De Groene Amsterdammer van 16 Januari 1932 No. 2850 Duitsche boeken f } Kasimir Edschmid en Graaf Stenbock-Fermor door Nico Rost Kasimir Edschmid Feine Leu te oder die Grossen dieser Erde". Paul Zsolnay Verlag, Berlin, 1931. Geen auteur, die de waarheid wil dienen, zal op den langen duur kunnen ontkomen, aan de bekentenis dat something rotten" is in West-Europa. Hij zal dit moeten bekennen of hij ?wil of niet en wordt er door de feiten eenvoudig toe gedwongen. Zelfs Ka simir Edschmid kwam tot deze con clusie, een auteur, van wien men verwacht had, dat het nog wel eenige jaren zou duren, eer hij uit zijn wereld van golf-clubs en tennis-wedstrijden, van bridge-partijen met rijke Ame rikaanschen en ontvangsten bij diplo maten, de realiteit van het dagelijksch leven zou terugvinden. Reeds in zijn reisbeschrijvingen over Afrika en voor al in Glanz und Elend Süd-Amerikas"' kondigde zich een terugkeer tot de werkelijkheid aan. Weliswaar gaat hij voorloopig nog verder in zijn boeken de wereld uit de hall van Hotel Ritz te bezien, doch het vertrouwen in de menschen in de clubfauteuils naast hem is geschokt. Feine Leute oder die Grossen dieser Erde" heet het boek, waarin hij ons van deze veranderde opvattingen mededeeliiig doet. Na tuurlijk is voorloopig nog de plaats der handeling een mondaine bad plaats. Het Lido bij Venetië. Geen Edschmid zonder Lido. Natuurlijk zijn de hoofdpersonen een Amerikaansche krantenkoning, een vrou welijke tenniskampioene, de modekoning Patou, een Maharadja van Karpurtula, de Rumeensche minister Titulescu, Majoor Seagrave, Lady Irene Forbes en dergelijke meer. Met minder doet deze auteur het nu eenmaal niet. Voorloopig luidt ook een dialoog nog ongeveer als volgt: Dass isfc Anton Parma stellte die Tübinger ihn vor, er ist ein Neffe Alfons des Dreizehnten von Spaniën. Sie mussen Monseigneur zu ihm sagen, es ist ihm aber auch Hecht wenn Sie ihn Charley nennen. ,,Sind nette Leute in Venedig"? fragte Lapin als er beide in den auf den Oberdeck liegenden Salon führte. Zuviel Yankees" sagte die Tübin ger". enz. enz. Lezen we verder, dan merken we echter, dat de auteur niet alleen aan eenvoud van stijl heeft gewonnen, wat trouwens ook zeer noodig was, doch Wdl degelijk het spel van die Grossen dieser Erde" doorziet, zoodat tegen elke verwachting in, Edschmid's laatste roman, plotseling, tot een aanklacht groeide. De handeling, een wedloop om enkele compromiteerende brieven, is bijzakelijk. Hoofd zaak: de typeering, die scherp en spookachtig werkt onder den blau wen Italiaanschen hemel. Natuurlijk ontbreekt Edschmid de melancholieke, zich zelf mede-ironiseerendc en toch ook wel vaak weer wijze kijk op menschen en dingen van een rnest Hemingway en klinkt ook een klacht over werkeloosheid en armoede uit zijn mond voorloopig nog wat zon derling. Wij moeten er eerst nog aan wennen, doch zeker is dit boek een mijlpaal in zijn oeuvre. Hoe geheel anders is nu zijn karakteriseering van deze menschen: Ehre kennen sie nicht, Kameradschaft verstehen sie nicht, Gentlemen sind sie keine, Vater und Mutter ist für sie ein Witz, Treue ist ilmen. eine Legende. Tüchtig sind sie auch nicht. Oder haben Sie mal jemand von diesen jungen Leuten gesehen, der etwas im Kopf hat?" Edschmid trekt dus thans te velde, tegen dingen, waar hij nog voor korten tijd tegenop zag. Ed schmid contra Edschmid. Hij is nog niet geheel overtuigd en zoo heel belangrijk is deze bekeering trouwens niet. Maar het is een symptoon, dat als zoodanig onze belangstelling in ieder geval terdege verdient. Graf Alexander Stenbock Fermor. DeutschlandvonUnten" Verlag.J. Engelhorn. Stuttgart. Heel anders als de weg dien Kasimir Edschmid, (die au fond doodgewoon E. D. Schmid heet) aflegde om tot enkele elementaire waarheden te ko men, was de ontwikkelingsgang van Graf Alexander Stenbock-Fermor, een echte" graaf, die dan ook begonnen is, met als zestienjarige gymnasiast dienst te nemen in de vrijwillige Baltische landstorm, om de Bolsjewiki, dis het den Baltischen adel ietwat lastig wilde maken, mores te leeren. 