No. 2853 De Groene Amsterdammer van 6 Februari 1932 Wetenschappelijke Varia Die Wacht atn.... Zuiderzee door Dr. P. van Olst Foramintferen-wacht In de Zuiderzee LbAM Van Uitdam naar Huivert, dus langs de stippellijn bevindt zich de opeenhooping van Foraminiferen die de Amsterdamsche vervuiling paal en perk stellen. De lijnen I en II zijn de twee proef vaarten. Bij r is de monding van het hoofdriool. De afsluiting en gedeeltelijke drooglegging der Zuiderzee brengt een vrijwel niet te ont warren complex van vraagstukken met zich mede, waarvan de oplossing niet altijd naar den zin is van min of meer belanghebbende groepen en groepjes. Men kan geen omelet maken zonder eieren te breken, maar als iedere kip zóó'n spek takel maakte over haar kapotgemaakte ei, er stukken over publiceerende-ineen kippencourant en leden van de kippen-tweede-kamer voor haar belangen opwarmende, zooals de menschelijke Zuiderzee-kippen doen, dan at men geen omelet meer! Des te meer eerbied heb ik voor hen, die de Zuiderzee-omelet toch gereed probeeren te krijgen. De lezers zullen het, hoop ik, waardeeren dat ik mij zonder ongelukken uit deze beeldspraak heb losgewikkeld dus zonder bij dezen geestelijken eierdans.. . maar neen, ik waag mij er niet verder in en beperk me tot de Zuiderzee. Bij de in mijn aanhef vermelde vraagstukken zijn er verschillende, die vooral voor biologen van belang zijn en gelukkig zijn dit vreedzame menschen, die een vraagstuk van alle kanten onbevooroordeeld bekijken. Zij leggen zich neer bij de bewerking, die de Zuiderzee ondergaat. Maar zij willen wel erg graag gebruik maken van deze gelegenheid om na te gaan hoe de levende wereld in het Zuiderzeewater reageert op den overgang van een zoutwatermilieu in een zoetwateromgeving. Daarom heeft de Dierkundige Vereeniging het plan opgevat de Zuiderzee nog eens extra te bestudeeren tijdens haar drooglegging en verzoeting. Een speciale Zuiderzee-commissie is daarvoor gevormd; verschillende biologen werken mee aan het systematische onderzoek en de resultaten worden geleidelijk gepubliceerd. Thans zijn er reeds drie afleveringen verschenen. In de laatste aflevering is een onderzoek opge nomen van Dr. J. Hofker, dat voor ons Amster dammers extra-belangwekkend is omdat wij, zooals men weet, onze belangstelling voor het natuurmonument" der Zuiderzee uiten door er een groot deel der faecaliën in te loozen, die wij met onze honderdduizenden fabriceeren. Aan de Zuider zee staande, aan den overkant van het Merwedekanaal, zien we in de verte de grijze streep zeewaarts loopen, die de hoofdbuis voorstelt van ons rioleeringsstelsel, en ver in zee, in de richting van Pampus, doen we ons uiterste best de Zuiderzee te vervuilen. Succes heeft dit echter niet, want reeds op eenige kilometers van de monding der rioolbuis af, is er niets meer van watervervuiling te bemerken. Dit komt door de biologische zelfeiniging" van het water; allerlei uiterst kleine levende wezens doen hun best om alle ongerechtig heden die Amsterdam aanvoert te vernietigen, er zelf hun levensonderhoud door vindend. Een deel van het vuil blijft zweven in zeewater, maar een ander deel valt op korter of grooter afstand van het riool neer op den zeebodem en vormt daar een laag zoogenaamde detritus", de verzamelnaam voor alles wat aanslibt, maar waaronder wij in dit geval vooral de organische bestanddeelen moeten verstaan, dus wat van dierlijken of plantaardigenafkomstis. Deze detritus is een rijke voedselbron voor allerlei lager ont wikkelde wezens; hiertoe behooren ook de Fora miniferen, een omvangrijken groep van microsco pisch kleine eencellige organismen, die o.a. ge kenmerkt zijn dopr het bezit van een fijn schaaltje van chitine of van kalk, waarin het protoplasma van hun lichaam ten deele verborgen zit. Zooals men weet vormen de schalen van Foraminiferensoorten o. a. belangrijke deelen der aard schors (zooals het krijt). Afstammelingen van deze wereld bouwers leven ook in onze Zuiderzee. Onderzoekt men met een microscoop de sliblaag van den Zuiderzeebodem dan vindt men daarin tallooze Foraminiferen, die met fijne protoplasma-uitloopers als armpjes de detrituskorrels voort durend hanteeren en bewerken; langs deze uitloopers gaan voortdurend verterende stoffen naar de omgeving, waar zij de organische bestanddeelen van den detritus verteren en omgekeerd gaan deze verteerde stoffen langs de plasma-uitloopers weer naar het foraminiferenlichaam toe, ter ver bruik, ledere Foraminifeer oefent slechts een bescheiden taak uit, maar door hun groote aantal bewerken zij in vlug tempo een zeer groote opper vlakte. Zij vernietigen dus veel vuil uit onze Amsterdamsche riolen en