. ...?. .^KI i»««,ii.ii«m urepr-a^ fcV , V \ K . i //. Wiegersma Koltler in IMrttirn t«» l>nr<lr<*«>lit Zonder twijfel is het laatste schil derij van Kolder, het groote liggende naakt, het beste srhilderij van de heelt* tentoonstelling. (Xo. 10) Het is het naakt, waarvan de kop naai den beschouwer heen gekeerd is. en dat zonder eenigen nadruk of moed willige omlijning groot van volumen is: in de kleur uiterst verzorgd er, teeder, is het van die eigenaardige. ongewone doorschijnendheid in het vleesch. die in Holland bij anderen thans onbekend is. Zoo'n werk als dit van Kelder, verdraagt niet de minste zorgeloosheid, alles moet ten uiterste zijn nagegaan: niets mag worden nagelaten, opdat de melodie iler rormoi en ran rf? kleur zóó onge rept mogelijk opklinkt. Terwijl Wie gersma het lichaam stiet als een nobele vaas. van de heupen bijv. neerwaarts, is Kekler's zicht, zooals zijn wezen, een gansch ander iets. Het gaat bij hem om wat ik den lainnen Hluitnfr rlcr schoonheid heb genoemd: het gaat niet om een gepraeciseerde ziels* of lichaamshandeling: het gaat indei'daa'1 nergens anders om dan geluk, dat schoone voorwerpen Naakt geven, en dit geluk is dan door den schilder «e-uit, in de daarmee over eenkomstige vormen en kleur vooral; kleur en vorm heffen zulken staat boven en uit het tijdelijke, liet spreekt van zeil', dat ook de lijn. die het lichaam bepaalt tegenover den ach tergrond, of wilt ge het zuiverder. de trillende beweging der kleur, die op feu levende lijn gelijkt, een zoo danige lijn moet zijn. dat haar golven nog eens verduidelijken, wat het essentieele is in dezen schilder in zulke uitingen.... Verwant met dit naakt (October liKU) zijn de drie andere naakten, eigentlijk met het genoemde, de schilderijen op deze tentoonstelling (de overige zijn eer studie's!) Het beste van de drie andere is het vooroverliggende naakt, waai de volumen-verwerkelijking het meest en het meest groot bereikt is bij dit drietal. Bij de twee anderen is de vastheid in het volumen geringer. ofschoon het ne (ik noem dat altijd het naakt met den hoogen hoed: er is daar op namentlijk een vorm. die op zoo'n ding gelijkt!) een groette bekoring als kleur bezit. Ik besprak met u den aard der achtergronden /5. Opsomer Portret van Kamiel Huysmans SCHILDERS EN TEEKENAARS Toon Kelder H. Wiegersma Joep Nicolas W. H. Singer E. Reitsma op deze naaktschilderijen nog niet. Deze zijn geen scherp gedefinieerde voorstelling; zoo iets zou hier te be paald werken: het is eeii complex van kleuren, dat zuiver, hoewel eenvoudige*.^ het lichaam als kleur begeleidt. Soms lijkt zoo'n achter grond op een suggestie van een land schap (misschien is hij oorspronkelijk soms daarvan afgeleid), maar hij is vervormd tot een meespelende muziek in de geheele melodie van het naakt . . De heele tentoonstelling is. op enkele.uitzonderingen na als kinder portretjes enz. een onophoudelijke eerbied voor het naakt. (Se zoudt haar de onophoudelijke lust kunnen noemen het naakt te geven als een edele wijs. Het naakt is in rust. en buiten de lust. den vleeschelijken hartstocht, gehouden: het ontstond uit en in aandacht voor een verschij ning, die den schilder aandeed als een welige muziek. Datzelfde vindt ge in de studies, die hier in grooten getale zijn aanwezig, en die als kleurstudie, soms als die van een houding moeten