No. 2868 De Groene Amste t' l -de BIOSCOPY door L. J. Jordaan Over een schandaaltje en een verhouding" Het geval Sternberg-Dietrich-Paramount Eenigen tijd geleden leverde Hollywood voor het eerst wellicht sinds de deugd-dictatuur van Will Hays in het vervroegde komkommerbericht over het geval: Sternberg-Dietrich-Paramount, een welkome aanleiding tot dankbaar uitgebuit sensatie-nieuws. De zaak scheen van alle fantasieën en com mentaren ontdaan hierop neer te komen, dat Josef von Sternberg, de bekwaamste regisseur van de Paramount", er van door ging na een twist met zijn productiemaatschappij over een opgedrongen scenario. Op zich zelf een nu niet zoo heel erg verrassend bericht: de Austro-Amerikanen Sternberg en Stroheim behooren niet tot de hand zaamste heeren en hun virtuositeit in het herriemaken en davonlaufen" is vermaard. Wat het geval echter een recht sensationeel en zelfs romantisch tintje bezorgde, was de mededeeling, welke als de donderslag op het fameuse bliksemlicht volgde: Mariene Dietrich, Paramount's" eerste vrouw, wilde haar contract verbreken en haar" regisseur in zijn ballingschap volgen. Vele eenvoudige harten smolten bij dit aandoenlijk bewijs van aanhankelijkheid en dank baarheid en vooral Amerika, dat door de zaakLindbergh nu ook al zijn geloof in den edelen bandiet" ernstig ondermijnd zag, was verheugd tenminste nog op de edele filmster" te kunnen vertrouwen. Minder naïve en kwaaddenkender lieden dachten oogenblikkelijk aan een verhouding" tusschen den regisseur en zijn eerste speelster. Temeer waar Mevrouw von Sternberg reeds vroeger van die meening had blijk gegeven, door een proces te beginnen tegen Mariene Dietrich, onder de ietwat zonderlinge en vage tenlaste-legging, dat de schoone Berlijnsche het hart haars echtgenoots ontvreemd" zou hebben. Tenslotte waren er natuurlijk ook onverbeterlijke sceptici, die meenden dat de heele affaire niets anders was, dan een handig opgezette reclame, om de onbestendige aandacht van het wereldpubliek weer eens te vestigen op het duo SternbergDietrich. Inderdaad moet men op deze laatste mogelijkheid in het vernuftige systeem der Amerikaansche publiciteitsgebruiken steeds bedacht zijn. Maar de betrekkelijk geringe ophef, welke de betreffende maatschappij zelve van de zaak maakte en de haast, waarmee zij het herstel der oude relaties publiceerde, wijzen toch wel op iets anders, dan de gebruikelijke fake". * * * Intusschen ??ook zonder de historie al te tragisch of gewichtig te nemen, geeft dit kleine stukje hollywooderie toch wel even aanleiding tot nadenken. Voor een oogenblik wordt weer eens een scherp kantlicht geworpen op het belang wekkende en veelomstreden probleem: de ver houding tusschen regisseur en filmspeler. Niet de verhouding", hiervoor genoemd, die het deelen eener onwettige huwelijkssponde ver onderstelt doch de nog steeds zoo duistere relatie tusschen filmschepper en filmsujet. Het begint in den chaos der meeningen toch langzamerhand wel duidelijk te worden, dat tusschen filmpersonage en filmpersonage een hemelsbreed verschil bestaat. Wie onlangs een intelligent en vorstelijk-autonoom speler als Frits Kortner in levenden lijve op het tooneel mocht aanschouwen, die zal oogenblikkelijk gevoeld hebben hoe groot dat verschil tusschen den zelfscheppenden kunstenaar-spaier en het gawillige trance-medium moet zijn. Hetgeen nog niets bewijst ten aanzien van de relatieve waarde van het filmpersonage voor het filmkunstwerk in tegendeel: het is volstrekt niet uitgemaakt, dat een Garbo een geringere valeur in .de filmeenheid zou vertegenwoordigen dan een Kortner of oen Krauss. In geen enkel geval echter wordt die eigenaardige en zeer bijzondere positie, welke het filmsujet inneemt, zoo merk waardig geaccentu eerd als in de persoen ' van Mariene Dietrich en haar verhouding tot het filmwerk.... in casu: tot den regis seur. Wij hebben hier inderdaad te doen met een