.*.». B De Groene Amsterdammer van 7 November 1931 N o.'284 No. 284 De Groene Amsterdammer van 7 November 1931 l i '1H H. i Tikblaadj es door Dr. R. Feenstra JournnÜHtlckr De Amsterdamsche Pijpenmarkt van ouds het hoofdkwartier van het krantenbedrij f. is langzamerhand ver lengd van het Spui tot de Martelaars gracht en de gebouwen langs dezen weg tusschen City en station zijn er vooral de laatste jaren stukken beter op geworden. Waar niet nieuw kon worden gebouwd, daar werd toch ver bouwd en aan de outillage verbeterd. Met het gebouw voor de Arbeiderspei* aan het Hekelveld heeft deze ontwikling voorloopig zijn beslag gekregen. Wanneer wij rekenen, dat wij dezer dagen het tienjarig bestaan van Tuschinski 'vierden, en dat sedert in Amsterdam geen bioscooptheater van eenige beteekenis is gebouwd; wan neer wij constateren, dat voor de tooneelspeel kunst in schier een halve eeuw heelemaal niet werd gebouwd: zelfs niet royaal verbouwd: alleen maar geprutst: dat voor de bioscoop de ontwikkeling sedert tien jaar stag neert; dan moet men het krantenbedrijf als outsider wel voor sterkfavoriet in de economische baan aan zien, als men opkijkt naar een paleis als dat van'de Telegraaf, en een vor stelijke fabriek als die van het Volk. Wie daarom meenen mocht, dat in deze paleizen en gebouwen, die van de Maasbode-agentuur tot het Hekelveld reiken: en die gelijk de twee andere bedrijven die ik noemde, het moeten hebben van den publieken gunst; en gelijk deze twee andere .ook een cultureele taak min of meer ver vullen, niet evenzeer gezucht en ge werkt wordt als in de bestuurskamer van een gesjochten tooneelgezelschap. ziet te veel naar., .. dit uiterlijk. In veel van deze expansie z}t een moetje op den weg ter consolidatie: wij groeien: wij worden ouder en wijzer, maar wij worden ook minder elas tisch en bewegelijk. Hoeveal vastgevrorenheid, om het in een moderne liquiditeitsterm uit te drukken, woont achter al dit schitterende spiegelglas. Hoeveel tot duurzame sclerose ver oordeelde ondernemingsgeest. De krant is zeker geen conjunctuurbedrijf. Als de maatschappij in sterke deining is, op of af, is er sterke belang stelling, die naar het bedrukte nieuws papier grijpt; is er publiciteit van hen. die er los op gaan. of van hen, die zich pogen staande te houden. Niettemin is een eb der maatschap pij gén goed strand om op te jutten voor den reclame bieder. De wervingscampagnes en budget ten schrompelen mét de omzetten en de prijzen; want hoewel men in tijden 457 bij'hef Konti£3pl<i,n. %/.43286 %t®&Ük School of. /anguaóes. prospectus. van opgaande conjunctuur gaarne een percentage suggestei" meebetaalt; zoodra ei- op de cent gerekend moet worden calculeert men alleen den po wer en laat den suggestie-factor over aan den uitgevenden zelfadverT teerder. Dan ook zijn er gesjochten lezers, die bij buurman gaan meelezen. * * * Het Volk treft het niet, dat het in deze 'zorgenvolle tijd van wal moet. Maar het heeft de partij-organisatie achter zich, met fakkelloop en huis bezoek. En het schijnt een niet onver dienstelijke leiding te hebben, die met fototoestellen en eet- en huisgerei als aanbrengpremies der concurrentie wél het woord ..margarine-tactiek" ont lokt; en De Tribune doet schrijven: AVat heeft de arbeider aan eetgerei. waar hij dra niet meer te eten /al heb ben maar die toch ..wervings-psychologisch" nog altijd.... p;ikt. In Parijs is eenmaal een krant goa'éusseei'd, dank zij de liaison tusschen een driekwart-failliete horloge-fabriek te Besancon en haar directie. De fa briek zat met zestig duizend goedkoope polshorloges. Dc« krant had in een handomdraaien zestig duizend abonné's; niet dank zij de pit van n snel bijeengeschavrelden medewerkers-staf: of den starman-topliner. Maar dank zij de klokjes. Toch kan men met cadeau's op deu duur geen krant maken; maar slechts niet goede journalistiek. De rooden zijn dogmatici en tendenz-menschen; en de krant, iedere krant, heeft uni versaliteit en ruimte voor objectivi teit noodig, wil