DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 10 OCTOBER 1931 No. 2836 TUYNENBURG MUYS BIOSCOPY door L. J. Jordaan Afrika willig.... W. S. vnii Dijke. ..Trad o r Horn." Tu«fhin*kl V de ergste storm der z.gn. oorlogsfilms wat geluwd is. schijnt de beurt te zijn aan de exo tische cinema, en om in het crisisjargon van den dag te blijven speciaal Afrika kan willig genoemd worden. Terwijl ..Trader llorn" nog draait, ligt ..Afrika spreekt tot u !" op vertooning te wachten en het zwarte werelddeel heeft zich over gebrek aan belangstelling allesbehalve te beklagen. Niemand zal ontkennen, dat deze hausse in exotische films een aangenaam verschijnsel kan genoemd worden in do ietwat trieste monotonie der gewone productie. Kn men kan er /.ich dan ook slechts over verheugen, dat een film als ..Trader Horn" algemeene waardeering geniet niet alleen bij het vaste bioscooppubliek, maar ook ver daar buiten. Jntusschen mogen wij niet blind zijn voor het eigenaardige misverstand en de typische begrips verwarring, welke zich bij de appreciatie van dergelijke films onveranderlijk voordoen. Reeds bij de bespreking van Schoedsaok's ..Kango" heb ik hierop gewezen en ik kan niet nalaten hier nog eens op hetzelfde aambeeld te hamereu. 111 het algemeen gesproken gaat het gemiddelde publiek en vooral de gelegenheids-bioscoopbizoeker. die bij voorkeur alleen naar dergelijke .?documentaire" films kijkt, van de grondgedachte uit. dat zulke exotische films zoo interessant en zelfs zoo ..mooi" zijn. omdat hier nu eens de onop. gesmukte .natuur in authentieke beelden is weer gegeven. Vooral die ..echtheid" weegt den lieden zwaar en het vage idee. dat de wildernis hier sim pelweg gefotografeerd werd eiv men dus godlof gespaard bleef voor de t;e\ roesde fihnkunstonai ij doet ongetwijfeld een belangrijke duit in het zakje. En 'zoo kan men e.onstatoeroii. dat de alge meene indruk, welke Van Dijke's ..Trader Horn" nalaat een tweeledige is: diepe minacht i n ir voor de ingelaschte handeling naast groote eerbied voor de prachtige en ..echte" fotografie; Hoezeer nu-n hei nu met.de veroordeeling van het zotte Hollywoodsche verhaaltje eens kan zijn. zoo schuilt toch in de-waardeering voor het wildernisbeeld een misverstand en een onhillijkhoid. Een misverstand omdat de conceptie' van dit beeld geheel anders-tot stand komt dati men blijk baar meent. Men onbillijkheid omdat de schep pende, vormgevende kracht van do 'film dus'doende .miskend wordt. Misschien zal het .velen der bewonderaars van ..Trader Horn'' onaange naam treffen, te vernemen, dat correspondenties in betrouwbare vaktijdschriften als ..Filmtechnik". ,.Clo.se-Up" (,-n ..Du Cinéma''. beweren dat de expeditie?Var: Dijkt, die inderdaad c-en jaar in Afrika .vertoefde, slechts mot een zeer bescheiden stock bruikbaar authentiek materiaal is terug gekeerd en dat vele waaronder wellicht de belang rijkste opnamen in Amerikaansche dieï-pai'ken werden getruqeerd. Zulke berichten moeten den toe schouwer, die al zijn waardeering op de .'.echtheid" zette, wel diep schokken, temeer waar zij alles behalve onwaarschijnlijk klinken Immers - het ligt voor de hand, dat de weergave van iets zoo ontzaglijks en. indrukwekkends als de Afrikaansche OOSEH.SWAGERIIAN TELEF:)7öt>? jungle, of welke wildernis ilan ook. niet niet een simpele fotografische reproductie te bereiken valt. Xeker /.ulke opnamen ter plaatse kunnen als waardevolle grondstof een belangrijke kern vormen voor het latere filmwerk, maar ieder die fotogra feert, weet hoe/eer een foto van het indrukwekkend ste natuurbeeld kan ontnuchteren en hoe daarte genover een met /org en smaak gehanteerde camera onder gunstige beliehtingsvoorwaarden. van het onbeduidendste landschap iets imposants kan maken. Ken stuk Lüneburger Heide. oordeelkundig