\ U i De Groene Amsterdammer van 7 November 1931 No. 284O Variaties over liefde en lust door Albert Heiman F ra n* M m i (N: O mie r kleren i-lus 11 liet «UK De /uid-Nederlandsche schrijver Frans Smits. die overigens. dit zij vooropgesteld volkomen afzijdig staat van alle /uid-Xederlatulsche schrijfmode, heeft een roman gepubliceerd over een on derwerp dat. vreemd genoeg, bij mijn weten nog nimmer zoo uitvoerig in onze taal werd behandeld. De roman van het kantoormeisje, dat voorbestemd tot vrouwelijker werk dan het dorre schrijf- en cijfer-werk dat zij heeft te verrichten, prikkelend op haar omgeving werkt. De mannelijke collega's trachten haar te veroveren: de rijke baas echtei, wiens kaalhoofdigheid vergoed wordt door het bezit van een auto. wint haar op korten termijn. en zij wordt een tijdlang zijn inaintenée. Ken kunstenaar, die zich zet tot het behandelen van zulk een thema, zou gemakkelijk een satyre kunnen schrijven. Zaken en liefde .... Mercurius en Venus. Hij zou den geldploert kunnen hekelen; zijn hypocrisie, zijn schrikachtigheid, zijn overleg. zijn gewetonslooheid tegenover het arme. onschul dige slachtoffer. Hij zou echter ook het nieuwmo dische creatuur kantoorhit" kunnen aanvallen: het domme, alleen op avontuurtjes bedachte mooibeeuige kind. dat iets fraaier gekleed g?.at dan haar salaris toelaat, dat in iets te Weelderige dancings komt. dat geen flauwe notie heeft van liefde, en achter haar lust altijd de tronies ziet van onthutste familieleden. Kn het zou nog op honderd manieren kunnen, met talloo/e variaties van het thema, dat in de nabijheid van een haven zich nu eenmaal andei's ontwikkelt, dan op een bureau voor armen zorg of een gelukskantoor. Het aantrekkelijke van .Smits' roman is echter. dat hij van geen dezer mogelijkheden gebruik heeft gemaakt. Hij heeft het thema, behandeld als een idylle, en in die behandeling stookt heel vrat lite raire handigheid. Want bij hem is het kantoormeisje niet alleen dom en avontuurlijk, maar ook eerlij k'en verlangend naar het betere. De conflicten tusschen haar instincten en haar vooroordeelen. haar opvoeding en haar primaire overtuigingen zijn duidelijk geteekeiid. Xoo offert zij honderd francs in de kerk. uit dankbaarheid dat zij zoo veilig en chic gekamerd" is. En ook de rijke zakenman is niet honderd pro cent een ploert en een egoïst. Hij respecteert op zijn manier de vrouw in het meisje, bespaart haar alle moeilijkheden en toont een redelijkheid in over eenstemming met zijn jaren. Dat is alles heel goed beschreven, boeiend, en met een vleugje van heel zachte ironie, welke een kostbare specerij is. maar al te onbekend in onze flauwhartige roinan-litoratuur. Maar tot hier toe kwamen slecht s de eerste maten van het thema ter sprake. In zijn volledigen vorm is het nog een stukje langer. Er komt namelijk een noodzakelijk einde aan de verhouding van den kan toorheer en zijn gemainteneerde dienstbare. Zij vervelen elkaar, ofwel een van beiden pleegt ver raad; het meisje wordt geknakt voor haar leven aan den dijk gezet, of de baas blijkt gefopt te zijn en erkent zijn klasse-axioma: dat men door. een mindere altijd minderwaardig behandeld wordtOfwel de ouders van de juffrouw of de rijke erfge namen van den heer komen op de proppen....... En hier zou van, den schrijver zelfs na de. meest objectieve weergave van de feiten, een oplossing gevraagd, worden of minstens dat hij een conse quentie aan wees van dit alles. Hier zouden de 1) Uitgave C. A. J. van Dishocck, Buasum. KUNSTZAAL VAN LIER ROKIN D O O R LOOPEND TENTOONGESTELD AMSTERDAM BEZICHTIGING VRIJ KUNSTWERKEN VAN JONGE MOLLANDSCHE EN BUITENL. MEESTERS groote moeilijkheden beginnen voor al wie het thema volledig zou willen behandelen. Kn het i.s ook hier dat het boek van Frans Smits begint te mislukken; dat het zijn goede toon verliest en gaat verwateren. Hij waagt zich niet aan de. eindfase. is slordig in zijn gedachtengang. en heeft in zijn verbeelding het boek niet afgemaakt. Hij gebruikt het ezelsbruggetje dat sedert Methusalem door de