zij ploegkracht voor waarts in de navigatie houden; wil de zoglijn breeder teekenen, de boeg naar wijder doel kunnen draaien. En daar naast talent. Nu is ongetwijfeld in het Volk het talent de laatste jaren toe genomen. Maar men zou wijs doen de tendenz" behalve in de politieke kolommen wat meer te bedwingen. De teekenen uit Engeland wijzer er op, dat menig arbeider reeds ruimer" denkt dan zijn krant; of hij een onder nemers of partijblad leest. Pas wan neer men op velerlei levensgebied, kunst, litteratuur, reispsychologie ook in het Volk eens wat niet-roods" te lezen krijgt, wil ik er op tippen, dat men blijvend vooruit zal komen., In ieder geval acht ik voor het journalisme in Nederland het niet kwaad dat de Arbeiderspers sterker wordt. Nieuwe .gebouwen; loctoraten in de journalistieke vakken; zij allen kun nen een zeker verval", in het kunst vak van den publicist niet wegdoeze len. De uiting is geestelijk achteruitgeboerd; de community-pen van nieuws en copyright-bureau's nam te veel" van het kostelijke persoon^ lijke werk over. De onafhankelijkheid is er niet grooter op geworden, sinds de medewerker" tot Werknemer, kon en moest worden gedegradeerd. En de outsider kwam; en sloeg met kilo meters den insider. ? Uit een groot reservoir van ontwik kelde arbeiderskinderen, waaruit het straks zal kunnen putten, kan een Arbeiderspers weer geestelijk een kraan opendraaien, met stuwing naar journalistiek gesproken misschien wat vrijers: wat beters. F" F. SI N EMU S Leidschestraat 20-22 AMSTERDAM C. Overhemden naar maat vanaf f 8.5O PRIMA COUPE Eigen Atelier Sea~Horse de allerbeste Moutwjn Jenever M.P.POLLEN 6- ZOON ROTTERDAM DOOF? Hiervoor Is slechts Eén af doende hulp: DE AGOUSTICON Vruttgt ons gratlH 80 l>lz. boek! Goed nieuws voor hen d!e doof xljn." ACOUSTICON MIJ. NIEUWE PLEIN 34 A H Jf H E M. Honing zonder Rijksmerk is geen honing. OUD-BUSSEM levert uitsluitend honing van prima kwaliteit. THE AMERICAN LUNCHROOM Cy. K A L V E R S T R A A T 16-18 AMSTERDAM RESTAURANT A LA CARTE PLATS DU JOUR Beleg hef veilig in een Levensverzekénngpolis van de NILLMIJ .jdesoliede van tds$ WY VERLAGEN ONZEJRUZEN GERARD B. RIJKE Jr. BINNEN ARCHITECTUUR KEIZERSGRACHT 559 TELEFOON 30559 Complete Meubileer ing VICTORIA-WATER Ukstekend te te vermengen OBCRUANMSTCIM met whisky , of cognac Vliegdennen op Stuif zand Foto J. Strijbos Het nieuwe Noord-Brabantsche natuurmonument door Dr. Jac. P. Thijsse Op de fcestvergadering van Natuurmonumenten kon de Voorzitter bij wijze van verrassing voor den dag komen met een bonquetje van vijl' nieuwe natuurmonumenten: het Noordloarder Bosch, de Hapertsche heide, Waalenbnrg, Staalbergven en de Loonsche en Drunensche duinen. De eerste twee zijn geschenken, de drie andere zijn gekocht en wel Waalenburg en Staalbergven met de groote trom, de Loonsche duinen in all^ stilte. Daar is meer dan tien jaar aan gewerkt. liet natuurmonument zal wel kortweg de Loonsche duinen genoemd worden, ofschoon het ook een. groot stuk van de Drunenscho duinen bevat. Er bestaat een prachtige kaart van, n.l. blad 000 van de Topografische kaart van Neder land op schaal l : 25000. Westelijk wordt het begrensd door den straatweg van Kaatsheuvel naar Loon op Zand, oostelijk grenst het aan de Ilelvoirtsche heide. De weg van Loon op Zand naar Udenhout maakt ongeveer te halverwege een scherpe bocht zuid-oostwaarts en wanneer je op dat punt den zandweg naar links neemt, kom je spoedig aan de duinen en wei-zoowat vlak midden in de zuidgrens die voor een groot deel gevormd wordt door een zeer ouden weg, de Bosscher baan. Die heeft langs zijn noordkant een steile heuvel rand, begroeid met eiken kreupelhout en dat behoort al tot de Loonsche duinen. We behoeven maar even dat eikenhout te kruisen en hebben dan dadelijk de groote zandzee voor ons met als eerste golf een prachtig paraboolduin met zijn as mooi zuidwest-noordoost, zooals dat hier in ons land het meest voorkomt. Eigenlijk is het heele zandlandschap opgeblazen naar noordoost