l'» l j i k . .__ 12 De Groene Amsterdammer van 14 November 1931 No. 2841 Spreekxaal Xogr eens: de Enjrelsclie verkiezingen In ,.De («roene" van 7 November j.l. bldz. O protesteert de heer K. Fawoett.en «lat nog wel ,,nadrukkelijk'', tegen hetgeen ik in het daaraan voorafgaande nummer over de Kngolschu ver kiezingen geschreven heb. Zakelijk wordt me ver weten, dat ik 1°niet verteld heb, dat er zooveel arbeiders op de conservatieven hebben gestemd; 2°. dat ik ..natuurlijk heel goed weet", dat de wer keloosheid met sprongen afneemt, doch dat ver zwijg, omdat deze vermindering, in 's hoeren F.'d redeneering tenminste, de ..nationale" regrering tot lof strekt; 3°dat ik de kansen van Hugenberg en Hitler door deze verkiezingen verhoogd acht en 1°meent de heer F. dat het ..ridicuul" is, te meenen, zooals ik doe, ..dat de Britsche arbeider, in het Parlement nu onvoldoende vertegenwoor digd, den strijd voor zijn levenspeil naar de straat moet verplaatsen". Uit deze punten moet dan blijken, dat ik .,tendentieus" ben. 1°Ik heb inderdaad niet verteld, dat er zooveel arbeid era op de conservatieven gestemd hebben, omdat <!at m.i. tendentieus you geweest zijn. De zaak staat n.l. zóó: Conservatieven Liberalen Arbeiderspartij mill. stemmen 11.8 2,2 6.6 af- of toename Proc. verg. bij 1929 + 3.2 mill. -f 38 _ ?> KT - O || 31 1.9 23 De groote vooruitgang van de conservatieven zit 'm dus naar alle waarschijnlijkheid in het groote aantal liberalen, dat dit keer conservatief gestemd heeft en pas daarna in een veel geringer aantal arbeiders, dat dit voorbeeld gevolgd heeft. door op Mac Donald's groep te stemmen (330.000) in de meening, dat de ..nationale" regeering inderdaad in staat zou zijn, een einde te maken aan crisis en werkeloosheid. Doch zelfs indien ik hierin ongeli/k zou hel ben en de conservatieve stemmen in de industiieele centra van arbeiders en n:efc van libero len afkomstig zouden z:Jn, dan bewijst dat nog in geen enkel orzicht, dat de nationale" regeering de belangen der arbeiders zal behartigen, hoogstens wat ik ook juist betoogd heb' dat de verkiezingen in paniek stemming zijn gehouden. * 2°Ik weet inderdaad heel goed, dat de werkeloos heid, niet sinds de verkiezingen, maar sinds den val van het pond is teruggeloopen. Ik weet zelf s nog meer. Ikweet, dat die teruggang tusschen21 Sept. en 10 October dus vóór de verkiezingen ongeveer. 74.000 heeft bedragen en dat daarvoor drie oorzaken zijn aan te wijzen a) het afvoeren van een aantal gesteunden van den officieelen naar den particulieren steun, zooals dat overal gebeurt; b) de koortsachtige invoer van alle im port-firma's in Engeland vóór het door iedereen verwachte tarief afkomt, hetgeen een aantal werkelooze havenarbeiders tijdelijk aan werk geholpen heeft; c) de opleving in de katoenindustrie. Van de 74,000 arbeiders! die in do genoemde periode weer werk gekregen hebben, zijn 48.000 textielarbeiders en ook aan die opleving is .de nationale" regeering onschuldig". Zij vindt haar zeer natuurlijke verklaring in de boycot in China van Japansche textielwaren sinds het 18 September uitgebroken Mantsjoerijsche geschil; d) de rest van den teruggang is het natuurlijk gevolg van de daling van het pond, gelijk de heer F. natuurlijk heel goed4 weet." Wat de onder 3°-en 4°genoemde verwijten betreft, alleen de toekomst kan uitmaken of ik mij daarin vergist heb. Onder voorbehoud van de goedkeuring der redactie*) beloof ik den heer F. hem daarop te antwoorden in een artikel, dat ik precies n jaar na deze Engelsche verkiezingen, dus in het