gefotografeerd, kan een sterker indruk van de woestijn geven, dan de bekende tegenvallers, welke de authentieke Sahara oplevert. Het is dus /.eer wel mogelijk, dat van het door de expeditie meegebrachte materiaal een groot deel als onbruikbaar moest vervallen - vooral wanneer men rekening houdt met de ontzaglijke. technische bewaren, welke liet filmen in de Afrikaansche wildernis! meebrengt. Men kan echter vragen: Wat doet dit er eigenlijk toe? Natuurlijk krijgt de waardeering van de be wonderaars der ..eehtheid"-a-outranco een gevoeligen schok, maar een appreciatie, voor de film» die 7.ulk een balk in haar wapenschild voert. missen wij /.onder veel smart. Daarentegen voert de wetenschap van mogelijke ..onechtheid" nood gedwongen tot een erkenning van de creatieve kracht der filmcamera en /oo belanden wij dan toch weer nolens volens bij de hatelijke film,.kunst". Het gaat hier namelijk niet om reportage, maar wel /eer stellig < inhefc weergeven eener emotioneele impressie. ..C'hang." Nanook". Moana". ..Hang»»" ei i gedeeltelijk ook ..Trader Horn" be reiken een climax va n spanning en ontroering, die buiten de mechanische reproductie van het opname apparaat omgaat. Wanneer in de/e films de geheim zinnige majesteit der wildernis op ons al' komt als een lijfelijke beklemming, dan is dit de projectie van een emotie, waartoe het doode mechaniek nimmer in staat zou zijn. Inderdaad voelt men achter de/.e beelden wel degelijk de menscholijke bewogenheid, door de ordenende scheppende haiut van den mensch tot uiting gebracht. K n wat doet het er nu toe. of de opnamen van het Afrikaanscho oerwoud in rythmische en dramatische bewogen heid worden afgewisseld met dierengevechten. al dan niet in de wildernis gefilmd:' Wanneer wij de emotie ondergaan, door den schepper van het filmwerk beoogd, dan is dit enkel en alleen van belang. Tot den ontnuchterden liefhebber van echte" foto's die zich teleurgesteld afwendt. kunnen wij veilig /.eggen: t.Adieu !.... en de groeten aan lirehm!" * * * . ' ? ..Trader l Torn" geeft in overstelpende mate de sensatie van de Afrikaansche wildernis overschrijdt zelfs hier en daar de grens, niet der objectieve ..waarschijnlijkheid", welke na het bovenstaande buiten beschouwing kan blijven. 'maar van de filmische waarschijnlijkheid .dat is: van een goede compositie. De violente diergevech ten iler tijgers en krokodillen, der neushoorns en zebra's, zijn soms te dicht ctpeengehoopt en ver liezen daardoor hun emotioneele werking. Jn dat 'opzicht toont Van Dijke. dat hij van kunstenaars als Sehoedsack en Flaherty nog veel te leeren heeft. De woloverwogi'n harmonie van climax en anti-climax ? van beeUlcontrast en beeldwerking van rythmische en dynamische bewogenheid der films ..C'hang". Moana'' en ..Hangt*", mist men hier nog maar al te dikwijls ten faveure eener min of meer grove show a la Sarasani Maar over het algemeen is Van Dijke er echter verrassend in ge slaagd , «Ie atmosfeer van de jungle met haar vage dreigingen, haar geheimzinnige gevaren, vast te honden. Ik denk hier in het bijzonder met groote waardeering aan den obsedeerenden krijgszang der negers, die ongetwijfeld het hoogtepunt van het . filmwerk vormt. Dit geweldige effect is een trouvaille. die t rechtstreeks naar de groote dramatiek van O'XeiU's mperor'Jones" terugvoert. Slechts bij momenten zien wij de dansende krijgers, die het monotone oorlogslied zingen. Wuivende pal men, hooge luchten, wijde vlakten wisselen elkaar af, maar steeds beukt die krijgszang als een on afwendbare, occulte dreiging in onze ooren. Het ? is dan ook volstrekt geen toeval, dat dit element van heftigste bewogenheid, dank zij de bewuste ordening van beeld en geluid door den filmschepper, tot het schoonste en sterkste behoort, dat de film