16 De Groene Amsterdammer van 28 November 1931 No. 2843 N.V. D. HOGENBIRK & ZOON'S IJzer- en Staalindustrie HAARLEM Fabriek: Spaarndammerweg (SCHOTEN) Tel. 1442 Constructiewerkplaatsen - Machinefabriek Uzeren Gebouwen - Overkappingen Bruggen - Kolommen - Reservoirs, enz. Speciale afd. Hekwerken en Draadafscheidingen, Diverse Vlechtwerken DE DRIE BESTSELLERS VAN 1931 DE NIEUWE ROMAN VAN = SIGRID UNDSET= OLAV AUDUNSZOON EN ZIJN KINDEREN BEKROOND MET DEN NOBELPRIJS Uit het Noorsch vertaald door Dr. A. SNETHLAGE. Prijs ingen. f 4.45 Geb. f 5.90 Een monumenteel werk, dat zich door zijn schoonheid, reinheid en geest boven de hedendaagsche boeken verheft. JEANNE OTHERDAHL En Menschen gingen voorbij..... ROMAN door MARCELLE CAPY met een voorwoord van TONY DE RIDDER BEKROOND met den PRIX-SÉVÊRINE! (te vergelijken met den Nobelprijs voor den vrede) Prijs ingen. f 1.95 In prachtband f 2.95 Een hoogstaand, sympathiek meesterwerk. TONY DE RIDDER Mooi, eenvoudig, machtig en verheven ! Het verdjent een wereld succes te worden. Wij wenschen dit bijzonder mooie boek in ieders handen te zien ! Vrede" MENSCHEN IN 'T HUWELIJK ROMAN door ANNA VAN GOGH-KAULBACH - 460 bladzijden groot. Prijs f 2.75 ingen. In prachtband f3.75 ,,De schrijfster geeft in dezen roman verschillende menschen en ver schillende huwelijken, zooals reeds velen vóór haar deden en toch heeft zij kans gezien iets geheel nieuws te brengen. Er komen zeer mooie bladzijden in voor." HENR| BOR£L jn ^ vaderland" Anna van Gogh-Kaulbach heeft hier en daar mooie effecten weten te bereiken, voortreffelijke kleinkunst. Er heerscht een sympathieke en ruime geest in dezen roman, de auteur stelt zich eerlijk en objectief tegenover de moderne mentaliteit. Deze roman maakt aan spraak op de belangstelling van het lezend publiek". J. M. IJSSEL DE SCHEPPER m ,,De Rotterdammer". BIJ ELKEN BOEKHANDELAAR VERKRIJGBAAR J. M. MEULENHOFF, UITGEVER, AMSTERDAM UITGAVEN VAN J. B. WOLTERS GRONINGEN DEN HAAG B A T A V l A C. LEKKERKERKER l N D l 620 PLAATJES OP 200 CARTONS, FORMAAT 19V, BIJ 28cm. MET TEKST, IN DOOS Prijs .f 9,00 Wie opgroeiende jongens en meisjes in huis heeit en voorde wintermaanden een middel zoekt om ze gezellig en nuttig bezig te houden, schaffe zich deze platen collectie aan. Tijdschrift voor Ervaringsapvoedk. Dr. A. J. VAN DER MEULEN en M. TEN BOUWHUYSDr. N. B. TEN H A E FF PLATEN-ATLAS VOOR DE VADERLANDSCHE GESCHIEDENIS Prijs ..... f 4,50 Het werk met zijn fraaie illustraties eu platen (qekletird en ongekleurd) is ook voor niet-!eerlingen van belang en een aanwinst voor elke boekerij. Ome Stem. M. A. P. C. POËLHEKKE en Dr. C. G. N. DE VOOYS PLATEN-ATLAS BIJ DE NEDERLANDSCHE LITERATUURGESCHIEDENIS Prijs f 4,90 We hopen en vervvachten.dat het werk ook door hen zal gehanteerd worde n. die de schooljaren al lang achter zich Heb ben, maar belang zijn blijven stellen n onze litteratuur, niet alleen in die -"111 de laatste 40 jaar. Pror. Geld. en Nijm. Cn. VERKRIJGBAAR BIJ DEN BOEKHANDEL EN BIJ DEN UITGEVER Twee zér belangrijk? Bolken! NARCIS en GULDEMOND door HERMANN HE5SE DU nieuwe boek van Hesse, waar van in korten tijd in Duitschland 50.000 ex. werden verkocht, wordt gerekend tot de beste boeken van dit najaar. Een bosk dat wat te zeggen heeft! Prijs in omslag f3.50. aeb= f 4.~50 ONTWAKEN door MIEN LABBERTON Een nieuwe bundel van Mien Lab* berton, schrijfster van Kinderstem men en Schemeringen behoeft een verdere aanbeveling, haar oek is voor alle ouders en op voeders een welkome verschijning. Prijs in oms!. f 1.90. aeb f 2.75 Uitgaven W. DE HAAN - Utrecht. FIRMA KRÖNER NIEUWENDIJK 167 AMSTEKDAM T KL. 43180 JAEGER ONDERGOEDEREN N.W.O. van JANSEX-TILAXrs a/d laagste prijzen. HALF WOL, prima kwaliteit Heeren Borstrokken (m.lange mouw) (?r. 450 Heeren Pantalons Gr. 4 5 O 3.90 4.20 4.50 Jongens Borstrokken (korte mouw) Gr. 2 :i 4 5 O 7 8 1.90 2.10 2.30 2.50 2.70 2.90 3.10 Jongens