No. 2867 De Groene Amsterdammer van 14 Mei 1932 Toegepaste kunst door Paul Bromberg De taak van het jaarboek van de V.A.X.K. Het jaarboek van de Studio ,.Decorative Art 1932" verscheen in dezelfde week, dat men ter jaarbeurs toog in Utrecht. Eigenaardige speling van het lot. Het jaarboek met niets dan afbeeldin gen van uitzonderingsgevallen, luxueuse opdrach ten aan enkele bevoorrechte kunstenaars en de jaarbeurs met niets dan voortbrengselen voor de massa. Tesamen geven ze een beeld van onzen tijd, tesamen verklaren ze de positie van de kunstnij verheid, tesamen roepen ze in uw verbeelding het lot op van de beoefenaars der toegepaste kunsten. Wat op de jaarbeurs ontbrak, was het geloof in de ziel van het voorwerp; nog steeds meent men dat ,,scheppen" hetzelfde is als bedenken" en daar de scheppende kunstenaar extra betaald moet wor den en de bedenkende functie vervuld kan worden door eigen employé's, bedrijfsleider, reiziger en directeur, komen de vormen ter wereld zonder ge boorte. De levenlooze dingen vervelen gruwelijk, alles lijkt op elkaar, niets heeft inhoud en toch is de wereld overvuld. De machine kan alles, zelfs Duitsche meubelen namaken voor nog schraleren prijs, maar iets scheppen kan alleen de kunstenaar. Die staat echter buiten de pro ductie, kijkt toe, scheldt, hongert, vervreemdt meer en meer van de wereld waar hij toch zoo'n belangrijke taak moest vervullen". Maar vóór die taak is hij niet berekend, omdat daarvoor eerst langdurige samenwerking met de industrie noodig is; de industrie laat hem echter rustig bui ten de deur staan en alleen af en toe gaat ergens een klein luikje voorzichtig open en dan mag de kunstenaar zijn kaartje afgeven door dat luikje of een velletje schuurpapier, maar beide dingen too nen natuurlijk niet, wat met de man wel te beginnen is.... kaartje, schuurpapier enz. wordt weer door het luikje teruggegeven: Niets noodig vandaag !" Luikje toe, kunstenaar weer in de kou alleen. Dat toont de jaarbeurs. * * * Nu het jaarboek. Amper tien jaren geleden waren de eerste teekenen te zien van de beweging die thans als nieuwe zakelijkheid" dernier cri is geworden. In ons land zocht Bietveld een uitweg om te ontkomen aan de fantastische decoratieve goochelNIEUWE f\~i E N D l N G SAMOA M A T T E N ZEER STERK PIJN COCOS l <C 3 ' l O \J 5.55 140 X 2OO Fl. 7.15 18O X 24O Fl. 11.25 200 x 300 H. 15.5O XHDER £ ZOMEN toeren der de Klerk-elingen, omdat hij aan den lijve de nood voelde van de wirf-welgestelden, die toch hun portie woon-blijheid begeerden. Voor hen brak hij het interieur open en liet zon en licht toe stroomen, ontdeed de meubels van driedubbele hout- en pluchelagen, waardoor ze hun buikje ver loren en beter pasten in de omgeving van minder vette materie. In andere landen werd de woon machine door andere machinisten hereden, maar niemand van deze vernieuwers wilde alleen machi nist zijn: brengers van .meer geluk en dus ook schoonheid, dat wilden ze zijn, al voelden ze de schoonheid niet als het welgestelde dikke buikje, als de loome zatte volheid van het decoratieve. Amper tien jaar zijn voorbij. Het jaarboek van de Studio giet in overdaad afbeeldingen over ons uit: afbeeldingen, die het leven der weigestelden weer geven; het leven, dat knappe architecten en sier kunstenaars omheind hebben met muren, meubels. tapijten en kostbaarheden, liet interieur is open gebroken, de wanden werden licht, de meubels ijl. de luxe geraffineerd; hoe eenvoudiger het interieur werd, hoe kostbaarder de uitvoering. De Franschen hebben ontdekt, hoe buitengewoon decoratief de eenvoud kan zijn en hun eenvoud" van ebben, ivoor, zijde en zilver gaat door de wereld der rijken als chique nieuwe zakelijkheid. Dat is het jaarboek. Stijlvernieuwing ? Loutering van de volkssmaak ? Belachelijke veronderstelling ! Maar over een sei zoen krijgen we voor het vulgus de imitatie van de chique nieuwe zakelijkheid. Ebben wordt zwart vuren,, ivoor been, zijde kunstzij en zilver zilver papier. Maar in wezen is niets veranderd; men" staat nog even ver af van oprechte eenvoud. Hietveld was een idealist, zijn internationale confrères dito; zij zijn een werktuig geworden van de mode. Toch zouden jaarbeurs en jaarboek een andere invloed kunnen krijgen als het werkelijk ernst was om het volk betere inzichten te geven. Op de jaarbeurs, waar fabrikanten, grossiers, reizigers en andere exploitanten der industrie tien dagen doorbrengen, zou begonnen moeten worden om al deze functionarissen de eerste grondbegin selen bij te brengen van vorm- en materiaalbeteekenis. Dat aan de V.A.N.K. (vereeniging voor ambachts- en nijverheidskunst) eenige ruimte was afgestaan om wat borden met schoone opschriften te plaatsen mag misschien als een eerste teeken worden beschouwd, dat men inziet waar het begin is van werkelijke vernieuwing der woonstijl en deivormen van gebruiksvoorwerpen. Want deze vernieuwing kan alleen via de industrie bij de massa worden ingeplant. Een automatisch afdraaiende serie lichtbeelden van goede voorbeelden met een