i Uit Le Million' RenéClalr (een wederzien) Waar blijft de tijd? Op den kop af drie jaar geleden toog schrijver dezes met zijn mede-Liga bestuurder, Dr. Menno ter Braak, naar Parijs om met een zekeren heer Ren Clair te onderhandelen over diens komst naar Amsterdam, mitsgaders de gebruikelijke keuze uit zijn werk". En nu zit ik tegenover Bene Clair, den wereldberoemden auteur van Sous les toits de Paris" en Le Million". Het tooneel verbeeldt ditmaal de con versatiezaal van Carlton-Hotel, met op den indrukwekkenden achtergrond figuren als Chaliapine en Prof. Karpiloff. Clair echter is precies dezelfde als voor drie jaar. Wat rustiger en zelfbewuster misschien, maar even beminnelijk en bescheiden. Glimla chend releveert hij onze eerste ont moeting. ... tja, er is wel wat ver anderd ! Les deux timides", Sous les toits". ... en Le million" liggen tusschen toen en nu tusschen Le chapeau de paille" en A nous la liberté!" tusschen de onbekendheid en den roem. Vooruitgang? Ongetwij feld maar het oude Chapeau de paille" blijkt nog altijd een extra warm plaatsje in zijn hart te beslaan. Ik heb aan die comedie met buiten gewoon genot en overgave gewerkt", zegt hij en zijn ernstige, donkere oogen waarachter men stellig niet de beste f ilm-esprit van Europa zou vermoeden zien mij strak aan. De visie van on zen tijd op het poque der negentiger jaren, met zijn gekleede jassen, zijn midinettes, zijn fiacres en zijn m nages-a-trois". . . . ziedaar een burlesque in een burlesque! Het ging hier niet alleen om de klucht de diepere ondergrond was de zedenschildering van dit merkwaardig tijdvak, waarin het Fransche volkskarakter zoo volledig tot uiting kwam. En aprèstout geloof ik, dat men mij de lichte satyre, waarmee de zaak beke ken was, in mijn vaderland nooit ge heel heeft vergeven. Ja die satyre is een lastig ding, ook voor wie er mee behept is.... Le million" kan er van meepraten !" .. En Sous les toits?".... Ja Sous les toits" is het groote succes geworden en ik zal u eens iets wonderlijks vertellen". . . . Clair ziet mij glimlachend aan. Ik heb er des niettemin toch geen hekel aan ! ledere kunstenaar krijgt na een zekeren tijd het land aan het werk, dat zijn naam maakte. ... ik vind dat ondankbaar en ben blij, dat ik nog niet zoover ben. Persoonlijk verkies ik Sous les toits".. 'boven Le million" het is warmer, menschelijker. Le million" is mathe matiek. ..." 9 V p l" Ja mathematiek in dien zin, dat iedere stijging en daling der compo sitie iedere wisseling in het rythme de opeenvolging van woord, geluid (bruit) en klank (son). zorgvuldig is overwogen en bijna wiskunstig gere geld. Natuurlijk het is geen reken sommetje geworden, maar toch zou ik willen zeggen, dat Sous les toits"... meer met het gevoel Le million" meer met het verstand werd gemaakt. Ik kan dat met groote nauwkeurig heid zeggen, omdat ik, zooals u weet, alles aan mijn films zelf maak. Ik schrijf zelf mijn secnario en draaiboek heb een gedetailleerde voorstelling van den klank en zelfs van het decor. Zonder overdrijving mag ik wel be weren, dat er geen onderdeel hoe gering ook in mijn films voorkomt, dat ik niet van te voren zóó heb ge zien en vastgesteld. Het spreekt van zelf, dat deze omstandigheid zijr voor en tegen meebrengt. . . . het bevor dert zonder twijfel de eenheid van het werk, maar legt tevens een volle en zware verantwoordelijkheid op. Ik heb wel eens overwogen het anders aan te pakken en evenals mijn colle ga's de film als het product eener col lectiviteit op te vatten maar ik kan er niet toe overgaan. . . . het is blijk baar de aard van het beestje." Dat geldt dan ook voorde decors