6 De Groene Amsterdammer van 28 November 1931 No. 2843 No. 2843 De Groene Amsterdammer van 28 November 1931 Een nieuw leermiddel door H. G. Cannegieter In het nieuwe gebouw van de gemeentelijke Hoogere Burgerschool B te Haarlem is dezer dagen een merk waardige tentoonstelling geopend. Dr. W. G. L. Wieringa, leeraar in de wiskunde aan deze instelling, heeft daar in overleg met den directeur dr. J. J. van den Hoek de aandacht van belangstellenden gevestigd op een nieuw leermiddel, waarvan eerst genoemde de beteekenis voor het onderwijs is gaan inzien, zoodra hij kennis gemaakt had met de tinnen poppetjes, welke in de fabriek van Ernst Heinrichsen te Neurenberg door kunstenaarshand worden vervaardigd. Het is dr. Wieringa gelukt, de figxiurtjes. die men in spanen don. zen uit die fabriek kan be trekken. in een kader te plaatsen, waarin hun ar tistieke waarde, maar ook hun didaktische beteekenis eerst tot haar volle recht komen. Ik ben, toen ik het vorig jaar een bezoek aan de sprookjesachtige bakermat van dit tinten volkje mocht brengen, in bewondering ge raakt over de geraffineerdheid van d ontwerpers en de vervaardigers van dit goedje. Maar nu ik de tentoonstel ling in de Haarlemsche H.B. S. heb gezien, weet ik niet. wien ik het meest moet bewonderen, don tinnégieter of. den decorateur. Weinig beroepsschilders, tooneel decorateurs en zelfs regisseurs zullen dr. Wie ringa overtreffen. De zeventien diorama's, waarin hij de tinnen pop petjes heeft opgesteld, zijn elk op zich zelf een verbluffend zuiver geënsce neerd stukje miniatuur-theater, waar van bovendien elk détail cultuur historisch nauwgezet is gemotiveerd. De thans in scène gebrachte tafereelen zijn slechts als voorbeeld bedoeld; de catalogus van Hein richsen biedt gelegenheid tot een oneindige uitbreiding en een onuit puttelijke variatie. Van de oudste tijden der antieke wereld tot op de .allërjongste cultuurperiode heeft het Neurenbergsche fabriekje modellen in voorraad. Het vorig jaar zag ik bij Heinrichsen het conterfeitsel in tin van de moderne jeugd in plusfour en korte rokjes; ik ben overtuigd, dat de tinnen jongedames op het oogen blik pok reeds mee van mode hebben verwisseld en thans in lange avondjajpon paradeeren. Dr- Wieringa begint zijn collectie met het jaar 1000 vóór Christus. Itet eerste diorama verplaatst ons naar het oude Egypte; we zien den N ijl en de bewatering door de bekende dijken; we zien slaven het water naar honger gelegen akkers opscheppen; we zien een woonhuis met korenschuren. Maar ook zien wij twee Egyptische tempels: een .groote met pylonen en een kleine met lotosknop-zuilen en boven den ingang twee gevleugelde zonneschij ven, geflankeerd door Ureusslangen. Tweo sfinxen bewaken den tempel. In de Libysche woestijn, die zich als een suggestief panorama tot den horizont uitstrekt, staan obelisken, palmen en een bloeiend^ cactus; aan den Nijloever stappen een flamingo, een maraboe en een ooievaar, allen van tin. Een tinnen processie trekt naar den tempel: de stadhouder, kenbaar aan zijn staf met struisveeren en mantel van pantervel; de pharao met de dubbele kroon, wit van Opper- en rood van Neder-Egypte; de koningin, met den geesel als teeken harer waardigheid in de hand; de hofhouding, slaven, bevracht niet kistjes edelsteenen, kostbare reukwateren en zalven. Dadelijk treft de eenheid in deze compositie: men krijgt geen oogenblik den indruk, dat al deze decors en figuren voor didaktische doeleinden kunstmatig bij een zijn gebracht; het is, zooals het daar staat, afge dekt door het donkere voor schot en met diffuus licht bestraald, een schilderijtje. Dit is het