radeloosten literatoren beklauterd wordt: hij la-at het noodlot ingrijpen, een ongeluk gebeuren, hoofd personen sterven. De groote zakenman die Onder het oog van Mercurius" aan vrouwen doet. krijgt op reis met zijn maitresse. die intusschen een ander liefheeft. een auto-ongeluk en sterft zonder eenige notie te hebben van het moeilijk parket waarin hij zou ge komen zijn wanneer hij was blijven leven. Maai' deze Muilei's zijn niet dood, ze leven nog en mainteneeren nog dagelijks om ons heen. en doorleven nog de razendste drama's en conflicten. Zoodat de heer Smits verkeerd deed met zich zoo gemakkelijk af te maken van een roman die hij zoo goed opzette. Het zwakke verloop is de schuld van den slappen indruk die dit boek nalaat: het is een liflafje ge worden terwijl het kansen had . voorbeeldig" te zijn in zijn soort, gelijk Geertje" of Op hoop van zegen" ook in hun soort voorbeeldig zijn. Ik las van Frans Smits geen ander boek dan dit. maar herken een gezond en vaardig talent er in. dat alleen heeft te zorgen niet het slachtoffer te worden van de gemakzucht die halverwege een roman zegt : ..alweer een boek", en er haastig een eind aan flanst. Schrijvers zijn nu eenmaal geen fotografen, maar schilders die meer dan de gelijkenis hebben te zoeken, ook de onzichtbare werkelijkheid hebben uit te drukken: een werkelijkheid onafhankelijk van persoonlijke willekeur en haastig gefabriceerde sterfgevallen. tii|m.H»n: I»P t<H'welioiiu «>r 2) Ik zou over de toeschouwer", een sober verhaal door tierben ('olmjon kort kunnen zijn. en in ronde, eerlijke woorden kunnen zeggen dat het een waardeloos lor is. g«en haar beter dan de vele. vod den die op deze plaats onbesproken blijven. .Maai de heer C'olmjon heeft het recht, volgens de ge woonten van dezen tijd. op een iets aandachtiger behandeling, omdat hij niet zoo maar een gewone prulschrijver is. maar een van betere kom-af. Hij kon wijzer zijn. Jarenlang 'i.s hij reeds de voorvechter van een soort van onafhankelijke critiek. die terecht niets en niemand ontziet, en op tientallen van misstanr den en fouten de aandacht heeft gevestigd. Ik kan niet beoordeelen of het alles even juist is geweest. maar wel dat de algemeene strekking van wat de heer Colmjon met zijn ,, Literaire (Jods" beoogt. verdedigbaar en goed is. Maar wie zich opwerpt als boetgezant, moet zeker niet in het openbaar gaan zondigen. En dat heeft de heer Colmjon niet kunnen laten. Hij schijnt iemand met een aantal schoolsch- juiste inzichten en een meer dan alledoagsche hoeveelheid durf. Maar deze deugden schijnen hem parten gespeeld te hebben; hij dacht ze voldoende om een verhaal. te doen drukken, terwijl zijn critische Ik kon weten dat hij geen greintje fantasie bezit. Dat is het eerste waaraan De toeschouwer" laboreert. Het is een adv«xjaat op vacantie, die toe schouwt en een dame in 't vizier krijgt, welke ge desillusioneerd in haar huwelijk, verlangt naar een buitenechtelijk avontuur, zonder daartoe de ge ringste moed te bezitten. De Toeschouwer noemt dat hysterie; anderen zouden het, met meer inzicht in zulke termen, seniele avontuurlijkheid of bur gerlijke wenschfantasie kunnen noemen. De echtgenoot, de vrouw en de toeschouwer gaan dan een tijdlang met elkaar om als echte nare en onbenullige menschen. wat ten volle de- schuld is van den schrijver. Want ook ware en onbenullige menschen moe ten in een boek belangrijk en zei f -gerechtvaardigd 2) Uitgave JV.T'. Lilt. Boekwinkel, 'den' Haag. Het brandpunt r«n gezelligheid. BOL ELKEN DAG N GLAAME zijn. D<.» heer ('olmjon had lu-t bij Lewisohn kunnen leeivn en bij tal van anderen. Tenslotte draait de hcele toeschouwerij op niets uit, want de echtgenoot is argeloos on eigenwijs. de vrouw laf en béte. en de advocaat een slappeling die niet weet wat hij wil. Was deze geschiedenis nu maar niet een zeker l«lt-nt venuoord, men had haaikunnen aanvaarden. Maar ook hierin schiet de heer C'oliujon hopeloos te kort. en dat is hem als muggenzifU'r en foutenteller dubbel aan te reke nen. Weet u. de meester mag geen fouten maken m zijn thema's en zijn sommen. Maar deze meester.. die aardig theoretiseert, maar bij de eerste de beste? oefening in de practijk blijkt «een inzicht te heb ben in de essentieele dingen der schrijfkunst, maakt /e bij tientallen. Hij schrijft een nare. geaffeeteerde taal en heeft het over ..abou^heereri" waar ik het niet zou willen hebben over iemand toesmoelen. Ook worden in dit verhaal uit een soort van ijdel heid allerlei niets.ter zake doende franjes met de. haren er bij gesleept, van een middelnederlandscb citaat tot een gezegde van Angelus Küesius. alle?