12 De Groene Amsterdammer van 23 April 1932 No. 2864 Dramatische kroniek door Henrik Scholte Mondjesmaat Shaw, Mevr. Warren's bedrijf. Gezelschap Verkade Op een onverwacht oogenblik, terwijl niet iedereen meer aan Shaw denkt, die dan ook al auto-ongelukken, Russische reisjes en zulk soort filmtrucjes noodig heeft om de aandacht op zich te blijven vestigen, en terwijl toch maar heel weinig menschen nu juist dagelijks uit dat strenge, boeiende maar toch lichtelijk schoolmeesterende stuk van zijn ethische jeugd zullen zitten bijbel lezen, is Verkade, grasduinend in zijn eigen ver leden, met deze reprise op de proppen gekomen. En ziedaar de verrassing: roos geschoten ! ,,Mrs Warren's Profession" heeft den schijn tegen zich, dat men het stuk eerst maar eens moet weerzien om er door geboeid te worden. In de herinnering verbleekt zoo'n ,,pièce a these" tot het extract van zijn gegeven: Mrs Warren, o ja, dat is die madam van het bordeel met haar zout pilaar van een dochter, die natuurlijk groot gelijk had. Wat wilde Shaw in dit ernstige stuk betoogen? Het heeft geen twee kanten, het is zoo helder als glas, dat de moeder ongelijk en de dochter gelijk had, maar waarom heeft Shaw juist zulke colportage-achtige uitersten genomen? Waarom het stuk schijnbaar versterkt, in wezen verzwakt, door een gegeven te kiezen, dat zoovele speciale praemissen veronderstelt: het ergste van het ergste met de moeder, met den schoft Crofts, en het zuiverste zieltje van een blauwkous met de meisjesstudente Vivian, die er door een zonderlinge reeks toevallen geen idee" van had en plotseling alles in een vloek en een zucht van drie of vier kanten tegelijk te hooren kreeg? Maar de schijn, die het stuk tegen zich had. verandert dan ook juist door deze reprise in het tegendeel: men moet werkelijk het stuk zien, om er opnieuw-door overtuigd en drie uur lang, zonder «en oogenblik van verveling, door geboeid te worden. Sommige bezwaren tegen den inhoud blijven misschien wel bestaan: het is allemaal zoo heel erg voorgesteld wat er verteld wordt, Shaw is hier the quintessence of Ibsenism" waar hij elders nog al eens den spot mee dreef, hij is het zelfs tot in de structuur van het stuk: het achteraf vertellen van gore verledens, als in ,.Spoken", toe. Van het heele zwaarwichtige voorbericht tegen den censor, die het stuk verbood omdat er nmaal dingen bij hun naam genoemd werden, van de lange tirades tegen hypocrisie en voor het vrije woord, met het aanroepen van Fielding's geest etc., herinner ik mij alleen nog maar die boutade, die eigenlijk het stuk afbreuk doet: ..Wat is. eerlijk gezegd, het zich-vergooien van een vrouw aan haar wettige of onwettige broodheeren, vergeleken bij de enorme groepen der manlijke prostitutie: niet alleen tooneelschrijvers en journalisten (die natuurlijk in de eerste plaats !). maar ook al die advokaten, doktoren, dominees en politieke tinnegieters, die hun capaciteiten ter beschikking stellen om de publieke opinie omtrent hun ware gevoelens voor te liegen? Daarbij vergeleken is de zonde Van een vrouw, die voor een paar uur haar lichaam verkoopt, niet eens de moeite van het vermelden waard, want een rijk man zonder overtuiging is duizendmaal gevaarlijker dan een arme vrouw zonder schaamtegevoel." Zoo ongeveer staat het bij Shaw. Niet in het stuk zelf, dat met het Brusselsche huis van plezier tegen den vlanamenden achtergrond geschreven is. Maar dat is feitelijk het merkwaardigste als men zoo'n stuk van dertig jaar geleden terug ziet: het heeft niet meer die onderdrukte .,sex appeal" van het verbodene, het zoo bij uitstek gewaagde en zwart-gemaakte, dat toen voor een ..groot schandaal" kon zorgen. Het is thans meer een aanleiding: iets van zelf sprekend