E "American tragedy" door L. J. Jordaan Een film met een sensationeele voor-geschiedenisi Een groote Amerikaansche maatschappij besluit van het gebruikelijke gangsters-, liefdes- en revue repertoire af te wijken en een onderwerp van wijdere en diepere strekking te aanvaarden. Op zich zelf reeds een gebeurtenis en een loffelijke l Zij kiest daartoe een roman, die den (overigens reeds ietwat belegen geworden) roep heeft, van een zekere ethisch- en sociaal-revolutionaire tendenz te verkondigen.... tweede evenement l Zij besluit (derde schok !) de regie toe te vertrou wen aan niemand minder dan S. M. Eisenstein, die deswege voor de communistische fooi van 3000 dollar per week op de studio-terreinen der Paramount rondloopt. Vierde thriller t Eisenstein's scenario uit den roman getrokken, wordt plotseling afgekeurd en zijn werk onderbroken. De regie gaat over op Josef von Sternberg, het manuscript wordt opnieuw samengesteld door een zekeren heer Samuel Hoffenstein en de film gemaakt. Vijfde verrassing: de auteur, Theodore Dreiser, acht de film een verminking zooal niet van de feiten, dan toch stellig van den geest en de strekking zijner American Tragedy". Hij doet de Paramount een proces aan, dat hij verliest. Het zou een buitengewoon spannend en belangrjjk werk moeten zijn, dat door dergelijke sensa tioneele head-lines ingeleid, nog voor een slot climax wist te zorgen. Sternberg's film bereikt Philips Holmes dit op geen stukken na en men kan veilig zeggen, dat de feiten van den proloog heel wat spannender en belangwekkender zijn, dan de tragedie zelf. Met een zonderlinge halsstarrigheid heeft de sce narist zich als eerste taak gesteld zooveel mogelijk feiten uit een boek van een dikke 400 pagina's over te proppen in een film van amper 100 minuten met het fatale gevolg, dat wij in sneltrein-vaart langs het leven van de hoofdpersoon vliegen, naar het geval, waar het kennelijk om te doen was: het proces. Wie het boek van Dreiser kent (zouden er veel zulke ondernemende lezers zijn ? I), weet hoe traag zich de handeling in den roman afwikkelt, dank zy een eindelooze en minutieuse beschrijving van karakters en feiten. An American Tragedy" is opgebouwd uit niets dan verklaringen, toelich tingen en beschrijvingen veeleer dan uit sterke, vitale, dramatische stukken leven. Voor zoover Een scène uit Dreiser's "American Tragedy* dit milieu's en karakters betreft.... soit! Maar het fameuse auto-ongeluk b.v. (ook in de film opgenomen) neemt niet minder dan een heel hoofd stuk in beslag, zonder dat deze uitvoerige reportage voor de psychologie der personages en de ontwik keling der handeling ook maar eenigszins gerecht vaardigd schijnt. Het lijkt dus a priori een despera te onderneming uit een dergelijk boek het manus cript voor een film te willen distilleeren. En stellig mag daarvoor de toegepaste methode van den heer Hoffenstein bij uitstek ongeschikt geacht worden. Het moet gezien Dreiser's langzame en moeilijke descriptie-uitvoerigheid ??tot niets leiden, al deze lijvige episodes te comprimeeren in een serie korte, flitsende shots', die in galop langs den toeschouwer heen-spurten. Zou ? vraagt men zich onwillekeurig af een vaag voorgevoel van de komende moeilijkheden met den auteur, den bewerker tot zulk een bijna mania kale getrouwheid-in-feite hebben bewogen? Hoe dit zij het resultaat laat zich licht denkens Het is een draai-tooneel van snel-opeenvolgende scene's, waarin onafgebroken geredeneerd en,,ver klaard" wordt. Misschien de eenig mogelijke oplos sing om althans tot een uiterlijke gelijkenis met den roman