16 De Groene Amsterdammer v^n 5 Maart 1932 No. 2857 Radio en Grammofoon Enkele nieuwe vindingen door Lou Lichtveld Snelheidscontrole Het is om velerlei redenen wenschelijk de omwentelingssnelheid van onze grammofoon voortdurend te contro leeren. Niet alleen omdat de weergave van de juiste toonhoogte alleen ge schieden kan wanneer men de juiste snelheid heeft, maar ook omdat toonkwaüteit, tempo-verhoudingen, slij tage en allerlei meer, daar sterk door beïnvloed worden. Men heeft reeds allerlei methoden en apparaten uitgedacht om de snel heid te controleeren, maar zij zijn geen van alle erg bevredigend en geen van alle zonder ernstige nadeelen. Behalve dan een tameirk recente vinding, die binnenkort wel algemeene toepassing zal vinden, omdat zij drie eminente voordeelen heeft: ze werkt zeer accuraat, kan tijdens het bespelen van de plaat gebruikt worden, en is zeer goedkoop, zonder aan stukgaan of slijtage onderhevig te zijn. 't Is geen machine, maar eeu een voudig cirkelvormig blikken plaatje, iets kleiner dan het etiket van een grammofoonplaat, en dat juist boven het etiket gelegd kan worden, ook terwijl men de plaat bespeelt. Het blikken plaatje, (dat ook v>in ander materiaal kan zijn) is verdeeld in 77 zwarte en evenzooveel witte sec toren, die even groot ziin. Wanneer de plaat draait, dan ziet men het schijfje als een troebel gi'ijs vlak. Maar zoo gauw men het beijkkt bij het Jicht van een wisselstroom-lamp ,het gewone lamplicht van oijna alle steden dus), dan merkt men, dat d ooieen optisch effect de 77 zwarte strepen of wel stilstaan, ofwel langzaam naar rechts of naar links bewegen. Staan ze stil, dan heeft de grammo foon gedurende het bespelen een snel heid van 78 omwentelingen, de goede snelheid dus, waarin men bijna alle platen die in den handel zijn, opneemt. Bewegen de strepen zich in tegen gestelde richting van de omwenteling, dan is het tempo te langzaam; gaan ze in dezelfde richting, dan is het tempo te vlug. Men kan dus bij het licht van de lamp zijn grammofoon eventueel voor iedere plaat nauw keurig instellen. Zoo'n plaat noemt men een stroboskopische schijf, en men kan ze door een eenvoudige berekening zelf ver vaardigen voor iedere gewenscht toeren-aantal. Er bestaan ook gecombi neerde schijven, voor 74, 7(i, 7S, 80 en 82 omwentelingen. De werking ervan berust op liet zoogenaamde stroboskopische effect, waarover ik mij niet verder uitlaat, om mij niet te begeven op een gebied waar ik niets te maken heb, en dus licht domheden kan verkoopen. Alleen valt nog mede te deelen, dat door het feit dat bijna alle electrische centrales de wisselstroom-frequentie om tech nische redenen constant houden op 50 perioden per seconde, het appa raatje altijd kan worden aangewend. Ons licht wordt honderd maal in de seconde heller, wat natuurlijk niemand kan zien. De grammofoonplaat moet 78 toeren in de minuut maken, of 1,3 omwenteling in de seconde. Daar het licht dus 100 maal verheldert wanneer de plaat zich 1,3 maal ge draaid heeft, moeten er 100 : 1,3 = 77 zwarte strepen met evengroote tusschenruimten voorhanden zijn op de stroboskopische schijf, wil men het gezichtsbedrog van de stilstaande strepen krijgen. Deze methode is volkomen bevre digend, en is zelfs bij grammofoonopnamen onmisbaar, daar men in zulk een geval ook heeft te