verdoemelijks. dat voor een geschikt conflict tusschen moeder en dochter zorgen kon. Het had echter evengoed. zoo niet beter, met het oog op de beursaffaires van Madame Hanau als de roode lampjes van Mrs Warren geschreven kunnen zijn. de dochter zou dan misschien niet zoo e.r// in het ijzige licht der contrasteerende rechtschapenheid gedreven zijn, en toch ,,gelijk gehad hebben". Want deze heldenrol van de dochter is ongewijfeld m?t de jaren de hach'>lijkste opgave van het stuk geworden. Vroeger zal zij Wel eens open doekjes gekregen hebben en vooral sympathiek gespeeld zijn. Thans.... bij alle gelijk, dat ze heeft, blijft ze toch een soort vrouwelijke Shylock. Hot is slechts aan Nel Stants te danken, van wie dit altijd een der allerbeste rollen is geweest, dat zoo'n Vivian oy het tooneel nog leeft; in een zedig jurkje en met sportschoenen aan. maar overigens, door het gespannen spsl van deze actrice, vooral wanneer zij luistert (en zij krijgt veel te hooren !). door de smartelijke intensiteit, waarmee dit meisje verlangt en huivert tegelijk om de geheimen rondom haar bestaan te weten, waarvan zij de bedompte aanwezigheid in haar simpel en licht buitenhuisje voelt zoodra haar moeder en Crofts daar zijn aangekomen, voorafgegaan door den zachten Praed als een soort Johannes de Dooper. gevolgd door den grotesken clown van een domin Oardner, die voor de schelle zijlichtjes op dit ethische drama zorgt, door heel dit rijke karakter, waarin men de Xel Stants van zoovele andere rollen nauwelijks herkent, is haar Vivian een groote, gave rol geworden: een persoonlijk succes bij een tooneelafscheid, dat men betreurt, nu juist de laatste jaren haar talent, zelf in som mige mislukkingen, zich in zulk een sterk opgaanden lijn ontwikkelde. Voor de een een afscheid, voor de ander een hernieuwd begin. Want de Mrs. Warren van Rika Hopper, thans werkelijk eens de actrice, die de naam van haar theater motiveerde, is een ont dekking in deze rol geworden. Ik kende haar tot dusverre slechts van (-rusta Chrispijn. die er een zware, bijna trieste volksvrouw van maakte, een drama van wilszwakte en ..omstandigheden", dat tenslotte het laatste en beste in dit karakter niet naar voren bracht: haar ordinaire luchthartigheid. het gulzige leven en de misschien nimmer uitge sproken, maar in haar hart gevoelde rechtvaardi ging van haar beroep als een noodzakelijk levensinstituut, dat geen sopMstisehe uitvluchten be hoefde. Kika Hopper spaelde Mrs Warren ruwgoedhartig, een kanjer van een wijf, dat het allemaal zoo graag goed voor mekaar wou hebben en daar haar heele leven voor bezig was geweest. niet nadenkend over het geld, dat niet stinkt. Door haar spel werd de rol vooral aan het begin. dat magere soupertje bij Vivian. dat grapjassen met den jongen (Jardner (die toch eigenlijk alleen maar door Shaw gebruikt is om zijn eigen vermetelheden te kunnen plaatsen, maar die door Krits van Dijk alleszins behoorlijk op het slappe koord van jong-oud levenscynisme gespeeld werd) een zoo gul en bontgekleurd brok leven, dat men. . . . zelf ook bijna de professie van Mrs Warren zou vergeten, als niet de prachtige overgangen van Kika Hopper naar de hulpelooze verontwaardiging en het gekwetste gevoel van zwak te staan, terrein te verliezen en ..verkeerd gewed" te hebben. voor een voortreffelijke afronding van dit karakter zorgde. Inderdaad, betere Mrs Warren kan men zich niet denken, deze rol was nieuw, van intentie en van plastiek, Shaw zelf zou er plezier in gehad hebben, gesteld dan, dat hij nog met plezier aan Mrs Warren terugdenkt. Waarom niet? Wat in den opzet van het stuk thans wellicht een beetje te duidelijk het ..pièee a these" mag verraden, wordt ruimschoots vergoed door den dialoog, die hier