te geraken maar als kern van een filmbetoog technisch en psychologisch ten eenenmale ongeschikt. Immers de dramatis personae komen ons aldus geen stap nader. Clyde Griffiths als picoclo in het hotel floep.... Olyde Criff iths tijdens het auto-ongeluk.... floep.... Clyde Griffiths bordenwasscher. ... floep.... Clyde Griffiths bij zijn oom.... floep.... Clyde Griffiths bij Boberta floep Clyde Griffiths dit Clyde Griffiths dat l Het is inderdaad de opper vlakkige, sensationeele snel-reportage, waarvoor beminnelijke ouderwetsche Tooneel-verbonders de film nog steeds houden met de totale negatie van haar beklemmend-indringende persoons- en karakter-analyse. Opmerkelijk is in dit verband de verwaarloozing der close-up.... een der na vrante middelen, die juist' Sternberg als weinigen weet te hanteeren. Was er geen tijd voor of ontbrak den regisseur in dit geval de inspiratie en ... .de ambitie? Vooral de laatste mogelijkheid dringt zich als zeer waarschijnlijk op. De heele film draagt in sterke mate de sporen van min of meer liefdeloos maakwerk op bestelling afgeleverd en door wat oppervlakkige routine bij elkaar gehouden. Enkele schaarsche oogenblikken uitgezonderd. Heel even komt de film in al haar ontroerende kracht op ons af, wanneer Roberta (Sylvia Sydney) onder het stempelen door het briefje, waarin zij een rendezvous toestaat, aan haar jongen chef in handen speelt. Een moment lang ligt heel een wereld van liefde en zelfopoffering in den blanken, zuiveren spiegel van een expressief vrouwengelaat. Dat op klaren van spanning en angst naar verlossende blijheid, is argeloos, diep en ontroerend als het leven zelf... . het is film. Nog enkele zulke hoogte punten in de ontmoeting met Sondra en elders voor de rest: zie de filmboutades in kunst"critieken en tooneelcrisis-vergaderingen. Alleen het slot de terechtzitting heeft vaart en spanning. Hier zijn de vele, vele woorden, Sylvia Sidney waarin de film verstikt, geen informaties meerdoch uitbarstingen... . bliksemflitsen in een geladen atmosfeer. Het is alleen hier, dat iets van Stern berg's lan en intuitie zich manifesteert. Het requisitoir van het Openbaar Ministerie (Irving Pichel) zoowel als de pleidooien der beide verdedi gers, zijn hartstochtelijk, warm en levend. De satyre op de Amerikaansche rechtspleging is in totaal van een ruige overtuigende kracht. Door de heele film gaan tenslotte de beide merk waardige hoofdfiguren: Philips Holmes (Clyde Griffiths), een nieuwe verschijning en Sylvia Sydney (Roberta) die wij reeds in Mamoulian's City Streets" loerden kennen. Wat de eerste be treft men kan het niet genoeg betreuren, dat het ongelukkige draaiboek zoo weinig van deze figuur heel liet. Het is bijna ontstellend te constateeren, hoe het uiterlijk van een toevallige reëelo persoonlijkheid, het fictieve karakter van een romanfiguur vermag te dekken. Ook in Sylvia Sydney vond de regisseur een zuiver en gevoelig i istrument Helaas ! zij hebben het te druk met hun redeneeringen en perikelen, om zich behoorlijk met ons, toeschouwers, te kunnen bemoeien. Zoo gaat deze film aan ons voorbij als oen teleur stelling een teleurstelling ton aanzien van de loffelijke bedoeling, om eens iets anders en beters te geven dan songs en moord en doodslag.... een teleurstelling ook ten opzichte van den belang rijken en sterken regisseur, die von Sternberg nu eenmaal is. Laat ons in vredesnaam hopen, dat deze mislukking de Paramount niet pntmoedige en vooral de vraag van het manuscript met zorg behandeld worde. Want van Eisenstein naar Hoffenstein. ... il n'y a qu'un pas l