t .i. BIJVOEGSEL van De Groene Amsterdammer" No. 2839 Teekening door B. van Vlijmen JOHAN BRAAKENSIEK roene , voor Nederland Kleine Ad vertentiën 50 cent per regel Aanbieding vóór Woensdag 10 uur ONDER HOOFDREDACTIE VAN A. C. JOSEPHUS JITTA Redacteuren: Lr J. JORDAAN, F. G. SCHELTEMA EN M. KANN. Secretaris der Redactie: C F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 355, AMSTERDAM ~ C. ~ Telefoon 37964 Postgiro 72880 Gem* Giro G, 1000 OPGERICHT IN 1877 No. 2839 ZATERDAG 31 OCTOBER 1931 Bij het afscheid van Johan Braakensiek Ml-VI' tlit nummer van de Groene zal Johan Braakensiek zijn geregelde medewerking aan < >ns weekblad staken en met pensioen het blad verlaten, waarin hij gedurende bijna een halve eeuw iedere week zonder uitzondering zijn twee politieke caricaturen heeft gepubliceerd. Dat bi'teokeiit ongeveer 4000 caricaturen, die op alle onderwelpen van débinnenlandsche en buitenlawlsehe politiek, welke in die periode aan de orde kwamen, betrekking hadden. Kon hoogloeraar in het staatsrecht heeft eens «?en cursus voor een volksuniversiteit aange kondigd als: ..Ken halve eeuw politiek leven in Ne<!erland. toegelicht aan de platen van Braa kensiek." Mot een variatie'op een bekend gezegde van de Gencstet zou Braakensiek als motto voor xijn levensw«'rk hebben kunnen kiezen: Humor schuilt overal mijn vrinden. Het is maar de vraag. wie hem wel en wie hem niet kan vinden. * * * KI- l K'staat geen geïllustruur«l gedenkboek, dat up de geschiedenis van Nederland in de halve «?ouw. die achter ons ligt, betrekking heeft, dat niet voj-schille.ndo caricaturen van Braakensiek bevat. Menige gebeurtenis blijft in de herinnering behouden in den vorm. waarin Braakensiek haatin teekeiiing heeft gebracht. TI»-n Minister Slotemaker de Bruine zijn Ziekte wet in de Tweede Kamer verdedigde, eindigde hij d<- hartstochtelijke rede. waarin hij er op aandrong. «lat de Kamer er toe zou medewerken, dat die wet eindelijk in werking zou treden, met een. peroratie ongeveer in dezen trant. De situatie. waarin'wij verkecren, wordt treffend weergegeven door een politieke prent van Braakensiek, waarop men een zieken werkman ziet liggen in zijn bed, dat met wetsontwerpen tot regeling van het zieken geld bezaaid is. Braakensiek laat dien werkman uitroepen: ..wetsontwerpen heb ik genoeg gekregen; geef mij nu eindelijk mijn ziekengeld." Moge de Kamer aan die roepstem gehoor geven. * * Niet alleen, dat wij menige gewichtige poli tieke gebeurtenis in ons geheugen bewaren in den 'vorm.waarin daarvan door Braakensiek een ca ricatuur werd gemaakt, wij zijn ook geneigd de portretten die Braakensiek van de mythologische figuren uit de internationale politiek toekende, te beschouwen als levensgetrouwe conterfeitsels. Wanneer een lezer van de Groene in een ander blad portretten van de Neder!andsche Maagd, Marianne. John Buil, Michel of Jonathan aan treft, dan is zijn eerste indruk: die teekeningen lijken niet. hoewel hij vermoedelijk de origineelén nimmer in levende lijve voor zich heeft zien staan. Dat komt, omdat wij allen geneigd zijn die mythologische figuren met het beeld, dat Braa kensiek van hen schiep, te vereenzelvigen. De caricaturen van Braakensiek dragen een typisch Nederlandseh karakter. Hij heeft een zwak voor Amsterdamsche grachtjes, voor onder deuren, voor poffertjeskramen enmolenseninhet bijzonder voor de costuums uit de gouden eeuw