixs-. verlvooging noodig is. Wanneer er niets gebeurt zullen wij ongetwijfeld, zoowel in onzen.export naar Kngeland als, in onzen «?sport naar andere markten en zelfs op onze inheemsche markt, getroffen word«-ii. Loonsver laging of. valutad«*pree'iat>e zullen wel de tw«;e «?enige oplossingen zijn. Kn kiezen wij daaruit niet vrijwillig dan zal de depreciatie zichzelf opdringen! "Want dun zou een blijvend tekort op de betalings balans te vree/en zijn. hetgeeii op den duur (dat kan inderdaad jaren duren, zooals in ?KngeUind) tot loslaten van het goud moet leiden. Het is heel makkelijk te zeggen, dat wij er niet aan donken het goud lostelaten. maar wanneer wij. die zoozeer ? zijn 'aangewezen op de uitwisseling van goederen, op export en import in beide richtingen, zware klappen z«m krijgen dan moeten wij kiezen of dcelen. liet vraagstuk of men het goud moet los laten heeft in dit verband niets uittestaan met de merites van den gouden standaard, het gaat slechts om een zoo effectief mogelijk 'afweet-middel tegen de concurrentie van die landen welke het stelsel doelbewust prijsgaven. Depreciatie is een kwaad, een groot kwaad zelfs, maar een wegkwijnen van tle welvaartsbronnen .is een n«ig grooter kwaad. Kn" in dit licht beschouwd gaat het «>ok niet zoozeer om de vraag of men het youd moet loslaten maar of men de bestaande pariteit moet loslaten. Desnoods kan men onmiddellijk het goud weer ?Aanvatten, maar dan bv. 10 of 20 % lager. Dat z«ju er trouwens ook veel van afhangen of Engeland weer stabiliseert en zoo ja op welk peil. De kwade kans is stabilisatie van he,t pond op zoodanig peil dat valutaconcurrentie mogelijk llij/t. Het vooistel om uit drang U>t zelfbehoud, tot behoud van onze nijverheid deii gulden te laten deprecieeren is ongetwijfeld weinig conservatief, maar toch is het zeer de vraag of niet den loop der gebeurtenissen het vraagstuk binnen afzienbaren tijd voor ons land acuut zal maken. Natuurlijk kan men tegenwerpen, dat de aan zulk een stap verbonden inflatie en vermindering van de koop kracht van de munt tle schuldeischers-in-guldens benadeelt ten gunste van de debiteuren. Men vergete echter niet dat deze manipulatie waarschijnlijk een zeer effectief middel zou zijn om de margu tusschen groot- en kleinhandelsprijzen aanmerkelijk te verminderen, en dat bij 20 % depreciatie ten aanzien van andere valutas en dus ten aanzien van stapelproducten de levensstandaard wellicht slechts met 7 a 10 % zou stijgen, en dat is juist do daling van het laatste jaar. Vóór den crediteur dus hoogstens winstderving! En als men het niet doet: dan moet verlaging van loonen volgen, en dat beteekent handhaven van het prijsniveau in stapelproducten op het huidige niveau en verdere verlaging der kleinhandelsprijzen. Is dat niet een benadeeling juist van den debiteur? Watintusschen niet wegneemt dat verlaging der loonen (die zonder Engeland's gewichtige stap zeker het laatste was geweest waartoe men had moeten overgaan) inliet algemeen de voorkeur verdient boven de indirecte verlaging door muntverval. dat toch groote nadeelen met zich brengt en waartoe ons land alleen uit prestige-overwegingen zeker in de laatste plaats het initiatief zou kunnen nemen. Maar.... nood breekt wet! Een yerhty tnuntverval, juist in een tijd dat er een exorbitante prijs-marye bestaat tusschen ijroot-enkl-einhandel, kan echetr, daar zoodoende feitelijk tegelijk en dus ongemerkt loonen, huren en detailprijzen verlaagd worden, in ee.n bijsonder yecat de verlangde uitkomst brcnycn en als maatregel te ver kiezen zijn boren