M o. 2866 De Groene Amsterdammer van 7 Mei 1932 Van trouwen en niet trouwen door W. Wijnaendts Francken~~Dyserinck. HOOFIEN'S ROOMBOTER WORDT SPECIAAL BEREID Ontplooiing volgens aanleg Te allen tijde zijn er jonge vrouwen geweest voor wie het huwelijk gén aantrekkingskracht bezat. Daaronder waren er ongetwijfeld die wél het moederschap wenschten. In de meeste gevallen zullen zij dan wel den man op den koop toe hebben genomen. Ik heb er persoonlijk zoo gekend, die een verbroken engagement toch maar weer aanmaak ten, omdat ze begrepen dat dat de eenige wijze was om tot het voor haar eene noodige" te gera ken. Soms werden zij voortreffelijke huisvrouwen, kwam er 'n goed huwelijk" uit te voorschijn. Voor mij blijft echter de figuur op een veel hooger plan die voor een dergelijke verbindtenis het huwelijk te hoog achtte en geen man er aanwenschte te wagen en dan maar liever 'n leven van arbeid en eenzaamheid verkoos. Er zijn andere vrouwen voor wie in geen enkele periode van haar leven het moederschap een groote beteekenis heeft, die niet in iederen kinderwagen kijken, voor iedere kleuter in extase geraken, 'n Dergelijke mentaliteit kan zeer goed samen vallen met de mogelijkheid van een zeer diepe liefde voor een bepaalden man. In vroeger tijden moest in zoo'n geval het moeder schap bijna onvermijdelijk op den koop toe ge nomen worden: ik herinner mij vrouwen van leeftijd die zich beklaagden dat zij en haar broers en zusters nimmer echte moederliefde gekend hadden?zoo'n klacht werd dan vaak geuit bij vergelijking van het eigen ouderlijk huis bij het mijne ??? omdat hun moeder niets om hen gaf en alle genegenheid op den vader concentreerde. Geen van deze drie typen is de norm. Maar alle drie hebben evenzeer recht op 'n plaatsje ?onder de zon als de meer gewone vrouw, waarbij men in 't woord gewoon, niets denigreerends behoeft te vinden. In den tegenwoordigen tijd trouwt het derde type en heeft in de meerderheid van de gevallen natuurlijk gén kinderen. Het is mogelijk dat onder haar vrouwen zijn met liefde voor een bepaald vak of beroep, dat ze dan uiter aard ook na het huwelijk willen blijven beoefenen. De kinderloosheid is dan volstrekt niet een ge volg van den beroepsarbeid; maar beide vloeien voort uit eenzelfden aanleg. Waarin men nu weer niet lezen moet, wat er ook allerminst in gezegd ?wordt, dat alle vrouwen die beroepsarbeid bepaald heel lief hebben daarom tot het type der nietnaar-kinderen-hunkerende vrouwen behoort. Van al de bovengenoemde typen mag ook alweer niet gezegd worden dat zij onvrouwelijk zijn. Het is natuurlijk uiterst moeilijk om precies vast te stellen wat men onder dit begrip vrouwelijk verstaat. Maar als een der onmisbare factoren van het beste type der vrouw, zou ik toch willen voor opstellen de behoefte om te zorgen. Een vrouw wacht eigenlijk altijd tot de deur open gaat" en iemand binnen komt voor wie ze iets zal kunnen doen. Dat deze eigenschap in de minder-waardige vertegenwoordigster van ons geslacht vaak ont aardt in een onverdragelijke beredderzucht en men dan de huisvrouw ziet ontstaan, die, bij alle goed bedoelen, het haar huisgenooten waarachtig niet aangenaam maakt, zij hier alleen pro memorie aangestipt. * * * Een van de grootste weldad en, die het feminisme aan de vrouw en daarmee aan de geheele menschheid heeft bewezen, is dat het voor twee van de bovengenoemde typen de mogelijkheid van een ontplooiing volgens eigen diepsten aanleg, heeft mogelijk gemaakt. Tevens ook ten deele nam zij de allerergste ellende weg uit het leven der vooral naar moederschap dorstende vrouw, door haar althans de mogelijkheid te openen van een bestaan, waarin zij recht had op het allerbeste der verdoovingsmiddelen: arbeid. Aan iedere vrouw recht op moederschap toe te kennen heeft het feminisme niet bestaan. Al hebben hare voorvrouwen wel in de eerste gelederen gestreden om het odium dat op de ongehuwde