begrepen worden. Maar. daar ze alle zijn uit n periode, de laatste van den schilder, geven ze met de wezentlijke schilderijen mee. deze heele verzameling een aangename eenheid. Kr is echter n werk te nqemen. (Xo. tl. Compositie) waarop niet n enkel naakt de hoofdzaak is. maar waar ge de herinnering vindt aan een voorafgaand tijdperk, wat . ik het arkadifithi'. of het arkadische landschap heb genoemd. Hier waren figuren. dik\vijls langgerekte, van vrouwen zoozeer n met een meer gedetailleerd landschap (naar de kleur vooral eer gedetaillerd) dat ge niet kondt zeggen, dat de mensch daar een afzonderlijke plaats innam, of de eerste plaats, maar dat menschelijf en kleurrijke natuur in elkaar geweven waren, totdat, weer l de kleur van het geheel verrukte als een staat-vol-geluk. Deze kleur en deze staat van den geest moeten hen. die het werk van den schilder Kelder niet dan met sprongen konden volgen. zeer verrassen. Het vroegere werk. de figuur en het stilleven, waren evenals dit laatste, gaarne naar den vorm ruim. maar de zware kleur gaf een tragischen nadruk aan de voor stelling. Wie het werk wel voortdurend kon volgen, heeft gezien dat de ver schuiving naar de laatste ,.kleur'' een langzame, voortdurende en zekere was: hij kon tevens zien. dat de per soonlijke vorm. die Kelders Werk steeds een afzonderlijkheid gaf, te rugkeerde, al was die vorm natuurlijk anders geschakeerd, het volumen an ders ervaren dan vroeger ~- wat, dat spreekt van zelf, ook moest... .het moest leniger-leVend zijn ! Deze dingen alle te saam. de naak ten, de studies en de ..composities" maken deze tentoonstelling een niet te miskennen, aangename gebeurtenis. Vlnaniwhr en WnnlM'lio ktmi«t In liet Mt<Mli>lijk .>liiH«Min» Xoii enkle iiotitlt'M over ilt» KI-h i l «l e I-H van cl o v, o n tijd. , Baseleer is de schild er,, van de Schel de e,n zonder hooge luchten, /onder twijfel is liij op déze tentoonstelling slecht vertegenwoordigd geweest, zooA. PLASSCHAERT EN A. E. v. d. TOL als Daeye dat op normale wijze was. De Saedeleei- is typisch archaïseerend, (Sustave de Smet heeft ongetwijfeld in Holland van zijn meest eoloristische wei'k gemaakt. Twee schilde rijen van Knsor, een burgersalon en de dame? in het grijs geven van dezen beweeglijken klcurigevoelige goede voorbeelden, Laennans was hier min, Joep XIcolUM bij van Urr, i _ ^ A m M te ril a m| Men kan er van overtuigd zijn, dat iedere kunstsoort tot op groote hoogte autonoom is en haar i'igen wetten en grenzen stelt, en nochtans bij het karakteriseeren van een mu zikaal werk geneigd zijn een bouwkunstigen term te bezigen en een E. Reitsma der dan hij zijn kan (het gebeurt. dat bij kunstenaars het gevondene, de vondst op een goede, liever op een kwaden dag. tot procédéwordt), Logelain is gevoelig van schakeering in zijn paddestoelen, van Opsomer noem ik alleen zijri Kamiel Iluysmans. Permeke, de in Holland nog betwiste. vertoont naast de Verloofden uit het Brusselsch Museum, werken te moeilijk voor de meeste, onwilliggemaakte Hollanders. Het schaedt hem niet, deze onwilligheid, maar ik ,had. juist omdat hij betwist is, een vijftal schilderijen gekozen, die deze hollandsche lasterikken hadden doen zien, dat bepaalde hoedanigheden* hem niet ontzegd zijn zooals deze vooringenomenen meenen. Savelijs, Servaes zijn in Holland cenigszins bekend zooals