een eenzijdige loonsverluyiny', die b.v. nie! door een huurvcrlayiny zoo spoed it/ zal ii'urden yerulyd. In dit licht beschouwd kan het besluit van Bank of England en Engelsche regeering de overige landen wel eens dwingen tot zeer Verstrekkende maatregelen, waarvan zij nooit gedroomd hebben: Het meest effectief zou dat ongetwijfeld kunnen. wanneer alle landen dat in gemeen overleg deden. wan).... als allen het goud loslaten dan is er geen kwestie meer van depreciatie ten opzichte van elkaar en evenmin ten' aandien van de goederen. prijsstijging van den l..'V«ns.*tandaard kan dun zelfs geheel achterwege blij ven. BEURSSPIEGEL l O*'tol»i«r 11 H zijn in de/t- we'ek heel wat onverwachte *J dingen op het Di-mrak gebeurd. Verleden week Maandag werd de beurs gesloten, omdat men een calumiteuze waardedaling voorzag. Bij ftllerlei ongunstige factoren, die het koerspeil in do voorafgaande weken ived.s vrij aanmerkelijk hadden gedrukt, voegde zich de daling v«n lu-t pond sterling, en -- wat op dat moment nog.als belangrijker werd beschouwd een stijgende terughoudendheid van vlo geldgevers ter beurze. Nu waren de bestaande ongunstige economische en financiëele vooruitzichten, .gevoegd bij den invloed van baissetransr.ctu-s, ou «Ie uit de daardoor ont stane daling weer uitgelokte executies en gedwon gen liquidaties al redenen ',te over geweest voor de scherpe koersdiiling der laatste maanden. Zou daar nog bij komen dat de geldgevers hun handen van de beurs aftrokken dan was het eind niet U' overzien. Xiedtiar de voornaamste overwegingen die tot beiu-risluiting voerden. Inmiddels was het voornamelijk de toezegging van de Nederlamlsche Bank om ter vermijding van executies beleende posten overtenemen, die de gelegenheid gaf om de poorten van het Damrftk weer te openen. De voornaamste druk: gevreesde executies werd immers daardoor van de markt weggenomen, en zelfs wanneer er koersdalingen zouden -komen dan was dat van minder belang omdat het niet tot nieuwe liquidaties en weer verder inzinking , noopte. ? ' , Toen Dinsdag de beurs weer werd geopend was men dan ook algemeen niet meer bevreesd voor nieuwe scherpe reacties. Maar deze verwachtingen werden door de feiten toch wel overtroffen, want inplaats van een daling kon niet alleen een stabili teit van het oude koerspeil geconstateerd worden doch de koersen liepen bij sprongen omhoog. Eenerzijds is diu beweging zeker toeteschrij ven aan contraminedekkingen -?die trouSvens in de aan' de sluiting v«>orafgaande week reeds op groote schaal hadden plaats gevonden want nu de kans op executies, en gedwongen verko«>pen, die de voornaamste steunpunten voor de contramine vormen, weggevallen was, vonden velen het Veiliger zich te dekken. Maar dit w.'.s nog niet de voornaamste ver rassing. Toen op de dag van de beurssluiting dit onderwerp all< r aandacht had werd van verschillen de zijden aangedrongen op gedeeltelijke heropening van de beurs, opdf.t althans prima obligatién. Welker koersverloop toch met den algemeen* n toe stand niets uittestaan hadden, verhandeld konden worden. Hetzelfde had men in Zürich gedaan, waar Maandag de beurs alleen voor obligatién noteering maakte. Verwachte men dus voor aan deelen lichte daling of op zijn best stabiliteit, de obligatiemarkt dacht men na heropening van de beurs volmaakt kalm terugtezien. En nu is juist het tegenovergestelde waar gebleken. De aandeelenkoersen zijn bij sprongen omhoog gegaan, en met prima obligaties van Staat en Gemeenten. zoowel als met pandbrieven is gesmeten. Tonnen lagen er aan de markt zonder