biedt. . liet is per slot van rekening de groote verrassing van het seizoen geworden, dat het juist Van Dijke moest zijn, die tot een dergelijke zuiver emotioneele GENERAAL, AGE.XTEN VOOJtt A MATE U R-KIN O-UITRUSTING FOTO-SCHAAP & Co. SPUI 8 AM8TKMDAM werking kwam. Want het feit. dat hij indertijd ,.White Shadows" van Flaherty 'overnam, omdat deze eerlijke en conseientieuso kunstenaar weigerde een ..verhaaltje-met acteurs" in zijn bceld-poezie van de Zuidzee-eilanden op te nemen.'stemde niet tot groot vertrouwen. Evenmin aks zijn later werk ..The I'agan". waarin hij den salon-heiden Kamon Navarro. toestond de ongerepte schoonheid van hetzelfde motief totaal te bederven. Ook ..TradoiHorn" heeft onmiskenbaar te leiden door hot misselijke verhaaltje, maar de herinnering aan veel schoons en. vooral aan den demonischon. nogorzang doet veel vergeven en vergeten. Wanneer Hollywood aldus voortgaat dergelijke exotische films te brengen in plaats van cocktail van?Sudermann en groc van Janninys. kunnen wij ons slechts verheugen. Het zal ons in deze malnise-ellende in ieder geval troosten, dat Afrika. willig is. ... Epigonen ..\ooillot" van Wtriscluik «*n r»siutn*ky. ..!»«? l'itkljk" Bekend is. dat in deze kolommen aan de ver diensten der Russische film alle recht is weder varen. \Vij hebben het nimmer onder stoelen of banken gestoken, dat naar onze meening. ..l*otemkin". ..De Moeder". Laatste Dagen". ..Uett und Sofa", tot het beste behooren. wat de inter nationale c-inegrafie heeft voortgebracht. Niet omdat het Russisch maar omdat het film was. Dat het derhalve dwaasheid zou zijn. alles mooi te vinden wat uit Russische handen komt en de uiterlijke Russische karakteristiek draagt, is hier evenzeer en waarschijnlijk wel het eerst betoogd. ? Reeds vier jaar geleden werden te de/er plaatse films als: ..Die Todesbarke". Die von de* Stras/.e lebvu" en later tegen de gangbare meening in -?..October" en ..Xeu-Rabylon". scherp voroo.rdeeld. Wij kunnen dus de kinderlijke grapjes van gelogenhoids-critiei over: Russisch </i'.s mooi !" laten voor hetgeen ze 'zijn en rustig voortgaan kaf van koren te scheiden. Kn dan valt ..Noodlot" van Strischak en Posliansky zeer positief onder de categorie: kunst matig epigonenwerk. die wij reeds dikwijls s'gnaleerden. De eigenaardige beelddialectiek delRussen (close-up's. standbeelden, korenvelden. levende dieren) door kunstenaars als l'udowkin. Kisonstein en Room in oogenblikken van inspi ratie gevonden, werd in dit epigonenwerk maar al te makkelijk overgenomen. Xiet echter als levende. kleurrijke, gerythmeer.de taal doch als botte woord-imitatie. Zooals woordkeus, zinsbouw, inter punctie, van den kunstenaar-schrijver door den .epigoon, kunnen worden gocopieerd zoo kan het film-idioom worden nagebootst, zonder (lat de oorspronkelijke kracht van den stijl zelfs wordt benaderd. Dit bewijst natuurlijk niets tegen de woorden (resp. beelden) als zoodanig en het doet dan ook eenigszins wonderlijk aan. menschen, die jaar-in, jaar-uit vol eerbied tegen liet gepruikt een geschminkte cotillonhoofd van. een Jannings aan kunnen kijken plotseling geïrriteerd te zien .door een golvend korenveld of een wolken lucht. Om de, ietwat zonderlinge reden, dat ,,rnen het meer heeft gezien". Ach ja! Intusschen blijkt deze film van Srizchak en Posnansky zulk een eenvoudig schot-1-geval eenei vlakke routine-herhaling van vroeger gebruikte motieven, dat een nadere bespreking achterwege kan blijven. Zelfs voor hen wellicht, die het meer hebben gezien".... GARDE-MEUBLES DEN HAAG BATENBURG & FOLMER HUIJQCNSPARK 22, TEL. 11O30 Illlllke Türl«v»n>Vnriore Ing Qarar*tl« No. 2836 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN zo OCTOBER 1931 Auteurs in Duitschland en de economische nood door H. G. Cannegieter H