moeder drukte te verzachten en het lot van het buitenechtelijk kind zoo mogelijk geheel gelijk te Hotel DUIN EN DAAL" - Bloemendaal Rustige ligging modern comfort. Speciale arrangementen voor langer verblijf maken aan dat van het wettige. Terwijl het feit der economische onafhankelijkheid het althans tot op zekere hoogte mogelijk maakt het moederschap-buiten-huwelijk te aanvaarden. Gabrielle Reuter was daarvan een bekend voorbeeld. Hier en daar is een voorvechtster verder gegaan. Der Schrei nach dem Kinde" werd vooral in Duitschland niet onderdrukt, maar de roep naar das Recht auf Mutterschaft" heeft slechts in weinige gevallen weerklank gevonden. Terecht heeft men het nimmer aangedurfd om een organi satie te scheppen, die een dergelijke maatschappe lijke omwenteling bepleit: te zeer is wel ieder overtuigd dat de grootste kans op geluk voor de kinderen slechts dan gegeven is, wanneer vader en moeder samen voor hun opvoeding kunnen zorgen. In het voorbijgaan zij hier aangestipt dat ook Famke" in onomwonden bewoordingen in haar eerste brochure dit recht op moederschap ook voor de ongehuwde vrouw bepleit heeft. Er zijn in onze dagen nog altijd jongeren en zelfs volwassenen die van ganscher harte kunnen ge nieten, wanneer ze Alcott's boeken lezen of her lezen. Dat zij voor de tegenwoordige oude gene ratie" een bron van genot zijn geweest in de tachtiger jaren, daarover bestaat niet de minste twijfel.Wie zou ooit bij de gedachte aan de beroemde Amerikaansche schrijfster, hetzij men haar zich voorstelt in de dagen dat ze als verpleegster in de hospitalen in den vrijheidsoorlog dienst deed, of in de periode dat de algeheele zorg voor het gezin van haar fantastischen, onpractischen vader op haar drukte, of wel in de laatste jaren van haar leven, toen ze als Aunt Weewee" voor Amy's" dochtertje zorgde, het begrip onvrouwe lijk ook maar een oogenblik toelaten? Toch schrijft ze in 1868 in haar dagboek, dat ze op een verzoek van een uitgever om een kolom raadgevingen voor jongemeisjes te schrijven een honorarium van 100 dollar is haar tevoren toegezegd een artikel concipieert allemaal over oude vrijsters. Gelukkige Vrouwen was de titel en ik bracht er m'n lijstje van al de ijverige, nuttige, onafhankelijke, oude jongejuffrouwen in te pas die ik ken, want vrijheid is een beter echtgenoot voor menigeen onzer dan liefde." Voor Alcott is het ongehuwd blijven een voor opgezette levenshouding geweest, die ook niet verstoord werd bij het zien van het geluk van haar oudste zuster. Louise is dan 28; dat is de leeftijd, waarop, naar meer dan een ongehuwd gebleven vrouw mij gebiecht heeft, het ontbreken van het kind in haar leven het nijpendste kwelt. Alcott schrijft: Ik zag Nan in haar nestje, waar zij en haar kameraad als 'n paar tortelduiven leven. Heel dierbaar en aardig, maar ik blijf toch maar liever 'n vrije ongetrouwde vrouw, die haar eigen bootje voortroeit". Tegenover dit onaantastbare beeld zou ik allereerst 'n andere ongehuwde vrouw willen plaatsen, die evenmin onvrouwelijk" wordt gevonden, Florence Nightingale. Haar aanleg was minder gemakkelijk tot z'n recht te brengen, omdat deze niet in de rustige schrijfstersrichting ging, maar iets demonisch had, een aandrift die de mogelijkheid van groote daden verrichten insloot. Wat in het zooveel conservatiever Enge land vél moeilijker was dan in Amerika, terwijl het broodsgebrek bij de Alcotts mede Louise 's baan effende en de aanzienlijke positie van Florence's familie haar ontplooiing bemoeilijkte. Nightingale heeft vermoedelijk behoord tot het type voor wie de man meer beteekent dan het kind, maar in elk geval is 't voor haar 'n offer geweest om van het huwelijk 1) afstand te doen en ze heeft het gedaan uit het alleredelste motief, dat men zich maar kan voorstellen. Toen ze het aan zoek had afgewezen van den man, van wien ze heel veel hield, schreef ze in haar dagboek: Ik heb