en demerkwaardigemise-en-scenevan?Le Million". Die zijn dus ook uw werk?" Tut tut! Quaestie van samen werking. Ik heb n.l. in den jongen Bussischen decorateur Meerson een idealen helper gevonden. Zes films van Le chapeau de paille" af, hebben wij nu al samen in elkaar gezet en u begrijpt, dat een dergelijke ge meenschappelijke staat van dienst tot een soort twee-eenheid leidt. Men spreekt in Parijs, waar men snel met een naam klaarstaat, dan ook al van ..Ie style Clair-Meerson". In ieder geval heeft Meerson mijn geringste aanduidingen altijd precies begrepen en volmaakt gerealiseerd. Daar is b.v. het decor va.n Le Mil lion", waarvan u zooeven sprak. Dit was geen geringe opgave. Ik wilde geen realiteit en toch iets, dat de reali teit voldoende suggereerde. Geen my stiek en styleering a ]a Caligari (een meesterwerk, tusschen haakjes ') en ook geen soliede, tastbare werkelijk heid. Ik wilde een milieu, waar als ik het zoo eens mag uitdrukken: de lucht ijler was waar ik mij vlugger, grilliger kon bewegen waar geen onverwachte, fantastische wending der handeling in botsing kwam met ..echte" muren en echte" boomen. Kn aan den anderen kant kon ik de atmosfeer van het milieu niet missen: het atelier het politiebureau de opera. . . . dit alles maakt ook als RENÉCLAIR'S FI Persgesprek mei den schepi Paris/9 Le chapeau de BIOSCOPY locale schildering een integreerend deel van het werk uit. Met die veeleischende opgave kwam ik bij Meerson aan en enfin, u heeft over het resultaat zelf kunnen oordeelen. Dat dit van ons beiden den vollen man eischt, laat zich overigens be grijpen: wij kampeeren, om zoo te zeggen, op het slagveld tot het eind van den strijd. Dit s.\ .p. in letterlijken zin op te vatten. . . . zoowel Meerson als ik, hebben in de studio's van Tobis te Epinay een kamer, waar wij slapen en eten midden in den wirwar van ons werk. U moet eens komen kijken, als wij bezig zijn: de moeite waard ! Meerson maakt va,n alles een weer galoos handig gebruik de fac.ades van loodsen en studio's op de terrei nen van Epinay verandert hij door middel van cellotex en beschilderd linnen in Montmartre-gebouwen. Zoo is b.v. de hellende straat met de hui zen en daken van Montmartre, waar Sous les toits de Paris" mee opent een meesterlijke maskerade van den oprit der Tobis-studio's het ijzeren hek, waar Préjean zijn chansons ver koopt, is de ingang der terreinen. Kijk u kunt op deze foto nog het torentje van Epinay boven Montmartre zien uit steken". ,.En het geluid in Le Million"? Ook dat is volgens bepaalde principes toe gepast. Ik ben n.1. een verklaard tegenstander van het geluid a's ver sterker der realiteit. . . . om godswil geen thea ter ! En nóg minder: opera ! ! Ik moet tot mijnschande bekennen, dat ik een opera altijd belachelijk of vervelend heb gevonden een serieus bedoelde gezon gen handeling. ... je Ie tiens en horreur ! Na wat ik zooeven zeide zult u me mis schien begrijpen, als ik zeg, dat ik het geluid volgens dezelfde princi pes tracht toe te passen als de decors een soort van ijlere,lichtere realiteit dus een stemmingsfond, een muzikale en klinkende atmosfeer, die een zeer intrinsiek deel van het geheel uitmaakt". . Daar nu ieder inter view, volgens de heilige regelen van het métier. door de vrouw van het slachtoffer behoort te worden afgebroken eensdeels, om den in terviewer in de gelegenHet duet in L heid te stellen een paar galante compli menten te maken en voorts om aan zijn stukje een plausibel eind te verschaffen. . . . verschijnt Madame ('lair promptelijk ten tooneele, charmant van uiterlijk en toilet, om haar echt genoot weg te voeren. Uit Sous les To