werken mee tot de reiniging van het zeewater. Op grond van vroegere waarnemingen had het Dr. Hofker reeds getroffen dat van Amsterdam zeewaarts gaande eerst het Foraminiferen-aantal steeds toenam om verderop weer af te nemen. Deze waarneming werd nader nagegaan door bodemmonsters te nemen bij een tweetal tochten van Amsterdam uit, de een van de rioolmond naar de ree van Huizen en een van de rioolmond af langs Pampus, buiten Marken om. In nzelfde <{uantum modder van iedere vindplaats werd het aantal Foraminiferen geteld van drie bepaalde soorten. Het aanta.1 steeg van geen" of ..eenige" op 100 m van den rioolmond af, tot 22<>H (in 15 ccm) op 10 a 12 kilometer afstand, om dan plotse ling te dalen tot eenige honderdtallen. Het resultaat is dus dat zich in de Zuiderzee voor de drie onder zochte Foraminiferen een gebied van grootste oiit wikkeling bevindt, welk gebied ongeveer in rechte lijn loopt van Titdam in M. Holland, naar Huizen in het (iooi (Zielig.)- ()P deze lijn is hun aantal ontzagwekkend groot; zoowel naar de richting Am sterdam als naar de richting Urk echter neemt liet aantal sterk af. Vermoedelijk beletten eenerzijds de vervuiling van het water, het geringer zout gehalte en waarschijnlijk ook de ..finaliteit" van den detritus de Foraminiferen Amsterdam te dicht te naderen, anderzijds is de detritusvoorraad aan den Urker kant van de lijn niet meer vol doende voor eenzelfde enorme ontwikkeling. De Foraminiferen vormen flus een wacht, die de Zuiderzee beschermt tegen onze Amsterdamsehe vervuilings-pogingen! De onderzochte soorten zijn echter niet in staat in zoetwater te leven zelfs niet in water met erg laag zoutgehalte. Zoodra dus de Zuiderzee-al'sluitdijk gereed is eri de Zuiderzee na jaren verzoet zal zijn, zullen deze beschermers het veld moeten ruimen. Onmogelijk is echter niet dat andere orga nismen, maar dan zoetwater-vormen, het werk der Foraminiferen zullen overnemen, want niet alleen in zeewater maar ook in rivieren, dus in zoetwater treedt zelfreiniging" op. Het zal biologisch interessant zijn na te gaan hoe dit nieuwe levensevenwicht zal hersteld worden, als het, zooals we voor Amsterdam hopen, hersteld wordt. EXQUI5EgS^5mARÉN! «M/ «W jH/vtt II «U°Z-tWlt !* -^i ,,_._.., 6 ia J /K»iAfeou.e/n<. Boekbespreking Medische Pasmunt, verzameld door Medicus (Dr. P. H. van der Hoog). Uitgeverij C. A. Mees, Santpoort. Hoe gek het klinken moge, alleen een journalist kan beoordeelen of korte opstellen van een medicus, geschreven voor een leekenpubliek goed zijn, of niet. Ik weet wel, dat in medische kringen vaak de opinie geuit wordt: al die dingen die er over de medische wetenschap in diverse bladen geschreven worden of voor een leekenpubliek gebundeld worden uitgegeven, zijn maar onzin. Deze meening snijdt geen hout. Bovendien is ze alleen gegrond op vrees. Op de vrees, verkeerd begrepen te worden. Het is natuurlijk best mogelijk, dat er in vak kringen, vooral onder specialisten, de meening heeft postgevat, dat het nergens toe dient de menschen patiënten al wijzer te maken dan ze zijn. Immers, het eenige doel van den medicus is, te genezen. Wat hij daartoe zijn patiënten noodzakelijk vindt te vertellen, zal hij zelf wel beslissen. Wanneer de patiënten zelf in populair wetenschappelijke boeken gaan snuffelen, raken ze in alle mogelijke vraagstukken verstrikt, waardoor zij zich de meest vreeselijke voorstellingen op hun hals halen. Invloed ten goede, van dit lezen, kan er nooit uitgaan, invloed ten kwade is zeer te vreezen. Hoe onjuist deze redeneering is, ligt in de zinnen zelf al besloten. Een werkelijk vertrouwensvol patiënt zal zich aan zijn dokter houden en niet aan een boekje, waarvan hij zelf weet, dat hij dat niet als rakman leest. Verhandelingen voor leeken gaan trouwens nooit op de behandeling der patiën ten in. die uitteraard individueel is. De medische wetenschap heeft naast de taak der geneeskunde in engeren zin, de taak der prophylaxis. Daarvoor is het noodig. licht te verspreiden, juist onder een ontwetend publiek. Wanneer men zich daar tegen zou willen verklaren, zou men met even veel recht zijn oogen kunnen sluiten voor bekend makingen ter bestrijding van malaria, of zooiets. De hierboven genoemde opstellen verzameld in liet boekje Medische Pasmunt, die voor een groot gedeelte in het Dagblad Het Vaderland" verschenen zijn. dragen verder liet goede kenmerk, dat zij alle mogelijke voor het leekenpubliek interessante onderwerpen, kort en duidelijk. interessant en vlot geschreven behandelen. Dat, is het eenig nood i ge. K .. MÜLTI-PRO EIGEN FABRIKAAT VOOR WEINIG G F l D EEN WERKEL'JK GOED MEUBEL AMSTER DAM DEN HAAG ROTTERDAM XHDER ZOHEN