De Groene Amsterdammer van 2 April 1932 No. 2861 BIOSCOPY door L. J. Jordaan EEN GEBEURTENIS Iipontine Sagan-Karl Fröhlirh. ..Madclien in Uniform." Koxy Het is de klassieke fault of the Dutch" vijf pooten aan hetzelfde schaap te verlangen, dat hij bij voorkeur mishandelt. Dat de mode thans, als normale variëteit, weer een sportieve film-hetze voorschrijft, valt na het moedgevend voorbeeld van Duhamel en Ehrenburg, niet te verwonderen. Bovendien is het een quaestie van gezonde actie en reactie: na de hooge conjunctuur, die een niet altijd even onverwachts filmbelangstelling verwekte, moest deze periode van filmnegatie volgen waartoe de terugval door de klankfilm veroorzaakt den stoot gaf. Totzoover is alles in orde en van een geruststel lende logica. Wat minder verklaarbaar mag ge noemd worden, is het eenigszins zonderlinge ver langen naar den vijfden schapenpoot. Terwijl men zich allerwege beklaagt over de totale onmacht van' de film om zich zuiver en overtuigend uit te . drukken, wordt tegelijkertijd met verontwaardi ging de inhoud van het cinegrafische werk op den korrel genomen. Gebrekkige scenario's?afwezig heid van ideeën. . . . ziedaar, wat men met graagte de film verwijt. Hetgeen dan ongeveer hierop neerkomt, dat men den man, dien men uitlacht om, zijn taal en accent, veracht wijl hij geen be langrijke of zielvolle of diepzinnige dingen vertelt. Voor wie echter het geduld heeft en den zin voor redelijkheid, om het groeiproces der film te vol gen, is de verrijking der uitdrukkingsmogelijkheden een even belangwekkend als boeiend schouwspel. Vooral omdat wij historisch zooveel beter onder legd en geprepareerd zijn dan in de eerste dagen der zwijgende film,. Zooals wij de zwijgende film zagen groeien, zoo zien wij het thans de klankfilm doen alleen, de ervaring heeft ons geleerd, niet te overvragen en niet onredelijk te zijn. Wij weten dat de klankfilm arbeidt onder omstandigheden. die haar dwingen te zijn zooals zij is en wij zijn zoo verstandig iedere kleine vooruitgang te waar deeren. .. . ook al is die meestal van dialectischen aard. Met des te mesr vreugde begroeten wij echter de belangrijke sprongen, die het lot zoo af en toe aan de film veroorlooft. In de eerste plaats, omdat het ons een verrassenden kijk geeft op de macht, waar toe het inmiddels verzamelde materiaal, met oor deel aangewend, in staat is. ... in de tweede plaats, wijl de vraag naar idee" en inhoud" er soms een onverwachte beantwoording vindt. * * * Na Pabst's Kameradschaft", presenteert zich nu als nieuw specimen Madchen in Uniform" van het duo Sagan-Fröhlich. Het is de bewerking van het tooneelstuk estern und heute" van Christa Winsloe een dier drama's, welke oorspronkelijk door de critiek veroordeeld, zich niettemin wisten door te zetten. Men sprak aanvankelijk van Wede: kind-imitatie (?Frühlings-Erwachsn") en zelfs van Pension Scholier auf tragisch". liet publiek stoorde zich aan dit oordeel niet eri het stuk kon, met groot succes, maandenlang op het speelplan blijven. Nu heeft men gelijk gezegd het stuk tot een filmscenario omgewerkt en dezelfde regisseuse. Léontine Sagan, heeft onder super-visie van den veteraan, Karl Frölich het werk gereali seerd. Het gegeven bleef vrijwel onveranderd: De ouderlooze Manuela, wordt door onverschillige verwanten uitbesteed in een pension voor adellijke jonge meisjes. Zij gevoelt zich aanvankelijk in deze militair gedrilde omgeving, onder het oppertoezicht eener dictatoriale directrice een soort, vrouwe lijke miniatuur-Frederik den Grooten diep onge lukkig. Een der leeraressen, Fraulein von Bernburg door al de kleine, verwrongen stumperds. wegens haar menschelijkheid en genegenheid ver eerd wint haar vertrouwen en haar liefde. Bij gelegenheid van een huiselijke tooneelopvoering. waarbij wat veel gedronken wordt, komt deze liefde tot een heftige, hartstochtelijke uiting. Diep ge choqueerd sluit de directrice Manuela van iederen omgang met de m?isjes uit en verbiedt, in een felle scène, bijzonderlijk aan Fraulein von Bernburg alle toenadering tot de delinquente. Terwijl de Bezoek van de directrice beide vrouwen toornig tegenover elkaar staan. onderbreekt rumoer van buiten het onderhoud. Het blijkt dat de jonge Manuela in uiterste wanhoop over de balustrade van de bovenste etage is ge klommen en op het punt staat zich in het trappen huis naar beneden te storten. Op het laatste mo ment wordt zij tegengehouden en dit is de eenige concessie welke men aan de filmbewerking gedaan heeft: in het tooneelstuk komt het n.l. tot zelf moord. Terwijl leeraressen en pensionnaires zich diep geschokt om Manuale verdringen, sluipt de directrice vernietigd naar haar kamer. Dit is het gegeven, dat de film ons onder den eenigszins misleidenden