Tijtgat dat is; Vaes is in Holland goed bekend (zijn .,Konijn ep biefstuk'" is een zijner Stillevens met een groote kracht van kleur) F. van der'Berghe is tegenwoordig* in zijn Gedrochten X'an niet'te mis kennen phantaisie en kleur. Mijne meening over (J. van de Woestijne is u bekend: vaardig, technisch bij-dehand. maar, veel-beïnvloed en dik wijls onoprecht; daardoor moedwillig naar 'vorm óf naar voorstelling. , I*. Naakt architecten-naam te noemen: ? bij het bespreken van litteratuur te reppen van bepaalde ..plastische" qualiteiteii en een schilder of beeld houwer in het geding te brengen.. .. Zoo geeft. men de algemeene steer waarin dit wei'k van Joep Xicolas staat misschien dadelijk het beste aan door n naam uit ,,de muziek" te noemen: dié, van.... Debussy ! Die naam roept op: een sfeer die pomg uiterst subtiel is en toch aller minst wankel of zoekend; die soms schijnt weg te schemeren in aandui dingen, vermoedens1, herinneringen en verwachtingen en dan weer sterk plastische beelden uit de realiteit van hier en nu" tot bestaan brengt; die onverwachts 1('slaat en, even on verwachts, een uiterste concentratie kent. Deze analogie wil niet mér dan een globale aanduiding zijn en de. wijze suggereeron waarop deze schil derijen en.. gouaches, als geheel ge nomen, iemand kunnen treffen. Xiét kovnt zij in iemand op, omdat vele van deze stukken.... een muziek instrument laten mé-spreken, en. een der grootste/doeken zelfs een geheele groep musiceerende figuren geeft, maar omdat men 'hier, voor alles, Toon Kelder Aan de wanden van onder tot boven. op stoelen, op den grond, op tafels, overal vindt men het werk uitge strooid en waar er dan nog een plekje overblijft liggen ter verdere Ver bijstering van. den, t'ch p,l terugschrikkenden besch* mwer, vele zaken die gebruikt zijn om het te maken". als daar zijn burijnen en koperen platen, houtblokken, benevens ver schillende ,.teksten" waaruit deze schilderes haar inspiratie geput heeft. Waar Mevrouw Heitsma zich aan een eenvoudig gr«.fisch werkman schap houdt onstaaii enkele goede dingen. Ik noem: het portret van Henriet te Koland Holst in koper gravure. Bolland's portret en vooral de krijtteekening ..Diamantkloovers". Wil zij daarentegen, met behulp %an Tagoi-e, het socialisme, de vrouwen emancipatie, enz. een vlucht nemen naar de grootu Verbeeldingen, dan ontstaan werken waar men. uit eerbied voor wat uit het pretentielooze graveerwerk aan degelijke tech nische kunde blijkt, liefst map-r liet zwijgen toe doet. W. H. SI neer .Ir. bij Buffel en iconen. Amsterdam Den ..American Pa in ter" W. H. Singer Jr.. wiens tentoonstelling on langs door .den Amerikaanschen ge niet dit werk een muzikale sfeer in treedt, die wel tus^ehen het verlangen naar de verovering van gespannen, subtiele, absolute harmonieën in kleu ren en v<;rmen (e.q. lijnen) en dan' naar een relatieve, maar stevig-*' reëele plasticiteit schijnt in te zweven. Merkwaardig is, dat. geschiedt die laatste, de kleur niét met deze be weging mée-gaat, maar als 't ware, wordt weggetrokken naar waar het eerste Verlangen latent verwijlt. . Kr lokt in dit werk steeds een vreemde wereld der droomen tlie wég-trekt van de; aarde en. tegelijker tijd, vaart er doorheen een uiterst sterke, zinnelijke vitaliteit, die deze aard.» wil. Volk-dige overgave aan het ene, dan wel aan het