-' in den mond van den grootsten onnut onder de Nederlandsche advocaten, die hier voor Toeschouwer speelt. Over de smakeloosheid welke de heer ('olmjon gehad heeft om /.ijn lezers ook nog op een niets telzake doende Hoekhandel-seène" met kennelijke puedagogische bedoelingen te tracteeivn. zal ik geen oordeel vellen. Is er niet een banaal gezegd»dat leert: De zaken gaan vóór het meissie? Nieuwe Uitgaven De - Itatte'ni'ant/er ran H<nncln, naverteld door .\nthonie Donker, met platen van Hie Cramer. t'itgave van (i. H. van (J oor Zonen's l". M.. Den Haag. Van de Kngelsche uitgave werd hier een Xederlandsche bewerking op rijm gegeven door Anthonie Donker. Het boek is uiterlijk uitstekend verzorgd en geillustreerd mot platen van Hie Cramer, waaronder vier in kleurendruk, tï. . .,^p Laurientje, door .T. M. Selleger?Elout, met teekeningen van B. Midderigh?Bokhorst. Uitgave (J. B. van Goor Zonen's U. M. Den Haag. Dit aardige kinderboek voldoet aan alle eischen. De groote vereering van Ijaurientje voor haar ouder broertje Marien is eenvoudig en eerlijk ge schreven. Het boek ziet er aantrekkelijk uit door de talrijke geslaagde illustraties en het gekleurde omslag, dat door de bewerking in de vernis-perseen bijzonder glansr ij ken, f risschen indruk maakt. Keinaart de Vos. naverteld door W. Kuhfus, met platen van O; Verhagen. Uitgave G. B. van («ooiZonen. Kndlebol, Kaalkop en Kleinbrrtertje, door M. C. van Oven?van Doorn, met platen van Lida vort Wedell. Uitgave G. B. van Goor Zonea,. Aan de reeks brochures, welke het Weekblad Handelsbelangen te Amsterdam uitgegeven heeft, is thans toegevoegd brochure No. 7 handelende over Preferente en andere rechten van crediteuren in een faillissement. Daarin zet Mr. G. v. Geest uiteen waarmede de koopman, die in een faillisse ment betrokken is, rekening moet houden. Een practisch werkje voor eiken handelskman. Op elke wond aan hoofd, armen, handen, voeten of beenen P U ROL Verzacht terstond, geneest spoedig. 1 No. 2840 De Groene Amsterdammer van 7 November 1931 HOOFIEN'S ROOMBOTER WORDT SPE 21 AAL BEREID Muziek door Constant van Wessem <? ti a r n 4'i*l» k war te t Ook de kaïnei-muaiekavtindeii van het Concert gebouw zijn thans begonnen, met een uitvoering van strijkkwartetten door het («uarneri-kwartet. Dit kwartet, bij ons al geen onbekende meer, heeft zich reeds in korten tijd een plaats in de waardee ring der muaiekminnenden veroverd en bij de her nieuwde kennismaking wordt men bevestigd in het gevoel, dat qua ensemble-spel en strenge opvatting van het gespeelde weinig andere zich met dit kwar tet kunnen meten. Kr is in dit kwartet een herle ving van het oude klassieke en hechte samenspel, dat buiten de verschillende opvattingen, die veel der moderne ensembles boven de oudere «leden -tellen, om gaat. Xaast het zeer levendige, maai' vjuvk ook willekeurige van veel modern kwartet spel staat dit ensemble als een voorbeeld van ..nieuwe tucht"; er is hier een rust ingetreden, die wetmatig aandoet zonder theoretisch of dogma tisch of erger nog: levenloos te zijn: een vrije ge bondenheid, een gehoorzaamheid aan elkaar en iian het werk zonder dat de bezieling van het voort brengende in de reproductie van het gespeelde werk ? ?r maar eenigszins door wordt verminderd, l'it de laatste jaren kenden wij dit alleen nog maar va.n het helaas, sinds den dood vanden leider, ten on zent niet meer gehoorde ('apet-kwartet en al do mineerde er de groote. strenge opvatting van