1900 was hij op het landgoed van zijn ouders in Livland geboren, had een Duitsche kostschool bezocht en was 17 jaar toen de Kerenski-revolutie uitbrak. Spoedig daarop kwamen de Bolsjewiki aan de macht, brak de Duitsche revolutie uit, verlieten de Duitschers Riga en trachtten de Bolsjewiki deze stad terug te winnen. Graaf Alexander Stenbock neemt dienst bij de vrijwillige Baltische landstorm. Hij is zestien jaar, hoeft dan niet meer naar school en zal nu immers veel avonturen beleven. In Freiwilliger Stenbock" heeft hij ons dit deel van zijn leven beschreven. Begrijpt deze 16-jarige gymnasiast wat er om zich heen gebeurt. Hij weet slechts wat men hem thuis geleerd heeft, dat de Bolsjewiki roovers en moordenaars zijn, die zijn ouders in Riga gevangen hebben genomen. Spi onnen en communisten, die in handen van zijn compagnie vallen, worden dan ook zonder veel omhaal gefusileerd. Terreur tegen terreur. Mei 1919 wordt Riga heroverd. Verwik kelingen met Letten en Esthen volgen, Engeland wenscht een bufferstaat tusschen Duitschland en Rusland. De vrijwillige Baltische landstorm wordt het meest internationale leger ter wereld. De meeste officieren zijn Russen, bevelen en het geld kornt uit Engeland, de soldaten zijn Balten, de levensmiddelen komen uitAmerika, men draagt Duitsche uniformen en schiet met Duitsche munitie op Bol sjewiki, Esthen en Letten. Waarvoor vechten deze menschen? Voor wie? Tegen wie? Onwillekeurig stelt ook Stenbock zich deze vragen, die Harry Domela (der falsche l'rinz) en Ernst Ottwald (Rube uns Ordnung) zich in hun boeken over deze periode eveneens stelden. Men hoefde zich hier echter niet uit te slooven, had behoorlijk te eten, kon veel doen wat Naar eigen ontwerpen in onze werkplaatsen te Oosterbeek vervaardigd EUDELEN C. J. de Koning & Zn. Keizersgracht 447 Opgericht Ao. 1739 Baden en Geysers Met hechte wortels stevig gegrondvest.... tegen alle stormen bestand Zoo staat sinds 1859 de levens verzekeringmaatschappij MUMIJ ?s G R A V E N H AGE Amsterdam-Utrecht-Rotterdam Sea~Horse de allerbeste MouJwyn Jenever KP.POUErJ 6-ZOON ROTTERDAM Fa F. SINEMUS Leidschestraat 20-22 AMSTERDAM C. Overhemden naar maat vanaf f 8.5O PRIMA COUPE Eigen Atelier C H O P l N leGrooteConcertvoor vleugel met orkest E moll op. 11 gespeeld door PROF. MORIZ ROSENTHAL de beroemde pianist met Groot Symphonie-orkest der Staatsopera onder leiding van Dr. WEISZMANN. Compleet op 5 dubbelz. 25 en 30 cm. platen PARLOPHON Imp. I. Stad & Co Rotterdam VICTORIA-WATER Opwekkend en gezond OBCfUANMSTIEIM Natuurijkl Bronwater men als burger niet doen kon en moest anders weer naar het gym nasium terug. 1920 komt hij naar Duitschla,nd, om er voor ingenieur te studeeren, doch moet zijn studie pecuniae causa" opgeven. Ten einde raad wordt hij mijnwerker in Hamborn in het Roergebied (Friedrich Thijssen: Schacht 4). Hij leert hier de duitsche arbeiders kennen en zijn eigen eenzaamheid (en merkt ook dat een mensch alleen weinig is.) Als hij een jaar later dit werk opgeeft is hij ontgoocheld. De idealen van zijn kindsheid bleken nogal voos. Hij heeft aan den lijve ondervonden, wat honger, armoede en onderdrukking kunnen boteckeneii. Weer zwerft hij door Duitschland, is journalist aan een proviricioblaadjo in Mecklenburg. bnekhandelaarsbediendo in Hamburg, bibliothecaris op een landgoed m de TJckeniuivk. Iii 1920 krijgt hij een baantje bij liet Eugen DLderich-Verlag in Jcna.schrijft nu zijn beide boeken Fretn'illiijer Stenbock" en me i n» firlvbnigxe u/s lierr/arbeiter", houdt lozingen en publiceert artikelen in de Frank furter Zuitung". Eori nieuw werk: Deutschlaxd von Uitten", het re sultaat van een maandenlange reis door talrijke Duitse hèprovincies ligt thans voor ons. Het bevat reportages uit Franke 11wald en Thüringe», Waldenburg, de Leunawerke, opvoedingsgestich ten en uit Berlijn. In het Roer gebied ontmoet hij zijn vroegere vrienden uit den mijnwerkerstijd, spreekt op hun verzoek in een bij eenkomst en geeft rekenschap van zijn ontwikkeling: Die Weltontwicklurig drangt zu einen letzten gigantischen Etitsch .>idung. Niemand von uns kann seinen eigenen (J art en pflogen. seine Blumoii begieszen, seine "l'rivatphilosophif zusammeii-flickoii, wahrend die Erde in Klammen steht. Wir Kind alle hineingerisseii und wir mussen Stellung iiehmen." De schrij ver geeft in dit Ix.ek verslag van zijn omzwervingen, de ommekeer die in zijn sociale o)> vallingen heeft plaats gevonden, zijn aanvankelijke vooroovtleelen OH IKK' de realiteit hem van de voosheid daarvan overtuigde, Do duio. boeken van Graf Steiibock Fermor ziju belangrijke litteraire documenten, die ons wederom toonen, dat niets ons eigenlijk vreemder is, dan de eenvoudige waarheid, niets exotischer dan onze naaste omgeving." l.ntvarigen Loekeii: Justis Ehrlumlt. Strassen otine linde" Agis-Verlag. Berlin.