bewonderenswaardige in deze verzameling: de sfeer, welke 7,00 volmaakt past bij elke gerepro duceerde cultuurperiode; de eigen aardige stemming, welke de telkens weer zoo volmaakt harmonische aan sluiting van de figuurtjes bij de tinten en tonen van het decor wekt. Land schap, lucht, bouworde, kleed ij, ge baar en gedrag, het dringt gemeen schappelijk telkens terstond tot ver plaatsing in het vertegenwoordigde tijdstip, onder welks eigenaardige bekoring men onmiddellijk geraakt. Dit is .het plekje, om zich ,,in de middeleeuwen te droomen" of in het oude Rome of in den pruikentijd. De volgende diorama's brengen ons onderscheidenlijk: in de oude haven stad Tyrus; bij de Aimats" (paalbewoners) in Midden-Europa; bij een Oermaansche rechtspraak op een open plek in het oerwoud. Rome komt nu aan de beurt: hoe levendig is de opstelling van het amphitheater rondom de arena. Ten aanschouwe van honderden bezoekers, Caesar, Vestaalsche maagden enz. heeft het gladiatorengevechfc plaats. Onder het lachende blauw van den Italiaanschen hemel, waartegen de gele steen van het aquaduct helder afsteekt, trekt nu het Romeinsche publiek langs de Via Appia. Dan komen de middeleeuwen: een steekspel; kasteelbouw, ergens aan een bocht van den Rijn nabij ons land; een kerkplein buiten de oude stads muur binnen de nieuwe omwalling. Ken marktplein uit 1500. Nog een plein, nu achtar de stadspoort met de wagen-af spanning; een haven plaatsje; het hof van een Duitsch vorst uit 1720 met echte Ruysdaels" UN CEWAAHMERKT DOOF? Hiervoor Is slechts Eén afdoende hulp: !" DE ACOUSTICON Vraagt ons gratlt* SO tolz. bock! Goed nieuws voor hen d!e doof zijn." ACOUSTICON MIJ. NIEUWE PLEIN 84 A 11 N H K M. Spoor's Mosterd W. A. Spoor Jr., Cukmborg". N.V. BOEKHANDEL BIBLIOFIEL N. Splegelstr. 7O AMSTERDAM TELEFOON 30789 Ook UW adres voor Uw boek-inkoopen voor het a.s. SintNicolaasfeest. Sea~Horse de allerbeste Mouiwjn Jenever M.P.POLLEN & ZOON ROTTERDAM IN SAMENWERKING sparen bijen in zomertijd tegen de risico's van .harden winter Doe ook zóó en verzeker U in den zomer van Uw leven tegen later risico NILLMU 's GRAVEN H.A GE A msterdam -Utrecht- Rotterdam Honing zonder Rijksmerk is geen honing. OUD-BUSSEM levert uitsluitend honing van prima kwaliteit. THE AMERICAN LUNCHROOM Cy. K A L V E R S T R A AT 16-18 AMSTERDAM RESTAURANT A LA CARTE PLATS DU JOUR Snelschrift ~ RIENTS BALT Zelfond. 95 Gt. f r. ^ DEGELIJKE OPLEIDING, ln den Boekh en na postwissel bij RIENTS BALT - Den Haag, Daguerrestraat 28 mond. en schrift, aan bovenstaand adres in de vestibule; een buitenplaats in, 1730 met stadhouder Willem IV als gast, hoepelrokken, staatsiekarossen, poederpruiken; een buitenplaats langs den Amstel in 1780, draagkoets, salet jonkers, een verloofd paartje, zij met weelderig bepluimden hoed, hij met driekanten steek. Een stad in 1840 met Biedermayer-figuren, postkoets, reizende handwerksman, burger in Paltrok, studenten met witte broek en kaplaarzen, oude dame met palnidoek, neepjesmuts, nachtwacht, Onkel Brftsig in eigen persoom Tot slot een kooplieden-karavaan in de middeleeuwen, de voertuigen door gewapend geleide beschermd gelijk thans weer, tijdens het neobarbarisme van 1031, de postwagens. Hoe fijn is elk figuurtje gekarakteri seerd; die wandelaar in gedachten verzonken, dat doode lijf van den gehangene, die gans onder den arn van den boer! Een gelaat als een speldeknop, met n zwart puntje aloog beschilderd en toch van een over tuigende expressie ! Is 't eigenlijk niet overbodig, no*. te wijzen op de. beteekenis van hè'. tinnen poppetje van Heinrichsen en. het diorama van Wieringa als leer