No. van 29 October 1032 hoop te publiceerem J. ROMEIN *) Accoord, lied. Het licldftehc Haadhult» Het besluit van den Leidschen Gemeenteraad is gevallen en aan enkele arichitecten zal een uitnoodiging gezonden worden, om op de oude plaats met behoud van den ouden gevel een nieuw project te maken. Een zucht van verlichting zal ontsnapt zijn aan de borst van alle reactionnaire figuren, die de kracht van ons vaderland vermenen te vormen. Monumentencommissies, oudheidkundige bonden, heemschutters en meer van deze nuttige, maar voor'de echte levende kunst gevaarlijke groepen, hebben hun Phyrusoverwinning behaald. Het stadhuis komt dus op een plaats, die uit stede*t Als het er op aankomt... Als het leven van honderden op het spel staat.... Dan zult U gerust gesteld zijn, wanneer, even als op de nieuwste mailschepen, D. M. S. S. Dempo, Marnix van St. Aldegonde en de Johan van Oldenbarnevelt, de motorreddingbooten uitgerust zijn mef een Ford motor, Bekwame, tot oordeelen bevoegde technici, heb ben te allen tijde de voorkeur gegeven aan den betrouwbaren Ford motor. Daarom zijn reeds meer dan 20.000.000 Ford Automobielen afgeleverd. LINCOLN Fordson. AIRCRAFT N.V. NEDERIANDSCHE FORD AUTOMOBIEL FABRIEK -ROTTERDAM bouwkundig oogpunt eenvoudig belachelijk is. en een totaal door brand geruïneerde gevel wordt met. de meest geraffineerde hulpmiddelen tot hernieuwde glorie gebracht. Wat zal nu reeds in het eerste stadium naai de uitvoering blijken? , Dat geen enkele werkelijke kunstenaar onder de architecten zal te vinden zijn voor deze opdracht. We leven niet meer in de 19e eeuw. toen de archi tectuur gemaakt werd met behulp van catalogi, waaruit diverse onderdeelen'in alle stijlen gezocht werden, en tot een zoo dragelijk mogelijk geheel gevormd werden door architecten, die .makelaar of aannemer tevens waren. De architectuur, hoewel nog niet door het publiek begrepen als de meest concrete beelding van het werkelijke leven, heeft toch weer haar plaats als echte kunst tegenover zeer veel maakwerk gevonden. De 'architecten, die hun werk als eert roeping gevoelen, kunnen dus niet meer zóoals vroeger aan een taak gezet worden, die gelijkwaardig is aan de arbeid van eene kleine . handige kastenmaker, die de resten van een oud meubel bijeen weet te zoeken en aaneen te lijmen, terwyl de ontbrekende deelen door kunstbewer kingen aangepast wórden. Want al zal een. monumentencommissie in het jaar 1031 niet dezelfde geraffineerde hulp middelen toepassen als de kastenmaker, en liever de tijd te hulp roepen om de samenvloeiing van oud en nieuw te doen plaats hebben, toch blijft do arbeid van de monumentencommissie in samen werking met den te kiezen architect van precies dezelfde waarde uit kunstoogpmit als die van het kastenmakertje. ? Kn de architecten, die zieh leenen tot die helersarbeid en achter die opgelapte gevel een zoogenaamd modern raadhuis projecteeren, weten zeer goed. dat zij hierdoor hun ziel vcrkoopon en zichzelf uit de rij der werkelijke kunstenaars stootèn. Want de tijd is voorbij, dat zelfs onder kunste naars nog verdeeldheid bestond omtrent restau ratie van verminkte kunstwerken. ,. De werkelijke kunstenaar weet, dat juist het ver minkte moet gerespecteerd en zoo mogelijk be houden worden in den verminkten staat, en dat elke restauratie voert tot onmiddellijke algeheele vernietiging van de kunstwaarde. Deze tijd is voor de ontwikkeling van de ar chitectuur van bijzondere waarde, omdat de kunstenaars tot het inzicht van de synthese van een bouwwerk zijn gekomen, waardoor een gevel als