expositie van geslaagde producten in natura moest op de volgende jaarbeurs kunnen verwezenlijkt worden. En de taak van ons jaarboek? Met rijkssteun verschijnt ook het jaarboek van Nederlandsche ambachts- en nijverheidskunst, maar in kleine oplaag en gericht tot een zeer kleine groep. Dit jaarboek kan samengaan met de bedoelde poging op de jaarbeurs; het moet l» grootere oplaag verschijnen en voorbeelden bevatten, die het karakter van een goed naachineproduct en van een goed stuk handwerk duidelijk maken en daarmee het gevoel voor vorm en materiaal aankweeken. Wie twijfelt aan het bestaan van een gevoelsbodem hiervoor bij de massa moet ook twijfelen aan demogelijkheid, dat er ooit een stijl" kan gaan groeien; dan blijven (Studio)-jaarboek en jaar beurs wat zij tot heden zijn: een mode-journaal voor luxemenschen en een chaotische verzamel plaats van miserabele nutteloosheid. Nieuwe Uitgaven Dr. J. Leest, Hel voorlyezet onderwijs in <lf Moe dertaal. II. L. C. Kok, Beknopte uitu-erkinyen der opr/ttren voorkomende in Beknopt Leerboek van het Humielsrekenen, deel I. ^ Uitgaven J. B. Wolters' Uitgevers-Maatschappij. Teekenen der tijden In zijn on-officieele geschiedenis van de Vereenigde Staten in de laatste tien jaar Only Yesterday" wijdt de bekende redacteur van Harpers Magazine, Frederick Lewis Allen eenige bladzijden : aan de komst, in 1927, van het nieuwe Fordmodel-A ; Dit is de eerste maal dat een historicus zich bezig houdt, niet met de figuur van Ford, ni^t met de l machine-in-abstracto, maar met n bepaalde < machine en met de ontzaggelijke gevolgen die de verspreiding van deze michine mït zich mee brengt. Niet meer de opkomst, maar het dóórdringen van de auto, overal, blijkt aan dit jaartal gebonden. Auto's van alle soorten en alle merken in alle landen dwingen de menschheid tot afbake ning van nieuwe grenzen op ieder gebied. Sociale begrippen en moreele waarden blijken evenzeer herziening van noode te hebben als het bestaans recht van een spoorwegmaatschappij. Deze week is dan eindelijk de nieuwe Ford V-8 verschenen en wie zich bewust is van de teekenen der tijden moet inzien dat de geschiedenis van onze dagen voortspoedt van een afgesloten periode naar een nieuwe, en in zijn vaart een omgezet sein voorbij flitst, dat van meer beteekenis ia dan de Fransche verkiezingen en de overwinning van Herriot. Het laat zich aanzien dat de gevolgen men kan ze apprecieeren, of niet, dat doet er niets toe van minstens evenveel belang zullen zijn als de penetratie van den motor in het midden der twintiger jaren. Met gevolgen van de zelfde soort: g'elijlaniking en nivelleering van mensch en geest. In nog grooter getale zullen zij in dezelfde maar in mér vrije uren de zelfde genoegens najagen. Onze sinaak zal zich vernauwen, ieder zullen we dezelfde zaken aaribevelenswaard vinden en van goeden smiak" maar weer mér van ons zullen dezen, goeden smaak kunnen genieten. De zwartziener mag hier zijn voorhoofd rimpelen en van zijn standpunt gelijk hebben, hij bedenke, dat het de scheppende arbeid is die den mensch zoover brengt en later wellicht verder. Intusschen zal met dubbele vaart de mensch heid inrijden op de slagboomen der begrensdheid. En dat in den meest letterlijken zin ! Want aan een ieder wordt het dan wel duidelijk: na een paar uur rijden staat er wér zoo'n tolboom dat is toch al te dol ! Al dat speelgoed van moderne staatjes-spelerij en quasi-economie zal plotseling zijn belache l ijken kant vóór toonen. En als op geen anderhalfuur van de Berlagebrug de Duitsche tolbeambte in Elten zijn duimstok in het benzinereservoir steekt om na te zien hoeveel er mér is dan de getolereerde twintig liter, is de kans groot dat de lawaaimakende opeenhooping van auto's even overtuigend wordt als bij de vroegere tol van Maiden. Dat is natuurlijk maar n kant van het ver schijnsel. Volstrekt niet de kleinste, als men be denkt hoeveel tolgrenzen ons hinderen, maar toch maar n enkele kant. Ondertusschen kan men hiernaar de importantie van andere zijden der toekomstige ontwikkeling beoordeelen. De industrieele maar die hoort niet hier thuis, evenmin als de financieele. De sociale de voortschrijding der democratie , de ethische teveel om op te noemen. Een ding is echter wel duidelijk, dat de gedachte, de bewustwording, hoe heel de wereld samenhangt en hoe het Verkeer een houw slaat dwars door alle volks-afbakeningetjes heen. weer zal t >cn man. We kunnen weer vooruit kijken, want in de drie jaar crisis die achter ons liggen hebben we achteruit gekeken en steeds gezorgd eigen menschen te redden, eigen lands belangen te beschermen op het gevaar af van het verstikken van den handel, eigen goud te potten met de gewisheid slechts armer te zullen worden. Het kon misschien niet anders. En zóó bezien is het geen wonder, dat deze overwegingen, gegrond op rubber en staal, ge schreven worden in de week na die merkwaardige zwenking der Fransche verkiezingen waarbij de politici, die een jaar lang 's werelds solidariteit tegenhielden, naar huis werden gestuurd.