letten op een voortdurende, nauwkeurige hand having van de snelheid 78. Amateur-opnamen De mogelijkheden voor het maken van eigen grammofoon-opnamen van eenigszins behoorlijke kwaliteit worden dagelijks grooter. Voortreffelijke in lichtingen daaromtrent worden ver schaft in een zoo juist verschenen boekje van H. Kluth: ,,Teder sein eigener Schallplattenfabrikant". (Uit gave Weidmann, Berlijn). l et bevat niet alleen de noodige technische voorlichting- on goede raad gevingen aan amateur-platen-fabri kanten, maar ook een zeer groote schat van theoretische wetenswaardig heden, in eenvoudigen en bekiiopten vorm meegedeeld. Ken boek om ook dan te lezen, wanneer men alleen ,.consument" is, terneer daar het bovendien sterk is in ,,aardige bizonderheden." Wist u, bijvoorbeeld, dat de spiraal lijn van een normale grammofoonplaat zoowat 200 Meter lang is ? Of dat bij de ,,werkelijke" muziek-uitvoeringen de verhoudingen tusschen het uiterste pianissimo en het uiterste fortissimo vaak 1:1000 en meer nog bedragen? Het zegt pas iets wanneer wij weten, dat deze verhouding op een grammo foonplaat nooit grooter is dan 1:100. Dat lijkt een enorm verlies, maar ook weer niet zoo erg groot, wanneer men bedenkt dat de Berlijnsche Reichsrundfunk alle muziekuitzendingen zoo danig dempt, dat de verhouding van de zwakste tot de luidste gedeelten nooit grooter is dan 1:25 Terwillo van de ontvangers met kleine eindlampen en luidsprekers. Waarschijnlijk is het aan deze ver kleining van de sterkte-verhoudingen meer dan aan de afwezigheid of ver zwakking van hoogere frequenties te danken, dat grammofonische orkest muziek niet zoo ..plastisch" klinkt als werkelijke. Voorts is het indezentijd vanzakenmalaise misschien niet onaardig te hooren, dat er in 1930 in de geheele wereld ongeveer .'?00 millioen grammo foonplaten gemaakt zijn. Dat men in 1028 in Duitschland een aanmaakcapaciteit van 100000 platen per dag had, en dit aantal op het oogenblik heeft opgevoerd tot 200000 per dag. Wat een jaar-productie van 00 mil lioen platen beteekent. De uitvoer uit Duitschland was in 1910 meer dan 14 millioen stuks, ter waarde van 20 millioen Mark. In 1930 wTerd een teruggang van ongeveer 17 % (tengevolge van de crisis meent men) geconstateerd. Wie nog meer allerlei" over de grammofoon wil weten, leze het boekje van Kluth. Men kan het doen met de zekerheid daarbij ook werkelijk een beetje wijzer te worden in alles wat er aan de reproductie van muziek, taal en andere geluiden vastzit. deze week in de uitkijk" de man, die zijn moordenaar zoekt regie: robert siodmak dagelijks 2.3O, 7.3O en 9.3O Met alleen roor oepen ook bij het stoven van groenten, voor de bereiding van sausen en jus, voor stamppot enz. ge bruikt U het voordeeligste PINKSTER WEEK-END CRUISE NAAR KOPENHAGEN MET HET DUBBELSCHROEF MOTORSCHIP DEMPO" 18000 TON VAN: DONDERDAG 12 MEI 1932 TOT: DINSDAG 17 MEI 1932 VOOR 125, 11O, 1OO, 9O, 8O, 70, 6O OF 55 GULDEN EEN ZELDZAME GELEGENHEID VOOR EEN WEEK-END AAN BOORD VAN EEN MODERN MAILSCH.P INLICHTINGEN DOOR D l l V Q S. C* DE HOOFD-AGENTEN K U T O Ot \*r O. Rotterdam Delft - Deo Haag - Amsterdam - Antwerpen - Brussel alsmede door de plaatselijke Agenten en alle erkende Reisbureaux ROTTERDAMSCHE LLOYD - ROTTERDAM N» V. Meubelmagazijn Eden" MOLSTEEG - AMSTERDAM BOEKEN KASTEN