en we vinden dan ook de hoogste heuvelen vlak in den noordoosthoek nabij het gehucht Giersbergen. Daar ligt een berg, die zich verheft tot plm. 25 M. boven A.P., wat voor Noordbrabant een heele hoogte is en men geniet daar een heerlijk vergezicht over heiden, bosschen en beemden en vele dorpen, kasteelen, kloosters en steden van ons mooie Brabant, dat gelukkig hoe langer hoe meer Wordt gewaardeerd. Het natuurmonument Loonsche duinen is in hoofdzaak een zandstuiving. Er is een tijd geweest dat men dergelijke landschappen haatte en vreesde en veel aandacht schonk aan de beteugeling van die stuif duinen. Thans is wel elk gevaar geweken, de zandverstuivingen zijn beperkt zoowel in hun omvang als in hun hevigheid en wanneer er soms nog een virulent" zou worden, zijn we dadelijk gereed, om haar te beteugelen. De oostelijke heu: velen van .de Drunensche duinen, een prachtig kopjeslandschap, zijn flink begroeid en volkomen in staat om het daarachter liggend landschap te beveiligen. Enjaan de Westzijde, den loefkant, breekt een breede strook van mastbosch den eersten aanval van den Westerstorm. In het middenge deelte kan dan de wind zijn kunsten tonnen en hij maakt daar dan ook allerlei fraais op het ge bied van duinvorming met enkele buitengewoon indrukwekkende zandgolven en velerlei spel van uitwaaiing en ópwaaiing. De uit waaiing'gaat soms zoo diep. dat er waterplassen kunnen ontstaan en zoo geven die Loonsc.ve duinen alweer een aardigen». kijk op het verinenlandschap van Oisterwijk. Doch er is niet alleen wind en 'water en zand. maar er zijn ook planten, een1 tamelijk beperkt stelletje van mossen en grassen, zeggen, struiken en hoornen, die met elkaar er op uit zijn. om het zand te binden, om de blanke duinen gaandeweg te veranderen in grijze duinen en die ten slutte te bedekken, met woud. De mensch tracht dit proces te verhaasten door helm te steken of bosch aan te leggen. We vinden daar ook in die Loonsche duinen wel heel aardige, soms verma kelijke voorbeelden van, maar zullen toch voortaan liever het middenstuk ongemoeid laten, om eens na te gaan wat er van zelf gebeurt. V6< r tUm oorlog stond in den Westhoek een flink bosch van zeepijnen, maar dat is toen geveld. We kunilcu nog de reusachtige wortelstronken bewonderen. Het zeepijnzaad heeft zich over het landschap ver spreid en nu vinden we hier en daar. heel. mooie opslag van den zeepijn, den boom van de Fransche kusten, die in onze duinen niet zoo bijster goed voort wilde, maar op menige plaats in Brabant zich prachtig houdt. Natuurlijk konijn er ook vliegdennen van den gewonen groven den. Op meer stabiele plekjes vestigen zich berken en waar 't wat vochtiger wordt ook wilgen en sprake! en soms kom je midden in het zand opeens aan een oase met dophei en blauwe gentianen. Zoo is dat landschap niet alleen architectonisch mooi. maar ook vol van verrassingen voor den bioloog, den natuurvriend. Waar de planten geen vasten voet kunnen krijgen en de wind het fijne zand kan wegblazen daar blijven kiezelsteentjes liggen en ook vuursteenscherven, ja mesjes, beitels en speerpunten, afkomstig van de oude bewoners van ons land. In den laatsten tijd wordt daar door de wandelaars ook op gelet en het .tijdschrift De Levende Natuur heeft belangrijke artikelen gegeven o.a. van de heeren Oppenheim, Popping, Bezaan en Butèr over de neolitica van Drente en de Velu1 we en de Loonsche duinen hebben ook al mooie vondsten opgeleverd. Zoo is dit nieuwe natuurmonument dan in menig opzicht boeiend en belangrijk, een dwaaloord van den eersten rang en ge 'kunt het onbekommerd uw genegenheid schenken, want menschenhand zal het niet verstoren. De malaise en onze zonden door Mr. Frans Coenen Ds. Lingbeek zei, het was de ..slaande l Tand (ïods". de straf voor ons aller zonden, die dez;> onvergelijkelijke crisis, deze weei-galooze malaise had bewerkt. Alle geachte leden der Tweede Kamer hadden zoo hun zegje gehad en zich geuit naar hun aard, juist als lang geleden de dieren in de Arke