voldoende vraag meestal om noteering te kunnen maken. Terwijl men aanvankelijk nog meende de noteering te moeten tegenhouden, om het prestige van onze obligatiemarkt te handhaven, heeft men tenslotte de vrije marktvorming haar loop gelaten, en noteerden verschillende obligatién tot 10 % koersverlies in enkele dagen, Indische obligatién zelfs meer. Hoewel deze plotselinge obligatie vrees natuurlijk direct samenhangt met de nerveuse stemming die de algemeen economische toestand heeft geschapen, kan men toch twee etappes daarin aanwijzen. Het eerst en het meest hadden de obligatién te lijden van debiteuren, omtrent welker ? financiëele positie twijfel was ontstaan. Amsterdam e n Rotterdam wier financiëele gestie al geruimen tijd een minder goede pers heeft waren het eerst mikpunt. Daarna volgde I ml ie, dat naar men mag aannemen, eenige jaren omvangrijke tekoiten uit leening zal moeten dekken. En hoewel dit nog allerminst reden tot ongerustheid hoeft te geven. integendeel, mits met mate toegepast als een heel normalt' financiëele politiek kan worden bestem peld, kreeg ook hier het wantrouwen de overhand. ?i1 , "., Imlie Werd in groote bedt-auen p.angebudeii met Umites tot TÜtoe'. Maar het bleef niet bij deze eerste etappe, al bijna op deze'ftle dag begon de smijt part .ij met iibligatien, in welker debiteur men in het geheel geen wantrouwen had. maar d U- eenvoudig Verkocht werden omdat men ze kwijt wilde. Dr eerste verkoopdriinir in deze richt inir werd uitgeo* t'.-nd van Kransche zijde. w.'ar ireruchteii »ver de uulden de rende deden. Zeer omvangrijke b'edrauvn staats- en gemeenteleeniniien kwamen om die reden o Ver tic grens. en toen de motieven der Vranschen hier begonnen dourtclekken. zaten wij als bij toovershrtr midden in een itiflatiepsychosi'. Massftpsychose- is een uiterst moeilijk te doorgronden probleem, en hoe wel men geen enkel»- nuchtere Verklaring kan vinden waarom plotseling zooveel nienscheii bani: werden voor de stabiliteit juist van den gulden. een van de sterkste valuta's, kan men niet anders dan constateeivn dat die angst er was. En toen was dus plotseling het omgekeerde gebeurd van wat men -verwacht had: /eer flauwe obligatiemarkt en een iflatiehaussc op de a;»iideeleiimarkt. Omzetting van obligatién in ,.S<ichwerte", in aandeden waren aan de'orde van dttvday;. De óbligatierente is datirmee ineens op ongeveer «V1,. aangeland, en het is hcelenmul niet onmogelijk. dat. hoewel natuurlijk de angst w el luwt zooiet's kan even plotseling verdwijnen als het opkomt toch andere factoren (consolidatie van de zeer omvangrijke, men zou bijna zeggen enverantr 'woordelijk omvangrijke kas-geldleeningen der ge meenten) de abrupte kapita-alrenteverhooging tendeele blijvend doen zijn. De stemming is ahveer aan het veranderen, op de obligutiemurkt komt iets meer vraag, hoewel toch ook hu-t aanbod zoo groot is dat van koers stijging'en herstel nog nauwelijks sprake- kan zijn. maar de ommekeer is vooral op de aandeelemnarkt te merken, die alweer en retraite is. (toen wonder! ,Waiït afgezien van het inflatiémoment is er alleen maar aanleiding voor daling, omdpt bij de toch reeds zoovele nguiu'ti^c factoren die de wereld economie aan alle kanten deden vastloopen nu veer een nieuwe chaos-verwekkende factor: het verbreken vtm het evem\ieht der valutakoersbewegingen zich daarbij heeft gevoegd. Zij die van de jongste stijging op de aandeelenmarkt gebruik maakten om te verkoopen desnoods om straks weel» teriigtekoopeii deden allicht verstandiger dan zij die juist kochten. C. A. KLAASSE