middel? Cultuurhistorie, costuum* kunde, architectuur, tooneel, aard en volkenkunde, natuurlijke histori», alles vindt in de rijke verzamelhi:; iets van zijn gading. Zelfs de totkomstige filmregisseurs,-?en dit zeg' iets ! - kan hier profiteeren. De gemeentelijke hoogere burgeischool te Haarlem zal na afloop van deze tentoonstelling het kijkkastj.' als leermiddel invoeren. Zij zal d-eerste instelling zijn', die dit doet, - Vermoedelijk niet de laatste ! Otn des lieven vredes wille door Mr. Frans Goenen Japau en de Volkenbond Het gaat den Volkenbond tegenwoordig niet naar den vlet ze. Iedereen, behalve Mr. J. Lim burg, is daar nu wel van overtuigd en men ver baast zich alleen, dat al die diplomaten tezamen niet zooveel diplomatie en tact hadden om zich, terwijl het nog tijd was, voor een duidelijk dreigend echec te behoeden en hun Bond tenminste een .schijn van prestige te laten. Het eenige wat men in hun voordeel zeggen kan, is dat menigeen hunner, ook Briand, blijkbaar ter goeder trouw was en oprecht geloofde in hun ideëel bedrijf yoor den vrede. Al is dat dan voor staatslieden misschien ook rijkelijk naïet. Maar daar zitten zij nu, met z'n allen, in Parijs. Speciaal ontboden om dcor hun machtigen invloed bet vredesprincipe te doen zegevieren over het vóór-oorlogsche brutale en barbaarsche geweldprocédé. Daar zitten zij nu, *m praten en onderhandelen, en kunnen niet meer weg. Terwijl daarginds een oorlog aan 't ..woeden" is naar ouden trant. Immers, er worden bloedige slagen geleverd, ieder der beide partijen geeft de ander de schuld, heele bevolkingen slaan op de vlucht uit hun verwoeste, platgebrande landstreken, langs de spoorwegen is een continueel vervoer van troepen en munitie, en zelfs, als ge bruikelijk is, komen de militaire gezantschapsatta«hé's der neutrale Staten", ter hunner leering. naar het oorlogsspel kijken. Wat zou dit anders zijn dan oorlog? En wie, behalve de Volkenbondsleden, zou dit niet grif erkennen? Het laatste redmiddel voor dat verbijsterd college in Parijs lijkt te zijn een formule te vinden, <;en soort compromis, waarop de heeren haastig huis-toe kunnen gaan. En men schijnt daar nu ook hartstochtelijk naar te zoeken, naar een vage ?concessie van Japan, dat hij 't niet al te erg zal maken en mettertijd ophouden te vechten. Alles aal dan gered zijn, behalve de eer en de reputatie. Kn het zal jammer zijn voor het illuster gezelschap, <lat in Genève telken jare zulke gezellige bijeen komsten vieit. Want dat waren en zijn het tot nog toe. De heele zaak is allang Selbstzweck" geworden, gelijk dat in de natuur van vereenigingen ligt. Zij dienen gezelligheid, ijdelheid, eerzucht. zij verschaffen wensehelijke relaties, zij verschaffen menigeen baantjes en de stad Genève veel voordeel. Altemaal goede dingen, zoo het maar niet om zulk een hoog ideëel doel ging.... Men kan, conciliant, meenen, dat de wereld voor dit doel nog niet rijp is, in afwachting of zij <?r ooit rijp voor worden zal. Onder den invloed (en den druk) van Wilsons roerend kinderlijk Vtrtrouwen, is dertien jaar geleden dit zonderling instituut voor den vrede gesticht, waar van aanbegin al menigeen een hard hoofd in had. De mensehheid was inderdaad een beetje geschrokken van eigen wandaden, maar, als bij kinderen, vergeet dat men schdom heel gauw en leeft dan weer naar den ouden trant, op instinct en impuls, ,,ter meester bate en ter minster schade", of wel, landsgewijs, ieder voor zich. En als zij niet zoo Witte Curafdo Sec C herry Brandy M ent hèGladde Curafao Brandy grondig verarmd waren, zou er al lang weer buren ruzie zijn. Japan deed toentertijd graag mee aan