van onze schilderkunst. Politieke caricatuur schijnt een onderwerp, dat ons Nederlanders weinig kan schelen. Wij hebben niet veel belangstelling voor politiek en onze nuchtere aard weet humor niet te waardeereh. Toch heeft in den modernen tijd de politieke caricatuur haar oorsprong genomen in «Ie Nederlanden. De Nederlandsche politieke caricaturen van don zonnekoning en van John Law hebben een groote vermaardheid over de geheele wereld gehad, in een tijd toe,n men in het buitenland nog weinig politieke carioaturen aan trof. Kr zijn in de halve eeuw, die achter ons ligt. in Nederland geen politieke caricaturen geteekend. die een zoo typisch Nederlandseh karakter dragen. door de wijze van teekenen, door de personen en voorwerpen, die de teekennar op zijn prent plaatste. door den gezonden humor, die er uit sprak, als die van Johan Braakensiek. Ik ontmoette anderhalf jaar" geledon in een klein plaatsje in de binnenlanden van Noord-Amerika een geheel veramerikaansten Nederlander, die in] Amsterdam in de Joidaan geboren was. toen gedurende -10 jaar onafgebroken in do Vereenigde JStatcn had gewoond en dientengevolge zijn moedertaal nog slechts gebrekkig sprak. Toon hij hoorde van mijn relatie niet de Groene, was zijn eerste uitroep: .Tustus van Maurik. Braaken siek ! Kn toch had deze Amerikaan, in 40 jaar de Groene met gezien. liet is een van de kenmerkende eigenschappen van Braakensiek's kunst. <iat hij nooit fel. nooit bewust eenzijdig, nooit kwetsend is. De redactie van de Groene pleegt van w.'ek tot week een groot aantal brieven van lezers te ontvangen, waarin een oordeel over een bepaald artikel of de een of andere prent wordt uitgi -proken. Die brieven bevatten ook dikwijls klachten, waarvan wij er eenige in de rubriek ..lloe anderen .ons zien" hebben gepubliceerd. Veelal zijn die klachten afkomstig van lezers, die in hun lectuur uitsluitend opvattingen verlangen te lezen, waarmede zij het eens zijn. Dan zijn zij bij de Groene niet aan het juiste adres. Omdat wij er juist naar streven, om trent de onderwerpen van den dag voorlichting te verschaffen door personen.' die daaromtrent een wel gefundeerd oordeel hebben, dat waard is. dat men er kennis van neemt, ook al is men het er niet mee eens. Kn in die brieven komt meer dan eens de klacht voor, dat men zich gekwetst voelt door een uiting, die botst tegen de eigen overtui ging. Maar voorzoover mijn herinnering en die van de andere leden van de huidige redactie gaat heeft ons nog nimmer een klacht bereikt, omtrent een prent van Braakensiek. waarin de grief werd geopperd, dat die caricatuur de heilige gevoelens van een ander kwetste. Uit de samenstelling van een comit.'1, dat beoogt een Braakensiekfonds te vormen en dat elders in dit nummer is vermeld, blijkt, dat personen van zeer verschillende politieke kleur er een eer in, hebben gesteld aan een huidebetuiging aan Braa kensiek mede te werken. Prof. Kernkamp heeft blijkbaar diezelfde er varing opgedaan. Hij schreef in 1020 in de Groene: Er zullen er wel zijn, die Braakensiek verwijten dat hij, over het algemeen, te weinig aanstoot geeft. Zulke monschen stellen aan een politiek teekenaar den eisch, dat hij hartstochtelijk, dat hij fel, dat hij bewust eenzijdig, is." ? '- , . , *.