KT ligt voor de hand. dat de economische nood zich ook ten opzichte van de .schrijvers <loet geldon. Evenmin als op alle overige gebied betreft het hier een incidenteel verschijnsel. J let schrijven als vak heeft zich als alle overige vakken overeenkomstig de ontwikkeling van de techniek gewijzigd. In deze maatschappij is er geen onder scheid tusschen kopy en katoen; beide zijn het voortbrengselen van nijverheid en beide zijn het handelsobjecten. De Duitscher is grondiger en zakelijker dan de meesten zijner naburen. Wil men het penvoeren als *-en vak, als een techniek, als een industrie leeren kennen, dan doe men zijn wijsheid over de grenzen ?op. Onze Vereeniging van Letterkundigen is een alleszins eerbiedwaardig lichaam en haar blad heeft een goeden naam. Maar wie telken maand den inhoud van het zooveel omvangrijker Duitsche v.uster-orgaan bestudeert, komt tot de ontdekking. dat er, economisch gesproken, voor den schrijver velerlei problemen bestaan ook buiten het gebied. dat ten onzent het Bureau voor Auteursrecht bestrijkt. Kn de Duitsche penvoerders behandelen deze problemen onverbloemd, onbeschroomd, met een gemis aan consideratie voor hetgeen men hier te lande nog altijd bij den geestelijken werker als fisch van elementaire welvoeglijkheid beschouwt. Ja, soms twijfelt de Hollandsche lezer, of hij hier te doen heeft met de ernstige studie van een geraffi neerd vakman dan wel met het sarcasme van een ?ontgoocheld idealist. Het is geen toeval, dat de handleiding voor den beroepsauteur, welke een der nummers van DeiSchriftsteller bevat, door een ingenieur is. tezamengestold. De hier uitgewerkte methodiek is gelijk soortig aan het recept om een hijschkraan te «?onstrucoren. Te construeeren en. ... te verkoopen! In deze stelregels zijn handel en industrie in n moeite gecodiceerd. Het auteursbedrijf belichaamt immers de vervaardiging en den verkoop van het . artikel in dezelfde persoon. Wat is ..oen auteur"? Juist de moderne techniek .heeft ook dezen vakman evenals alle overige vak lieden gespecialiseerd. Franz Wijnands. die de moeilijkheden, welke deze 'verscheidenheid uit 'organisatorisch oogpunt oplevert, in een bijdrage behandelt, somt voor de hand weg zeven catego rieën op: vertellers, filmschrijvers. tooneelschrijvers, dichtei's, vertalers, medewerken aan de pers ?irn redacteuren. Kigenlijk is deze opsomming van ongelijksoortigiheden onjuist. Want men kan als verteller, tooneel-schrijver. dichter en vertaler voor'de pers. d.w.z. voor dag-, week- eiv maandbladen werken en zelfs .tevens redacteur zijn. Deze medewerking aan de pers veroorzaakt do meeste en de ingrijpendste economische problemen voor de auteurs. Natuurlijk heeft evenals de film ?ook''de radio haar conflicten tusschen producent en consument, tusschen kooper en verkooper van kopy doen ontstaan. Deze conflicten staan echter met de van ouds bekende tusschen auteur en tooneel .op' n lijn en betreffen evenals deze: ontduiking van tantiAmes. schending van auteurs rechten, niet productief maken van aangenoniei stukken, kopy maanden of jaren lang geblokkeerd, houden en dergelijke dingen. Du groote ..agonie". zooals Otto Schwerin in het Februari-muumor den economischen toestand der beroepsschrijvers gekenschetst heeft, is echter ?ontstaan d'oor de gewijzigde techniek inde- dagblad pers, welker aard en aanzien een volkomen ver andering heeft ondergaan. In de eeisto plaats heeft de illustratie (foto of..' teekening) de beteekenis van het woord verdrongen. De kopy is tot bijschrift van de plaatjes gedegra deerd eti do stnvks genoemde auteur betoogt in y.ijii-bijdrage, dat de schrijvers de teekeiiaars en persfotografen, met wie zo dezelfde economische belangen hebben te verdedigen, niet langer uit hun ?organisaties 'Kullen kunnen weren. Do tweede aanslag op het zelfstandig economisch bestaan Van den auteur heeft de ..tusschonhandol''. op zij n'-geweten. De uitdrukking is van ('arl Otto 'Windeckcr, die inliet .Tuni-nummer betoogt, dat de perscorrespondentiebureatix niet alleeri de markt iehbon bedorven, maar bovendien het geestelijk Nachtmerrie van Minister Deckers Teekening voer de Groene Amsterdammer" door Joh. Braakensiek f h M S'. 