Kniebroeken Gr. 2 3 4 5 O 78 1.80 1.95 2.10 2.35 2.50 2.65 2.80 ZESTALIG HANDELS WOORDENBOEK Ruim 2000 kolommen Prijs f 12,50 NEDERLANDSCH ENGELSCH FRANSCH DUITSCH Dr. H. G. de MAAR Dr. H. G. de MAAR S. E. van PRAAG N. C. STALLING ZWEËDSCH N. C. STALLING en A. ZËTHRAEUS SPAANSCH Mr. Dr. J. A. van PRAAG Een uitvoerig prospectus met proeven van bewerking zenden wij gaarne op aanvraag. BIJ DEN BOEKHANDEL IN VOORRAAD UITGAVE VAN j. B. WOLTËRS ~ GRONINGEN; DEN HAAG, BATAVIA PENSION 1ER RANG POUR JEUNES FILLES DE BONNE FAMILLE excellente nourritüre Belle situation, chambres confortables Mademoiselle DE B ROT V i 11 a G ra m m o n t 14 Ave des A l pes LAUSANNE Facultéde recevoir fenseignement dtt franfais et de Fanglais d la maison, oti de suime les cours de VUnvoersitéet des coles de musique. Références en Hottande: Mademoiselle N: M. Middelbeek Flatgeb. Zorgvliet LA HAYE No. 2843 De Groene Amsterdammer van 28 November 1931 17 Struisvogeljacht. Rechts een Boschjesman in vermomming De kunst der Bosjesmannen door M. L. J. Lemaire F.on ultstervonil ruw. De Bosjesman sterft uit ! Dit bcteekent het slot van een drama, het einde van een vreosalijken lijdensweg. In U>i>7 werd hun aantal nog op 5 a 10.0((0 geschat. Thans komen /.e i «ij» slechts sporadisch voor. Gedurende tientallen van jaren zijn ze vertrapt, onderdrukt, gohoond. bestolen. Als schadelijk gedierte zijn ze bij honderd tallen vermoord, opgedreven, verjaagd van do landstreken die hun bij Goddelijk vocht toebehoor den. Eens waren ze de onbestreden heerschers van geheel Zuid-Afrika. Thans voeren xe nog een armzalig bestaan vol ontberingen in de onherberg zame Kalahari-woestijn. Deze wik?stijn. waarin geen Europeaan, geen neger zelfs leven kan, is hun laatste toevluchtsoord, en het tooneel van hun algeheelen ondergang. De Bosjesman sterft uit! Door Weinigen wordt hij betreurd. Geen volk op aarde staat in Europeesche oogen zoo laag als hij. Livingstone vergelijkt ze met apen. De ZuidAfrikaansche boer, de hoofdschuldige aan hun ondergang, beschouwt ze niet als menschen. omdat ze niet verkozen als slaven op de fanns te dienen. omdat ze zich niet lieten bekeeren. omdat ze im muun waren voor de zegeningen van onze cultuur goederen als daar zijn, jenever, kleeren, vuur wapenen, enz. enz. Al deze dingen, waarmee Europeanen gewoon zijn wilde" volkeren te verlokken om ze later tot hun slaven te maken, oefenden op den Bosjesman niet de minste bekoring uit. Hij kende geen landbouw, bezat geen vee, noch een woning. Zijn geheele mat^rieele bezit droeg hij aan den lijve mee. Zijn behoeften waren uiterst gering, hij verlangde slechts vrijheid en voor die vrijheid liet hij zich zelfs verbannen naar de onherberg zaamste streek der aarde, ter wille van die vrijheid gaat hij daar langzaam ten onder. Op dit kinder lijke natuurvolk moest iedere poging tot .,be schaving" schipbreuk lijden. * * ' ' ? ' * ? .'''? Deze Bosjesmannen, deze onooglijke, wanstal tige wezentjes met hun onsmakelijk uiterlijk en hun vuilgele, rimpelige huid, door de Europeanen Jachttqfereel naar de allerlaagste trap van menschelijke be schaving verwe/.en. de/.e onaanzienlijke dwergen /ijn iri den laatst en tijd wat nauwkeuriger bestu deerd en het resultaat de/er studie is verbluffend ??n in vele opzichten voor ons Kuropenam-n be schamend. Vooreerst bracht een dieper gaande studie van dit volk aan het licht dat deze menschen zeer muzikaal zijn. Bij hun dansen en bij den arbeid zingen de vrouwen met zeer welluidende stemmen. .Welluidend ook voor onze ooren. Van hunne melodieën gaat een zachte weemoedige bekoring uit. liet is de melodie der natuur die uit hun lie deren weerklinkt. Muziekinstrumenten kennen ze niet. Ja toch n instrument heeft de Bosjesman n.l. zijn boog. Keizigers verhalen van jongeliedendie zij in extatischen toestand op den grond zittend aantroffen. Zulk een jongen man had het eene .einde van zijn boog tusschen