afzonderlijkheid van zeer betrekkelijke waarde is geworden in verhouding tot het totaal, dat als concretiseering van een deel van het leven tot uiting is gebracht. In de nieuwe architectuur is de gevelarchi tectuur ten eenenmale onttroond. De architecten dus, die zich geroepen zullen achten mee te werken aan de redding van het I^eidsche Raadhuis zullen zeer zeker tot verschil lende christelijke gezindten behooren. maar zij zullen niet zijn de kunstenaars, wier namen in de historie bewaard zullen blijven. Het zullen zijn de handigen, dia hun tijd, maar dan ook niets meer dan hun tijd, verstaan. Ir. J. B. VAN LOGHEM No. 2841 De Groene Amsterdammer van 14 November 1931 13 De Straatzangers in Gassenhauer" i o s c o p y door L. J. Jordaan Itcinliolfl Si-hu n/;»-1 Het Nli p|M-rt.|<-" . Jt c m brand t Wie moet eigenlijk -verantwoordelijk gestel» i worden voor het totaal van iltv.o film? !><? maker van het brülante manuscript of de man. die do film monteerde en dit deed met een vindingrijk heid, een gevoel voor overgang en nuance- en een vis comica. die respect afdwingen? H«-t is moeilijk te zeggen, maar daar do kunstenaar VHU de schaar apart vermeld wordt onder hef hoofd: montage. kunnen wij veilig aannemen, dat zijn rol zeer belangrijk is evenals die vanden (l)uitwh-) voortreffelijken camera-art iat. Kn zoo staan wij dan weer voor het raadselachtige complex van hetero gene en niettemin voortreffelijk samenwerkende krachten, die het hoe langer zoo moeilijker mnken bij de moderne film en in het bijzonder bij de klank film den l'r-hober uit te visschén. Hoe dit zij uit de combinatie dezer heterogene krachten ontstond een filmwerk. vtui een meoslcepende vroolijkheid en onweerstaanbare chftrino. In tegenstelling met dat andere amusement swerk: ..De lachende luitenant" draait hier niet alles om de persoonlijke betoovei-inu van een populair speler, gelijk Maurice Chevalier. maai- ontleent de film haar kwaliteiten veel meer aan «Ie habileteit der samenstelling. Xelfs do dankbare kluchtfiguur van Folix Bressart. mui wien langzamerhand abusievelijk het succes van ,.l>i«> Pnivat-St-krdarin" werd toegeschreven, ontbreekt, hier. Alloen zijn partners: Hermann Thimig en Henate Muller. compareeren in',.Het Slippertje" .... en het. resul taat is er stellig niet minder om. Wat naast hot buitengewoon hnmlig sameii'gestclde, scenario en draaiboek bij/onder treft, is de nauw merkbare overgang naar de burlcske. Er zit iets in de snelle afwikkeling der conflicten, in de vaak gewaagde onwaarschijnlijkheid deisituatie, dat Verder reikt dan de. gebruikelijke operétte-nonsens en regelrecht A erwant is aan do Amerikaansche ..gag". Het voert «iris. owr liet land van Tauber heen naar het rijk van Chaplin. Wanneer Renate Muller, lichtelijk aangeschoten op de kamer van den braven, onnoozelen Dr. Kppstein verwijlt, vindt, men twee aardige en typische voorbeelden van den gag''-stijl naast elkaar.... te weten: een goed en een slecht. Terwijl de knecht, met den rug naar het paar gekeerd champagne inschenkt, heeft Henate zich uitgelaten «»p een rollend dientafeltje neergezet. In deftige vroolijkQÉNERAAL AGENTEN VOOR AMATEUR-KINO-UITRUSTING FOTO-SCHAAP & Co. SPUI 8 AMSTERDAM heul geeft de doctor haar een zacht duwtje en hot tafeltje glijdt achteruit, naar den knecht, die onverstoorbaar met zijn werk bezig met dat «leel van zijn lichaam, hetwelk onder zijn rokspanden verborgen is. het karretje weer een zo.tje terug geeft. Dit spelletje herhaalt zich eenige koe ren «-n gc«'ft »an deze korte scène een bevallig*' luchtigheid on gein proviseerde spee'schheid. dio aan een geciviliseerde Amerikaansc-he burleske doen denken. Kn daarbij het evenwicht weet te bewaren tusschen den toch altijd nog Jogischen ucdachtengang van het filmkluchtspel on de onge breidelde fantasie van do film-cnmmedia-deH'arte. Dat zulke experimenten gauw over do schroef gaan, bewijst <!