het edel vredesstreven. Het had in den oorlog ook zoowat buit binnen gehaald en doet gaarne met de groote westersche broeders mee. Ten eerste staat dat goed, en bovendien, wil men in de wereld verkeeren, dan moet men zich niet isoleeren. Het verplichtte ook voorloopig tot niets of bijna niets, want verdragen en hun interpretatie zijn twee. Gelijk thans blijkt. Met werkelijk westersche diplomatieke slimheid hebben de Japs" den tijd afgewacht en gekozen, dat niemand der grootmachtige heeren een cent, laat staan een soldaat, over had om zich te verzetten tegen iets, dat buiten zijn grenzen voorvalt en zijn directe be langen niet raakt. Bovendien, hoe zou een Vredesbond aan het vechten kunnen ^laan ! En een algemeene boycot van Japansche waren, gesteld al die ware door te voeren, zou heden ten dage gevaarlijk en onvoordeelig zijn en van zeer twijfelachtige uitwerking. Zal men dan zijn gezanten terugroepen 'f Allen tegelijk? Indien daar geen oorlog op volgen kan, heeft het geen zin te boudeeren. Die gezanten komen er later dan toch wel weer met hangende pootjes terug, zeer tot scha der diverse prestiges. Het is jammer van den ouden Briand, dat hij voor dezen faillieten boedel zijn roemruchte vredesreputatie inzette en men zal er niet anders van kunnen zeggen, dan dat hij blijkbaar zijn politieke flair verloren heeft.... Er schijnt niets aan te doen: Japan wil Mantsjoerije, ten minste als .,invloedsfeer", voor zijn export en om de hand te leggen op de ..schatten" van den bodem, boven- en ondergronds. En daar China voorloopig te zwak is dat te beletten, zal het dit Onrecht moeten dulden, juist als dat vroeger tusschen de Staten gebruikelijk was. De eenige verrassing in de affaire is een nog moge lijke strijd met Rusland, maar, gegeven de om standigheid dat beide machten heel krap in hun contanten zitten, zal dat wel niet gebeuren. Ons, Europeëis. rist enkel het berustend zwijgen hiertoe te doen en vuorloopig den Volkenbond liever met rust te laten. Die voelt zich niet lekker. ** * Daarom was het ook eigenlijk onkiesch al komt het er niet vél op aan in dit tijdsgewricht een demonstratief" Congres der Jongeren Vredesactie te Utrecht te gaan houden en aldus den Volkenbond weer over de tong te doen gaan. ,,De Jeugd wil vrede", schijnt iemand gezegd te hebben. maar voor de internationale practijk kan het niemand wat schelen of de jeugd dat wil. Voor loopig. bleek zij te willen vergaderen en veel te praten, zonder daarbij iets buitengewoon inte ressants of zelfs verstandige te berde te brengen. Al deze min of meer ethisch aangedane vereeni gingen, die aanwezig waren, hadden blijkbaar allereerst behoefte om, bij monde hunner delegatie s, te verklaren waarom zij eigenlijk aan zoo vaag een doel als de bevordering des Vredes mede werkten, en spraken daarbij van zeer .uiteenloopende en niet geheel terzake dienende, schoon beslist ideeële zaken. Zoo de een over alcohol en .onthouding, de ander over afstomping van zieleleven en het waar christendom, dat wij vóór den oorlog schijnen beleefd te hebben, een derde over de ,,diepgaande studie", die sommige studenten kringen van den oorlog, zijn oorzaak en bestrijding maken. Enz. Eenigszins opmerkelijk was echter de uitspraak van den afgevaardigde der Hoc.