zoo meesterlijk gedoseerd is. dat men zelfs om den vorm alleen al naar dit openbaar debat blijft luisteren. Welk een meester schap in het verdeelen van de stof, welk een menschelijke motiveering in dat half-en-half ver tellen, door Mrs Warren, door Crofts. door Praed. door dardner. gecommentarieerd en geëxpliceerd door Gardner J r. ! Welk een karakters worden al deze, tegen Vivian in betoogende menschen ! Wat zij betoogen. doet daarbij minder ter zake dan de wijze, waarop zij het doen en daarbij zichzelf binnenste-buiten keereii, tot elk van deze menschen leeft, in dezelfde groepeering, waarin de wereld reilt en zeilt: de egoïst, de half-zaehte. de femelaar en de nietsnut. Verkade heeft zich bovendien bij deze verzorgde reprise nogceiis als de Hhaw-ivgisseur van vroeger kunnen toonen. Zijn eigen Crofls. zeer gemarkeerd EXKEN DAG N GLAASJE Muziek door Constant van Wessem Wind i 111 i r Horowitz Drie jonge Ukraïnische Joden trokken uit om de muzikale wereld te veroveren: de violist Milstein, de cellist Piatigorsky en de pianist Wladimir Horowitz. Zij hebben de muzikale wereld ver overd : hun namen hebben thans een wereld reputatie, hun concerten zijn niet langer slagvelden, de zege is bij voorbaat hun. Wladimir Horowitz kwam hier Maandagavond dan ook spelen voor een stampvolle zaal, iets wat te meer opviel, daar het langzamerhand uit zondering is geworden in de tegenwoordige tijden. Hij kwam, correct, zakelijk, zelfbewust en speelde. Bach's Toccata was het eerste stuk en het dwong een stilte van ademloos luisteren af: hier vereenigde. naar uit het verloop van den avond bleek. Horowitz zijn beste en edelste kunnen, een prachtig pianistisch detailspel in den grooten machtigen stroom van het geheel, muziek, glashelder en toch vast van lijn, weergegeven als een meesterlijk handwerk, met diep inzicht in wezen en structuur gedaan. Horowitz' pianistisehe arbeid is zoo ver bluffend, dat onbeduidende muziek onder zijn handen groot en boeiend wordt. Hij speelde een lief Hondo van Hummel met een persoonlijke charme, die aan de charme van Kreisler's kleine stukken op de viool herinnerde. Meesters als J-Jrahms liggen hem echter minder: de Walsen werden van een sentimenteele weekheid, die tegen de natuur van Brahm's muziek ging, de Paganinivariaties lieten zich beter verwerken in de groote pianistisehe virtuositeit van zijn spel. De avond bracht ten slotte meer pianistisehe dan psyehischgroote indrukken, het programma, leek ook te veel ter wille van dit eerste uitgekozen. Xa Chopin. na Liszt stortte Horowitz zich in de moderne geluids virtuositeit van Strawinsky's .,1'etrouchka"stukken. doch hier ook bleef een zeldzame beheersehing in de veelheid. Ken reeks toegiften van Chopin beëindigde dezen alleszins merkwaardiger! avond, waarvan men hoogstens kon wenschen. dat bij de samenstelling iets minder aan het brillante was geofferd. . . . gespeeld en een beetje paljassend op de wijze van alle salonduivels van Verkade, is niettemin een tot in het detail berekende en uitgewogen rol, die ook in den weinigen tekst, dien hij te zeggen heeft (én groote scène aan het slot van III) van top tot teen de souteneur ..en gros" is, waarvoor Shaw blijkbaar met welbehagen dien naam als zijn eigen scheldwoord: ..Crofts" bedacht. Tot de reeds van vroeger bekende figuren behoort tenslotte ook de Praed van Hans van .Meerten, wel zijn beste rol tot dusver, een lieve a-'stheet. die grijs aan de slapen geworden is door zijn verlangen naai' schoonheid. Italië, sentimen teele liefde en de wereld des goeden en naïever). een zwakke broeder niet blauwe oogen en een praatgraag kind op oude h ee re n-sloffe n, die men bij tientallen in het ..kunstleven" van elke grooto stad zou weten aan te wijzen.