<? shot. dio hierop onmiddellijk volgt: Iu zijn verrukking over de bek«>orlijke Honato verzit <lo doctor telkens een klein eindje op don ruimen «l i van. tot hij met oon plof op don grond terecht komt. liet is een quaestie van nuance, maar hier is niet alleen de doctor, doch ook de film.,er naast". Waar het eerste voorbeeld uitstekend in don zwevenden, railleeronden stijl blijft van de luchtige filmfantasie, daar is het laatste ongetwijfeld te nadrukkelijk en te grof. Op sommige plaatsen ontmoeten do k«>stolijko verwikkelingen dor handeling (scenario) de pun tige dialoog (draaiboek) en deze burleske mise-enscene (regio) elkaar in verrukkelijke hoogtepunten. «Is de onbetaalbare scène met don pianist, dio voor «Ion chant agoplogor wordt aangezien en de ko ninklijke zotternij van do beide bedrogen echtgenooten, die opgewonden en schreeuwerig hun ech telijke misere um het snelst geprotocolleerd wolischen te /Jen. In do snelle vaart van deze ^HUig»- en toch zot» zorgvuldig uitgewogen filmklucht worden een viertal sujetten meegesleept, die stuk voor stuk voortreffelijk zijn. Do teruggehouden charme van Honato Muller, do rustige, intelligente karakteris tiek van Thimijr (die hier de clk-hó-gebaren uit de ..Privat-Sekretft-rin" weet te vermijden) on zelfs de bescheiden humor van don knecht. Otto Wall1 u1 j*, zijn op uitstekende wijze verwerkt Maar vooral «Ie Doctor Kppstein van Hans Brausewetter is een perfe'.te niais-vertolking die het schier ongelooflijk maakt, dat hij eii de tragischesoldaat uit Poiriei-'s ..Verdun" een on dezelfde persoon zijn. Over de montage sprak ik reeds. Speciaal de fameus»-, vaak geestige 'overgang dor scones door beeld, klank en wooixl-associaties \vaa'dooi de jong-Duitsche productie zich onderscheidt maakt deze tilm tot oen luchtige, snelle on kostelijke scherts. * * juiiit Plek ..diassviiluiucr". Clneimi Itoyul Ken merkwaardige, tragische figuur heeft in «leze film zijn laatste gedachten uitgedrukt ! 'Lupu l'ick behoorde tot «Ie eigenaardige verschijningen in iedere kunst, tlie door hun afwijkende en baan brekende ideeën, hun strijdbare natuur on hun onplooibaar .karakter steeds naast het succes grij pen. In «Ion tijd.-dat de barokke ..(.«rosz-filnv' in . Duitschland triomfeert, slaat hij de verzenen tegen de prikkels on plaatst tegenover'.een .,,Ahna Boleyn" on oen ..Frau dos Pharao" het intimo en so bere ..Scherben" en het strakke, simpele '..Sylvester". In een tijd, waarin alles zich koert naai- het nieuwe hemellicht de klankfilm-?volhardt hij. in onvorwinnelijken afkeer van den aanvankelijkon kitsch, bij do zwijgende füm en maakt zijn ..St. Helona". Op het moment zijner bekeering tenslotte, wanneer hij voor het geluid een functie meent te hebben gevonden, welke zijn kunstenaarsgeweten kan verantwoorden en zijn eersteling op soundfilmgebied voltooid is, verrast hem de dood. Zoo is voor dezen ernstigon en hoogbegaafden mehsclv, die naar zijn eigen uitspraak nimmer konjunkturstüchtig" was, te allen tijde de weg naar het eclatante succes afgesloten. Anderen, die na hem komen, profiteeren van zijn arbeid en zijn pionniersmoed. En met hen de geschiedenis der film kunst, die voor hem slechts een erkenning postfestum