-dem. Studentenclubs, die een oproerige stemming" in Europa constateerde en daar veel op tegen scheen te/ hebben. Hoe ordentelijke lied.en zijn die sociaal democraten toch allengs geworden.... Het voorloopig slot van de Vredesvertooning was, dat het heele congres 's avonds om tien uur achter martiaal roffelende trommen geweldig door Utrechts straten trok, om de blijkbaar oorlogs zuchtige bevolking te imponeeren envanonwrikbaren vredeswil te doordringen. Zou men niet zeggen, dat .de jeugd toch liet allerliefst soldaat j e speelt;* Gorgel zonder glas en water gorgel droog ? , 43 en 65 ets. met Toegepaste Kunst door Otto van Tussenbroek TVntnon.stclline A. D. i'opler t*n t'. MoMcr t« Rotterdam In het Kunstnijverheidshuis de Distel" te Rot terdam werd het glaswerk van Copier en het weefwerk van Moser, beide oud-leerlingen der Academie aldaar, saamgevoegd tot een zeer aantrekkelijke tentoonstelling waarbij de zorgvuldige plaatsing opviel. De glaskunstenaar Copier is bezig zich te ont wikkelen tot een waar glasvirtuoos in den besten zin. Hij vereenigt zich volkomen met het prachtige materiaal, haalt er letterlijk alles uit wat er uit te halen valt en brengt het daarin waarlijk in zijn beste oogenblikken tot wonderen der glastechniek, zooals een zware vaas van buiten glanzend in melk witte en blanke partijen, van binnen van een net werk van zich kruisende ribben voorzien. Toch is zijn werk mij het liefst waarbij eenvoud en stijl de overhand hebben en als ik mij niet vergis dan is Copier doende het daarin mér te zoeken dan in zeer bewerkelijke en uiteraard kostbare dingen. Opmerkelijk is ook zijn voorliefde tot diepe kleu ren: een zwaar blauw of een .zwoel rood, terwijl overigens een zekere vindingrijkheid hem in staat stelt altijd weer tot andere vormen te komen, waar door hetgeen hij geeft bij voortduring blijft boeien. Moser houdt van felle kleuren en durft zoo nu en dan eens wat : een mooi vermiljoen in twee kleu ren ..ton sur ton" met een dun .streepje geel er jn of een diep blauw in geheel effen toon, waaraan een ultra-modern binnenhuisarchitect zijn hart zou kun nen ophalen, ook maakte hij verschillende dingen die zeer gevoelig op stillere tinten zijn afgestemd en die zich naast Indische doeken bezien zouden handhaven. Tentoonstelling ..De Trekvogels" te Amsterdam Het is de laatste jaren met de toegepaste kunst wel zoo gegaan dat te velen zich daarmede bezig zijn gaan houden, zonder dat daaraan een zekere roeping of innerlijke aandrang toe dreef. Met dit gevolg dat er ook op dit gebied gerust van over productie sprake kan zijn. Wo zouden het met de helft van al wat er gemaakt wordt (vaak een soort kunstzinnige huisvlijt !) best kunnen doen !. Dat hebben zij, die de sympathieke vereeniging ..de Trekvogels" in het leven riepen, begrepen. meest jongeren die gevoeld hebben dat vakkennis vooral noodig is onx tot het bijzondere te komen. die dus allereerst denken aan het scheppen van Ket schoone en daarna aan een mogelijke verkoopskans. Ten einde deze laatste te bevorderen worden nu eens hier. dan weer daar tentoonstellingen inge richt, (vandaar de aardige en welgekozen naam der vereeniging) en op dit oogenblik is Amsterdam weer aan de beurt, waar de firma II. Pander & Zo nen daartoe gastvryheid verleende en drie manne lijke benevens acht vrou «velijke kunstnijveren hun werk toonen. Ik zal dit hier met tot in bijzonderheden bespre ken. maar wil volstaan met te zeggen dat er heel veel goeds bij is en dat ook uit de prettige manier van uitstallen de goede smaak spreekt welke uït elk werkstuk, zonder uitzondering, op treffende manier naar voren komt. Zoodat men hier van Rie Carp". Thora Hofstede Crull, A. Dekker, Elisabeth Menalda. Wim Oepts, Jeanne Bieruma Oosting, Mies van Os. ('om. Sandifort. Pieter Starreveld. Jeanne Scheffer, Cornelia Vos en Cath. Wayer (ik geef de namen alphabetisch) allerlei werk in ver schillende technieken aantreft dat zich gunstig onderscheidt door toewijding en.... wat meer zegt: talent !