andere, is er nooit. Droom en daad, zou men kunnen zeggen, strijden in dit werk wel zér fel en tot een verzoening komt'het slechts zelden en dan. nog maar in een onderdeel, zooals, om een voorbeeld te noemen, in het gelaat van het damesportret-. De Sabijnsche Maagdenroof is mis schien een nóg meer uitgesproken poging de twee aandriften, die ik in dit werk voel, .saam te brengen en dat lukt dan voor een groot deel inderdaad in de vormgeving en com positie: de kleur wordt hier vrijwel geëlimineerd. We hebben met het feit, dat de schilder Xicolas < ok nog ..glazenier" is. hier niets te maken. Het is m.i. een fout ons da-t ..glazenierschap'', zooals de uitnoodiging tot «leze tentoonstelling dat bijv. óuk weer doet. zr.''ii voortdurend voor oogen te houden: het verleidt velen tot een onjuiste instelling, omdat zij aan stonds, ook in dit werk. dat toch, zooals alle kunst alleen om zichzelfs Wil beschouwd'.moet worden, op zoek naar dien glazenier meenen te 'moeten gaan ! Ik di»e aan dat zoeken riiét mee en stel, vo(,r mezelf, vast dat we hier te maken hebben metuiterst vitaal werk. dat. al komt het hier en daar tot staan" in frag menten, die eert schoonheid beteekeiien binnen het rijk der beeldende kunst, toch de grenzen van dat rijk zoekt te verbreken om zich te k vinnen uitvieren in een ander rijk. dat der muziek. De schilder Xicolas zie ik daarom als een.. . .musieus. die, rfcb, om tctmhUe bijkomstige redenen, zooftls de toevalligheid dat do benoodigdlieden en de handvaardigheid mi eeijniftftl binnen zijn bereik w»ren, op het doek en het papier, in vormen en kleuren is gaan uiten, inplaats van, via de piano, de virol of het orkest, door middel van rhythmen en harmonieën. En moest ik mijn oordeel dan nóg eens kort samenvatten, ik zou hpi-ekcn -\an: tHitxikalc vaart. JR. oltütnin Vnlem-a bij Aalderlnk, Aniwtordam Mevrouw E. IteitSma Valcnca <lü: destijds de Prix de Home voor graveeren verwierf" stelt bij Aalderink oen groote hoeveelheid portretten en ander werk in -zwart krijt, koper gravure, houtsnedc, ets,' aquatint, olieverf en paster ten toon. In zulk een. hoeveelheid inderdaad dat men ,_ __?. er aanvankelijk verbijsterd van staat. ?"? Wl6gSTSniQ> Naakt z:int geopend werd. kent men hier te lande reeds jaren als den schilder van het schilderachtige geval in het land der fjorden. Thans vindt men een goede dertig stukken van het oeuvre bij Buffa bijeen en kan men zien hoe Singer zijn onveranderlijk motief, de Xoorsche sneeuwbergen (op den voorgrond, óók bijna onveranderlijk, een helling met enkele afz-mdetlijke kaaisrecht ? >mho«(g-groeiende dennen) beeldt on der het wisselend aspect van zomer, herfst, winter en lente, zon en een be dekte lucht, morgenlicht en avondval. Er zijn in het weergeven van die verschillende atmosferen, waarin dit motief dan gehuld wordt. Dualiteiten die mér dan uitsluitend putt-g aandoen". Daarin spreekt .soms iets. van een grootere bewogenheid dan die van het picturale alleen. In de eerste plaats is dit dan het geval waar de atmosfeer van een mistige'! sneeuw-dag gegeven woult. En .oc» is het begrijpelijk dat. waar een werk zich, bij uitzondering, vrijwel uitsluitend richt op zulk een atmosfeer met l-«slat ing van het genoemde chro nische motief, het beste ontstaat wat Singer te geven he.-ft. Bijv. ,.Ir Winter-s (trip.", v. p. T. Portret \