1). A . product zijn waarde hebben ontnomen. De moderne auteur moet. naar Karl Birnor in het Maart nummer klaagt, voor fabrieksprijs leveren, maar ook fabriekswerk produceeren. En met de waarde loosheid van het product wordt ook het beroep. geestelijk zoogoed als economisch, waardeloos. Max Jager geeft van deze depreciatie verbitte rende voorbeelden. Wil de schrijver in de ..bijlagei:fabriek". waaronder hij verstaat wat hier te lande het Zondagsblad, de vrouwen- of kimlereourant of het Zaterdagavondbij blad heet. nop kans maken. dan moet hij naast de pende camera leeren hanteeren. maar dit is nog niet het erg*t*». Moeilijker te verdragen is de verminking. Waaraan zijn kopy bloot staat. Want de groot handelaar heeft verschillende afnemers: in het Roomsch Katholieke afzetgebied? moet er hier wat geschrapt, in een rood arbeiderscentrum daar wat ingelascht. En hetgeen al niet moet worden ge knutseld om de adverteerders te vriend te honden ! Door een onschuldig' schijnend invoegsel als bijv'. een firma-naam of een handelsmerk verandert de kopy i u een verkapte advertentie, waarvoor het pers-bureau de duiten opstrijkt. Tot deze ergernissen behoort ook de eisch van ..actualiteit", welke opnieuw aanleiding geeft tot verminking. Uitvoerig schildert Jager de techniek. waardoor het persbureau zoowel «Ie illustraties als de kopy actueel maakt, zonder. kosteiiverhooging natuurlijk. (Inde kost wordt eenvoudig ..-omgefriseerd", en de ongelukkige auteur moet 'ook vot-rdit prutsgedoe wederom zijn rioanv.Iconen.In verband met de gemoderniseerde eischcn is ook de stand van het schrijversgild in Duitschland gedaald. Het. oud e. degelijke handwerk vindt geen aftrek meer en is trouwens te tijdroovend om loonend to zijn. Kwistige' kunstenaars willen zich ook niet Iconen tot hetgeen tegenwoordig huis industrie van op bijverdiensten gestelde juffrouwen en gepensionneerde beambten geworden is. (icstcld al. dut ze er den slag Van hadden ! Tegen deze Doppehvrdiener". de buiten het vak staande vertalers, feuilletonnisten en praatjosbij-plaatjes-verkoopeiw richt zich voortdurend oen groot deel van don inhoud Uit het Zeitschril't «les Schutzverbandcs Deutscher Schriftsteller. Zij be dorven de markt en maken den ernstigou' kunste naars .het uitoefenen vnn hun beroep onmogelijk. Thans heeft de crisis tal van wcrkloozen «an het schrijven als bijverdienste bij hun toeslag gezet. Ken. enquête in een bepaald ressort heeft uitge maakt, dat daar oj> de duizend auteurs slechts ll( percent echte" schrijvers voorkomen. Voegt men bij de/.e Duvelen nog do blijkbaar in Duitsrhland veelvuldig gepleegde lettï-rdiefstal t U het (daar gelijk hier) vooral in de koloniën van landgenooten in den vreemde welig tierende parasi tisme, dan heeft men althans eenisre der voor naamste facturen van den economische»! nood der schrijvers bijeen. Men krijgt ujt hot Ijondsorgaan den indruk, dat de Duit.sche schrijvers zich met alle kracht toiron 'den ondei-gang van het gilde.teweer stellen. ZotuKr organisatie ook van de menschen des geestes eaf.t het in dit kader van uonieenschapsmachteii en belanireiiopeenhonpingen niet meer", heeft Tlu mas Manu in zijn openingsrede op de laatst gehouden. alireineeno -.vergadering van de Boiersehe oiu'erafdoeling van het Schutzverband verklaard. HET MEUBEL DAT BLIJVEND ZAL BEKOREN SPECIAAL NAAR UW WENSCH ONTWORPEN IS ANDER & ZONEN