titel: Madchen in Uni form" presenteert. Al dadelijk trekt het werk om eenige uiterlijke bijzonderheden de aandacht: het wordt geheel door vrouwen gespeeld" gelijk de aankondiging nadrukkelijk vermeldt en boven dien geregisseerd door een vrouw, die daarmode haar eerste schreden in de filmstudio heeft gezet. Verder zijn de medespelenden op enkele hoofd figuren na -?dilettanten", particulieren, zoomen wil. hetgeen vooral in Duitschland met zijn voor treffelijk geschoold corps beroepsspelers een unicum mag genoemd worden. Al dadelijk dient vastgesteld, dat in al deze opzichten het experiment brillant is geslaagd. Daar is in de eerste plaats de regie van de novice Léontine Sagan. Het spijt mij buitengewoon het stuk niet te hebben kunnen zien: het moet belang wekkend zijn aldus de dramatische en de cinemato grafische visie van eenzelfde persoon op eenzelfde onderwerp, te kunnen vergelijken. Temeer, waar de super-visie" van Carl Froelich y.ich vrij duidelijk tot louter technisch advies schijnt te hebben be paald. Behalve enkele bijzondere camera-instel lingen (de diepte-sugestie van het trappenhuis de tralie-achtige schaduw van de balustrade, die over de meisjes valt) en frappante belichtingen (het onderhoud tusschen directrice en leerares) verraadt deze film in niets de hand van den ouden routinier. Zij werd geheel geconcipieerd met de argelooze simpelheid van de begaafde nieuwelinge. Maar met welk een intelligentie en vooral: met welk een intuitie! Want indien ooit het gevaar dreigde van toorieelimitatie, dan was het zeker wel hier. Merkwaardig genoeg echter werd het tooneelrnatige scenario-schema, dat nergens van een marquaiite filmische dialectiek gebruik maakt. een zuiver en in zijn eenvoud aangrijpend stuk filmkunst. De close-up wordt zeer onopvallend toegepast de beweging van de camera door de (filmische) ruimte geschiedt regelmatig en schier onopgemerkt . . . . geen oogenblik worden wij ge troffen door de brillante cinegral'ische virtuositeit. die i'ilms als ..City-Streets" en ...M" tot zulke ademloos boeiende stukken film-proza mankte. Kn Foto: Fim-Film niettamin is de ruimtelijke eenzijdigheid het gebrek aan diepte, dat bij zulk een strakke, soberetechniek altijd op den loer ligt, volkomen vermeden Rustig en onopvallend bewegen camera en micro foon zich door dit enge wereldje hier een gesprek noteerend. ginds een beeld vasthoudend. Geleide lijk en met vaste hand wordt aldus het milieu niet zijn drukkende sfeer voor ons opgebouwd tot het zich langzaam aan van het projectiedoek los maakt, op ons toekomt en ons omringt. De geluiden en de beelden behooren niet meer tot een fac-simile der werkelijkheid, dat wij aanschouwen -/.ij vormen een nieuwe realiteit, die wij als zoodanig doorleven. Dat wil zeggen: zij worden film! Het zou bij dit alles interessant zijn na te gaan. in hoeverre het merischelijk roh-material, dat iie film vult hiervoor er) voor het spel" in het alge meen, verantwoordelijk is. Immers het kan niet anders, of het intense, waarachtige doorleven van het dramatisch gebeuren dat al deze anor.ynte dillettanten kenmerkt, moet zijn reactie bij regie en beroepsspelers hebben gevonden. Wanneer de jonge meisjes uit allerlei burgerlijke beroepen voor deze film gerecruteerd in heiligen ernst en volkomen vergeten van camera en microfoon <!e ontwikkeling van het drama gadeslaan dan kan het niet anders, of zoowel de regisseuse als de beroepsactrices stemmen hun conceptie op dezen teeren en zuiveren diapason af. Wie weet wel licht is deze inspireerende dwang van de non professionals de oplossing van het tot nogtoe steeds niet verklaarde magistrale filmspel der Kussen! In ieder geval leidde het hier tot een pracht i ge en gave creatie der hoofdfiguren. Daar is de in zijn eenvoud zoo ontroerende verbeelding der Manuelafiguur door Hertha Thiele, een debutante. Daar is de starre, dogmatische directrice van Kmilia Unden de misschien iets gechargeeerde. maar levende en bewogen onder-directrice van l ledwig Schlichten. Maar daar is vooral de reine, zuivere Fraulein von Bornburg van Dorothea Wieck. Men staat verstomd bij het bedenken, dat deze zelfde artiste in tal van vroegere operette- eri studentenfilms, met een blonde pruik en een wee ('artevtlaube-lieftalligheid moest Lilian-Ilarvey'en! Zoo werd in Madchen in Uniform" een dier. vooralsnog zeldzame films geschapen, waarin het opgezamelde, latente materiaal eensklaps demon streert, hoe het in staat is een belangwekkend et! boeiend gegeven gaaf en zuiver uit te drukker!. Als een raison d'être van de tallooze. vaak moei lijk verteerbare experimenten, die de bouwstoffen leverden als een aansporing om de groeiende expressiekracht van de film met belangstelling ? n liefde te blijven volgen.