een verstandelijke natuur die bevrediging zoekt en die zou bevrediging bij hem vinden. Ik heb een hartstochtelijke natuur, die verzadiging zoekt : ook die verzadiging zou ik bij hem vinden. Maar mijn natuur stelt ook zedelijke eisenen en snakt naar daden, en bevrediging daarvan zou er in een leven met hem niet zijn." Welnu dat stuk zedelijke natuur is nu precies hetgeen geheel valt buiten den gezichtskring, het aanvoelen en het begripsvermogen van de zich noemende Nieuw-Feministen. Deze kunnen slechts waardeering hebben voor al wat klein, -knus, gezellig, burgerlijk, gewoon, Victorian" is. In deze dingen kan inderdaad veel waardeerfbaars liggen, maar het is niet het ?nig mogelijke ;en er moet gelegenheid zijn daar ook buiten en boven te komen. Het is het doel der vrouwenbeweging geweest naast de eenvoudige bevrijding" van allen,, voor de veelzijdigen, dat zijn zoowel onder de mannen als de vrouwen de uitzonderingen, het leven zoo te vormen, dat deze aan dien zedelijken ieisch, d. w. z. hun dadendrang gehoor kunnen geven zonder haar intellectueelen aard en hartstochte lijke natuur geweld te moeten aan doen.' Dat sluit in dat het maatschappelijk terrein toegankelijk blijft voor de vrouw, die dat wenscht, ook na haar trouwen. Had Nightingale geweten dat haar huwelijk, dat groote stuk menschelijk geluk dat iedereen moest kunnen bereiken, gén belemmering voor haar zou vormen om de groote daden te verrichten, waarnaaf haar ziel smachtte, dan zou zij zonder eenigen twijfel een huwelijk in kameraad schap met den man die haar geestes- en zinnenleven zoozeer trok, hebben aangegaan. Haar gemoedsleven echter bleef hem vreemd, omdat in die dagen en het komt helaas ook nu nog voor, de man zich het gemoed niet kon voorstellen van de vrouw, die nog iets anders en iets meer wenscht dan alleen hem, haar kinderen en haar huis. 2) Er zijn natuurlijk tal van personen die zich evenmin het gemoedsleven kunnen voorstellen van den man die de gevaarlijke poolreizen verkiest boven het veiliger bestaan, dat hem in z'n vader land wellicht even goed zou kunnen beschoren zijn en waardoor hij als braaf huisvader voortdurend bij de zijnen zou blijven. Toch taalt men er niet naar hem te dwarsboomen, of wel hem te ver bieden zich te verloven of te huwen. ? Allerminst omdat men het den man ; niet euvel duidt, laat staan verbiedt, acht het femi nisme dat ook dit recht aan de vrouw toekomt. Maar alleen omdat men het zoowel in haar per soonlijk belang, als in het belang van de gemeen schap oordeelt, wanneer ieder individu tot zijn volle ontplooiing vermag te komen. Dit klemt temeer wanneer het individuen geldt met een zoo merkwaardigen aanleg als 'n Nightingale of andere hoog gedifferrentieerde vrouwen. Juist omdat we het huwelijk d. w. z. het door twee menschen gedeelde zinnen- en gemoedsleven van zoo eminente beteekenis achten, meenen we dat als beginsel gebroken moet worden met wat Louise van Eeghen onlangs betitelde als het huwelijk-als-huisarrest. In verreweg de meeste gevallen zal vooral de Nederlandsche vrouw het werk binnenshuis ver kiezen. En wanneer ze dit inderdaad goed en vak kundig verricht, zoodat ze een economische waarde vertegenwoordigt en bovendien die sfeer weet te scheppen, die voor dat milieu past, dan is ze ten volle haar bestaan waard, ook al komen haar idealen niet hooger dan de typisch burgerlijk-huisvrouwelijke. Maar zij roere dan niet aan de levensvdering van de gedifferentieerde vrouw, noch trachte dit in benepen bemoeizucht te beredderen. 1) Volkomen openhartig schrijft ze hel neer: sometimes I think that I wilt satisfy my passional nature at all events." 2) Men leze thier naarmate der varieerende ,,normale" vrouwentypen een andere volgorde b. v.: haar kinderen, haar huis en haar man, of wel haar huis, haar kinderen en haar man. ZUFEPScCO 10 II KALVERSTRAAT AMSTERDAM MEUBELEN APART. DECELUK. BILLIJK GEMAAKT IN EIGEN FABRIEK