* *' ?' ' .? ' Een van de merkwaardigste kenmerken van de kunst van Braakensiek is, dat zijn caricaturen in zeker opzicht geen caricaturen zijn. Voor zoover hij levende personen uitbeeldt, hoedt hij er zich met groote zorgvuldigheid voor het portret te chargeeren. Het humoristische in zijn teekeningen wordt in den regel verkregen door de omgeving, door de situatie, waarin de personen verkeeren, "ir INHOUD: 1. Mr. A. C. Josephus Jitta, Bij het afscheid ran Johan Braakensiek. 2. Albert Heiman, Een verborgen roman. 3. Joh. Braakensiek. Amerika s giudverties. H. A. van Ysselsteyn, De Zuiderzee moet droog! 4. Herman Wachter, De boekenvriend, teeken, door Harmsen van Beek. 5. Dr. Jan Romein en L. J. Jordaan, De Engelscftc verkiezingen. 6. Jan van .\ijlen. H<>e men een stad ontdekt. 1. Dr. P. van O!st, Vliegen door de Stratospheer. AU. Fran* Coenen. Kroniek. 9. Otto van Tussenbroek,Bij een beeld van Bourdelle. Jint! Rofjccvecn. Kinderboeken. 10?11. Prof. C. \V. tfe Vries, Braakensiek's prenten. 12. .Mr. H. Sch^Ite, Dram. kroniek. ??C. van Western, AJu::V.V. A. E. v d. Tol. 'Prentkunst. 13. Ni=o Rost. Diiitschc boeken. Mr. E. Elias, Boekbespreking. 14. Spreek:aal. 15. C. A. Klaa>se, De Holland-Amerika Lijn. 16. Dr. C. J. \Vijnaendt* Francken. Spino-a. 17. A. Plasschaert en A. E. v. d. Tol. Schilderkunst. 18. Ted Janken, \ieuwe raJi'ilampen. Yictor E. van Yrie»land, Boekbespreking. 19. Alida Zevenboom, Croquante Croquetjes.?UU het Kladsclirift van Jantje. 20. LftterraaJsel Ctiamaria Omslag: Spelproblemen. Bijvoegsel: B. van Vlijmen, Johan Viooltj Voortreffelijke chocolade in den vorm van viooltjes. Een specialiteit. BINGER5 Let op den naam f en niet door chargeering van hun uiterlijk. Braa kensiek zou daarin geloof ik een 'aantasting zien van hun persoon en dat stuit hem tegen de borst. Hoewel het onderwerp van zijn caricaturen meestal de vrucht is van een langdurige discussie van de redactie met den teekenaar, heeft Braaken siek altijd pertinent geweigerd den spot te drijven met iets. wat hem persoonlijk ter harte ging. Laat ik «laarvan een treffend voorbeeld mogen geven. De redactie van de Groene is voorstandster ? van de demping van het Rokin. doch Braakensiek zelf is daarvan een tegenstander. Hij heeft er dus altijd bezwaar tegen gemaakt, de actie tegen die demping in zijn spot te betrekken. Natuurlijk heeft de redactie die persoonlijke overtuiging van den teekenaar volkomen geerbiedigd en de teekeningen in de Groene verschenen, die op de demping van het Rokin betrekking hadden, waren nimmer van. de hand van Braakensiek. Hoe vaak de leden der redactie ook mogen hebben medegewerkt aan het bedenken van een caricatuur, de uitvoering van het denkbeeld is altijd het werk van Braakensiek. Hij draagt daarvoor in de eerste plaats de verantwoorde lijkheid en alle eer komt hem daarvoor toe. Braakensiek kan op dat werk met groote vol doening terug zien, omdat hij in hooge mate heeft bijgedragen tot de voorlichting van het publiek in tal van politieke vraagstukken, omdat zijn werk in den feilen en veelal persoonlijken politieken strijd het verzoenende element van zijn fijnen humor bracht en omdat hij metterdaad getoond heeft, dat men een politieke overtuiging duidelijk en pertinent uit kan spreken, zónder zijn tegen standers ook maar in eenig opzicht te kwetsen. Moge Braakensiek nog gedurende vele jaren kunnen constateeren, dat die goede geest, die zijn werk kenmerkte, voortleeft in het blad, waaraan hij bijna een halve eeuw heeft medegewerkt. . A. C. JOSEPHUS JITTA