de tanden Krijgslieden geklemd, met de linkerhand voerde hij op de snaarbewegingen uit alsof hij viool speelde, met de an dere hand tokkelde hij. Voor den buitenstaander was niets ie hooren. Voor den speler zelf evenwel was de'muziek duidelijk waarneembaar, daar zij door de kaakbeenderen onmiddellijk naar het oor werd geleid. Zulk een speler was steeds zoozeer in zijn spel geconcentreerd dat hij alles om zich heen vergat. In letterlijken zin was hij door de muziek betooverd. De Bosjesman is behalve musicus ook dichter. Dr. Bleek en J. M. Orpen hebben tientallen ge dichten en sprookjes opgeteekend. Daaronder zijn scheppingsverhalen; die vertellen van een , oervader en een oërmoeder en hunne kinderen. Verder treffen wij dierfabeien, sprookjes met goede en booze geesten, reuzen n dwergen, tooverstaven, tooverfliiiten en toovermantels, die den bezitter ten hemel dragen. Menschen worden in slangen veranderd en weer in hun menschelijke gedaante teruggebracht door... lezen wij &oed, deze menschen zijn toch half dierlijke wilden.... ja het staat er, door de toovermacht der niets KUN STZ A'A'L VAN LIER DOO RLOOPEND TENTOONG ESTELD ROKIN 126 = AMSTERDAM BEZICHTIGING V R IJ KUNSTWERKEN VAN JONGE HOLLANDSCHE EN BUITENL. MEESTERS vre«'/cmh'. onbaatzuchtige» zelfopofferende liefde. ..() Vader, zijn wij niet l*\ve kinderen;' Ziet «ij niet orv/,en honger!" <«eef ons voedsel !" Zoo bidt de Jlosjesman tot den oervader niet \vion hij al» hij sterft, n zal wol-den. Maar over deze heilige dingen spreken ze zeer ongaarne. Waarom wilt gij de eeuwige geheimen ontsluieren?" vroegen zij den onderzoeker. Uehalve dichter en musicus is hij ook acteur. Hij zijn dansen weet hij op onnavolgbare wij/.<* dieren te imiU-eren op geestige en verbluffend juiste w'uze, xooals alleen door een leven van direct contact met de natuur kan bereikt worden. Kn alsof dit alles nog niet genoeg w as blijkt hij ook nog een voortreffelijk schilder te zijn. J)e eenvoudigste hulpmiddelen waren hem vol doende om de grootste kunstwerken te scheppen. Zijn verf: wat rood ijzeroxyd met hars of vet vemiengd. verder wat /wart. wit en geel uit kalk of voet bereid. Zijn doek. de wanden der bergholen, rotskloven en wanden onder vooruitspringende rotsen. Ue dieren uit zijn omgeving, jacht- en krijgstafereelen. voorstellingen van godsdionstigen Dansscène en mythologische!! oorsprong, waren zijn onder werp. Zijn geheele uiterlijk en innerlijk leven heeft de Bosjesman in deze teekeuingen die bij duizenden over geheel Zuid-Afrika verspreid zijn nedergelgd. Hij bezat het zeldzame vermogen zijn gevoelens, ondervindingen en waarnemingen schilderachtig en plastisch weer te geven. .Deze teekeningen zijn neergezet met de ware meesterhand. met een on gelooflijk gemak, met vaste zwierige lijn. ja met elegantie en bevalligheid. Met een paar luttele lijnen en wat schaduw vegen too vort hij op den naakten rotswand bloeiend leven, beweging, uitdrukking. Prachtig gelukt hem den sprong van den jager die het wild opjaagt, en met hetzelfde gemak geeft hij de angst van het vluchtende wild weer. Hoe heerlijk van rhythme zijn die vijf dansers met hun lange staarten grotesk uitgedost. Welk een vaart zit er in die aanstormende krijgslieden. Wat een bestudeering der natuur spreekt uit die groep struisvogels die door een als soortgenoot vermomde jager worden beslopen.Half nieuwsgierig, half angstig zien zij naar den vreemdeling om. Dit is prachtige groote kunst, kunst der natuur en deze natuur op het^edelst gestyleerd. De Bosjesman sterft uit ! Over weinige jaren zal de laatste met zijn oer vader vereehigd zijn. Maar de rotsen zullen blijven getuigen '%an zijn grootheid en van zijn leven in volkomen harmonie met de natuur. En nog eeuwen daarna zullen deze kunstwerken do herinnering bij ons wakker houden aan een helden volk dat den ondergang door ontbering verkoos boven het verlies van zijn vrijheid. f:'