bereid hield. In ,,(Jassonhauor" nu werd een hoopvol begin . neergelegd, dat tegelijk een tragisch einde moes»botoekenen. Kn de tijd, die nimmer 'Piek's'vriend was, heeft hem zelfs na den dood niet verschoond, in zooverre opvattingen, techniek en uitwerking bij do vertooning reeds weer door nieuwe experi menten achterhaald werden. Kn niettemin is dezo klankfilm, die zich in de publieke appreciatie moeilijk kan stoando houden naast de biille van Renate Muller in yyHet Slippertje" een Kenó Clair en de grundezza van oen Sternberg. d«iordr«mgfn van oon .stillen ernst on voornaamheid. vvrlko haar - gelijk al het.werk van Lupu Piek op eon ander niveau plaatst dan de courante productie. Hot is moeilijk aan te geven, waaiin pracit-s dit in xich zelfgekeerde. cit sterk persoon lijke schuilt. De uiterlijke mot k-ven van hot straatli^djo. dat als klankelement de lm behoerscht en als . oodanig «,«»k door Clair m ..Sous les tuits de Paris' word toegepast tot hot drama rondom oon recl.ter vun instructie, dat Siodniak in zijn ..Voruntersuchunsi" overnam ? vertoonen geen opvallende originaliteit. Maar tusschen 'deze materieoio steunpunten weeft zich eon fijne. melancholische atmosfeer oon naar binnen gekeerde, peinzende gevoelswereld, dit- ..Gassen hauer" tot iets bij/.ondors maakt, dat het groote publiek motilijk kan waardeoren. Zijn typen zijn mot een op/.ettelijko soborht/id gekozen noch in do vijf straatzangers, noch in hot hoofdrolspee,!stortjo werken bijzondere pei-soonlijke attracties. Maar «Ie uiterlijke allodaagschheid dor .'.Jungens" en het bijna leelijk-bescheidene 'Voorkomen van ?...Marie" openbaren eon diepere menschelijkheid. dit» in een nnw-ikalo. luchtige fantasmagoiie schitr detoneeren. Kr schijnt oon teveel aan innerlijke waarde'in de/o \\ould-bi' anuisemontslilin. dat d«»or lu-t luchtige karakter van don op/et wordt doougodrukt. Knmon ontkomt niet aan den indruk. «lat Piek hier eon genre aangreep, dat hom niet lag on waartoe hom de onmisbare luchthartigheid ontbrak. Mot «los te'meer bewondering constateert men dan ook. in welk oen mate de kunstenaar deze innerlijke controverse, nug wist te overwinnen. Met wolk eon scherpzinnigheid en zelfverloochening hij ..(iassonhauor" nog \vist .samen 'te binden tot eon goed gesloten, geheel, vol zachten humor en stillen weomoetl. Van het kindje in den aanhef, dat ijverig vijf-markstukken voor de voeten dor straatzangers werpt, tot tle prachtige stilte van «Ion verlaten zolder aan hot ,sl«>t. zit'deze-film vol fijne en kostbare vondsten.) Tenslotte /ingt hier do dichter van de zwijgende film zijn zwanonzang-volledig uit. in de rythmlsohe beweging «lor camera. Do langzame zwaai van het apparaat wordt in Pick's conceptie een adembeklemmendste pauzo.vol spanning?vol nadenken! Wanneer het beeldvlak traag verschuift van de harde facies dor politiebeambten en de verslagen gezichten der' straatzangers naar het contract op de tafel, wordt een stille, 'tragische angst voelbaar. Wanneer onze blik langzaam geleid wordt van het meisje en de ..Jungens" naar het'venster van den verlaten zolder, waar zich oen der vrienden genes teld hoeft tem inde den vluchteling. Peter, te verbergen breekt ee,n intense spanning in een oplossing van 'onweerstaanbare vroolijkheid. Zoo kon deze laatste film van een belangrijk kunstenaar helaas niet in onze groote theaters ondergebracht worden. Laat ons hopen, dat zij alsnog haar weg vindt als getuigenis en afscheid van een leven vol beteekenis en miskenning. POIROGER£CIE LE CHAMPAGNE EN VOGUE JAGER GERLINGS HAARLEM II