het weel-geven van een werk alles, een enkele maal k<»n ?de verre afstand der vaste en vurige sterrebeelden. wier lijnen in deze muziek onwankelbaar en zuiver werden geteekend. niet vermijden, dat ons een geheimzinnige kou van het voor? menschen.niet meer grijpbare beving. . Maar in het (niarnerikwartet blijft ons de aarde en het menschelijke nog dichtbij, men geniet nog van een wezenlijk en voor het muzikale hart verheugbaar musieeeren. men bewondert hier nog uiterst r' eele dingen: schoon^ kleurige klank, strenge, maar bewogen rythniiek. fraaie en soepele welluidendheid:, modern. '.?n klassiek voortreffelijk aan elkaar'gepaard. * * * Xoo werden het kwartet \an llaydn (op. 77. <;. gr.) van Beethoven (het .\-dur van opus is» en het F-dur kwartet van Tschaikowsky even zooveel voldoeningen als verrukkingen, even zooveel bewonderingen als bezielingen. De volle KI. Zaal heeft terecht onomwonden zijn enthousiasme voor deze vier meesters, vrijwel alle gelijkwaardig en zeker gelijkwaardig wat betreft hun aandeel in het ??nsemblespel, uitgedrukt. Het (!uarneri-kwartet staat van de huidige kwartetten onbestreden op de eerste plaats en handhaaft deze plaats tot nog toe zonder concurrent. Moge het ten ?onzent'een even vast terugkeerende gast blijven als tot voor enkele jaren het Capet-kwartet is geweest ! V«»ra .iHnni'itpiiiiliiM Ook hier een bij ons geliefde en vaak gehoorde kunst, die van de zangeres Vera Janacopoulos. Een schoone, klare en eenvoudige ziel, die ons voorzingt, wel is waar in een kunst, zeer afhankelijk van de persoonlijkheid, die haar voortbrengt en minder van de stem op zichzelf, die soms verraderlijke dingen doet wat betreft zuiverheid en sterkte van klankontwikkeling, maar bezield, uiterst bezield. en gedragen door een groote en wanne liefde voor het lied, voor het gezongene. Dat is het veroverende aan Vera Janacopoulos: de zuiverheid en natuurGesterkt en gekalmeerd worden Uw vermoeide en overprikkelde zenuwen door het gebruik van Mijnhardt's Zenuwtabletten Qlazen Buisje 75 c N Bij Apoth. en Drogisten De vrije hand" van Macdonald \iiii II. vuil t'lijmen l ' lijkheid van den mensch in het lied. In alles wat zij zingt wordt dat meegedeeld en het gaat van hart' tot hart onmiddellijk, zonder versiering, terug houding of gewilde artisticiteit. Zingend met groot orkest is haar stem soms niet opgewassen tegen het klank volume en Wordt in de' hoogo ligging bij krachtige timen vaak iets te scherp. ? ' * ??* : ?? Zoo toonde het vorige Donderdagavond -t oncertmet het Concertgebouw-orkest haar niet op zijn gelukkigst. Maar een fraaie revanche nam Vera, Janacopoulos Woensdagavond in de kleine zaal. waar niet alleen haar voordrachtskunst de. oude, wonderbaarlijk soepele en levende aanpassing aan het karakter van ieder lied afzonderlijk toonde, maar ook haar stem de vroegere welluidende teederheid van intonatie en nuanceering wist te, ge ven. die mede zoo betooverd werkt op den toehoorder. Voor de pauze: oude liederen, en de hymne op de Blessed Virgin van Purcell, klaag- en liefdeliederen, de legende van den Hoi Heinaud. Xa de pauze Poulenc's overmoedige, luidruchtige en sterk aan gezette Airs ohantés" en een reeks Spaansche lie deren, waarvan vooral de. twee laatste, die van Jouquin Turina, treffend eh meeslepend gezongen,. een sterken indruk maakten. En daarna de lange serie toegiften, door het enthousiaste en dankbare publiek afgedwongen. Een enkele opmerking, niet speciaal dit concert betreffend: de programma's worden steeds korter, de serie toegiften steeds langer. Wat heeft de con certgevers daarmee voor? En gesteld,, dat hot pu bliek de toegiften eens. niet verlangde? Zoo'n con cert zou erg kort wezen.'H'et wordt wel een erge speculatie op het succes en 'bovendien, wanneer men den afgeroepen titel niet verstaat kent men het lied niet eens. Liever langere programma's en minder toegiften: zot» komt de tijd ook vol. ZOO JUIST AANGEKOMEN OOSTERSCHE TAP IJ TEN * KLEEDJES ONZE NAJAARS VERSCHEPING BIJZONDERE COLLECTIE VERLAAGDE P R IJ Z E N XNDER ft', f