Noachs. Ten slotte had ook Ds. Ling-, beek zijn meening over het geval geponeerd en dat had niemand verwonderd, wat hij zei. Zij wisten haast wel wat er komen zou, en rekenden het den Calvinist niet aan. dat hij precies sprak, als zijn vaderen van drie eeuwen geleden. Jehovah is nog altijd de Wraakzuchtige God, en als 't ons slecht gaat hier beneên, is het klaar, dat wij slaag krijgen voor onze zonden. En als het ons goed gaat, blijkt, dat Hij goedertierend is en, Hij weet alleen waarom, momenteel geen bezwaar ziet in onze zonden. Het gebeuren van voor- of tegenspoed is makkelijk genoeg te duiden, de eenige zwarigheid ligt in de warikelheid van des Heeivii humeur. Wat zal Hij op een gegeven oogenblik laten wegen? ... .Trouwens, zond»- of deugd, in het koude licht der predestinatie is het toch alles kif-kif wat wij hier doen of laten. De hemelsche zaligheid valt er mee te winnen noch téverspelen. Kri wat be-t teekent tegen dit ontzaglijk en angstwekkend perspectief dan onae tijdelijke voor- of tegenspoed ? En wat beteekent zi-lfs de Slaande Hand Oïods in dit tijdelijke tegenover een eeuwigheid van zaligheid of verdoemenis? Met zulke formidabele middelen van loon en straf achter zich, zou men zeggen, kan d<- Heer ons hier op aarde wol alleen laten tobben. Intussehen zou het ons eerder be vreemden zoo D.s. Lingbeek het met ons eens bleek. Calvinisten moeten er ook zijn on de Kamer is toch al nuchter .genoeg. Evenwel, al k<«n n Ds. Lingeb*?«>k 'tok geen kxvaad. zoo wordt toch een heele compagnie van zulk gezelschap wel bezwarend voor hen. die zich liever aan de predestinatie houden en meenen. dat er in dit vluchtig»? oiulormaansclu* voor den Heere zoo geen emplooi bestaat. Het blijkt echter uit de memorie van antwoord op het voorloopig verslag over de .begrooting '32. dat de gansche regeering uit varianten van Ds. I.ingbeek bestaat. Hoor maar: De Regeering kan zich vtreenigen met het oordeel van verscheidene leden, die de tegenwoordige crisis, welke nu reeds ruim twee jaren aanhoudt, tot de hevigste rekenden, welke de wereld i>oit onderging. De beschouwingen, welke verscheidene k-iU-n in ver band met i'.en tegemvoon'.igen toestand aan het dusgenaamde kapitalistische productiestelsel wijden, acht de Regeering niet gerechtvaardigd. Niet de historisch gegroeide productiewijze, maar de nienschelijke zonden zijn de oorzaak van de rampen, die ons treffen. Het kundigst uitgedachte productiestelsel, gesteld al dit ware onmiddellijk in te voeren, zou ons tegen die rampen niet kunnen behoeden. MtnscheHjk vernuft alleen kan de ecoi o nische orde niet beveiligen tegen de verwoestende krachten van eigenbaat en liefdeloos heid. Niet het,,kapitalistisch stelsel" als zoodanig moet verworpen worden, maar de wilde loten, die het voort gebracht heeft. Internationale samenwerking alleen waarbij, zooals in het Yoorloopig Verslag betoogd wordt; de volken in onderlinge naastenliefde eikaars voor spoed bevorderen, zal slechts den. weg kunnen effenen uit deinternationalejnoeilijkheden naar een beteren tijd; Onze Kegeering, schijnt deze ongetwijfeld stich telijke passage te zeggen, wil ons allen opwekken! tot onderlinge" naastenliefde wat nog ergeris dan naastenliefde zonder meer en waar schuwt ons tegen de verwoestende krachten van eigenbaat en liefdeloosheid". Doch zij betoont zich tevens niét vies van het kapitalistisch stelsel" al heeft dit wilde loten voortgebracht." Als dit de grondbeginselen en richtlijnen zijn, waarnaar zij handelen wil om de natie te helpen,' dan is het duidelijk dat men zich van die hulp geen overdreven voorstelling moet maken. Een gezel schap dominees kan allicht nog meer doen. En men weet niet goed waarover zich het meest te verbazen:. over de mentaliteit van menschen, die met zulke al te weinig oorspronkelijke en ietwat wceëovertuigingen behebt zijn, of over de naïeve onbeschaamdheid van die. overtuigingen in een ge wichtig staatsstuk den volke kond te doen. Wat moeten onze buren hier weer van denken ! ir