situatie van bijna klassieken een voud. Hier is nu eens geen sprake van een ontdekking" in den traditioneelen zin van de bevrijding van het genie, dat zich niet kon uitleven, noch van het talent, dat in het verborgene bloeide. Helena Maria Dietrich was geen onbekende in Duitschland en Oostenrijk.... zij was een bekende middelmatigheid, een met vriendelijke onver schilligheid bejegende onbeduidendheid. Niets in haar carrière wijst op Sturm-und-Drang", miskende kwaliteiten, fanatiek doorzettingsver mogen en wat des traditioneelen kunstenaars meer zij. Aanvankelijk voor de muziek bestemd, stu deert zij in Weimar viool krijgt een blessuur aan haar pols, welke haar voor verdere studie ongeschikt maakt en zoo gaat zij vervolgens kalmpjes naar het theater over. Geen harde levensstrijd ? geen duistere romantiek kenmerken dezen overgang. Zij zeept in haar vrijen tijd geen mannen in, als Greta Garbo, noch danst zij in obscure balletten, als Asta Nielsen. Veeleer volgt zij als een ordentelijk en ijverig studente de lessen aan de tooneelschool van Max Reinhardt's Deutsches Theater" en vindt aldus haar weg bereid.... de weg, die volgens menschelijke en psychologische berekening leiden moest tot de anonymiteit en het fatsoenlijke, burgerlijke huwelijk. . Immers zij heeft een aardige stem, een mooi gezichtje, betooverende beenen en het middelmatige talent, dat erger is dan volslagen talentloosheid. Aldus krijgt zij spoedig kleine rollen waarom zou zij niet? en wij zien haar in dezelfde ongestoorde middelmatigheid trekken van het eene theater naar het andere: van Reinhardt naar Barnowsky van Barnowsky naar het Staatstheater van het Staatstheater naar Weenen, waar zij in Sternheim's Schule von ITznach" optreedt. En overal wordt haar fraai, maar ietwat koud en levenloos gezichtje met vriendelijkheid ontvangen, evenals haar voldoende, maar ietwat koud en levenloos spel.... om beide promptelijk te vergeten. Ook de illusie, dat haar eigenlijk talent op het gebied der film lag en slechts op de gelegenheid wachtte, om aanstonds heerlijk op te bloeien, houdt geen stand. Z;j heeft ampel de kans gehad haar aanleg op dit gebied te bewijzen. Doch ook hier ontmoet zij dezelfde onverschil ligheid en dezelfde moordende welwillendheid, Noch van de geestdriftige vereering, noch van de venijnige critiek, die later gelijkelijk voor haar beteekenis zouden pleiten, is sprake. Men laat haar gaan, zooals men haar ontving vriendelijk en hoffelijk. En dus keert zij naar het tooneel terug. Wat zal het ditmaal zijn? Een revue....? Ook al goed ! Zij aan vaardt een rol in de revue van Georg Kaiser. Zwei Krawatte", steeds ernstiger denkende over een eervolle retraite a's echtgenoote en moeder. Ondertusschen zingt zij haar liedjes, danst een beetje en roept met obligate geest drift den eenigen Engelschen volzin uit, die zij in de revue heeft op te brengen: Three cheers for the gentleman, who has won the grandprize.. ..!" Weinig vermoedende, dat op een goeden avond, deze gentleman" zich onder haar gehoor zou bevinden ! Joseph von Sternberg ziet haar n maal en engageert haar zonder veel omslag voor de Lola-Lola"-rol in De blauwe Engel". Wint hiermede een grand-priz 3" van de film en maakt haar tot een der belangwekkendste, zij het ook meest omstreden figuren van het projectiedoek. * * * Wat za.3 Sternberg in dit mediocere vrouwtje, dat honderden vóó? hem ontgaan was?j Wat waivscliuwde hem, dat in dit bevallig gesneden hout een kostbare Stra'livarius school wachtend op de hand, die haar zou bespelen? Wat gebeurde er in de drukkende stilte der UFAMarlene Dietrich en dochter Joseph Sternberg en Mariene Dietrich ateliers, om dit charmante derde-plansactricetje te herscheppen in de fascineerende Lola-Lola", die de wereld voetstoots zou veroveren? Tal van hypothesen zijn ten aanzien dezer interessante vragen ontwikkeld. Daar was de gangbare theorie van de ontdekking" daar was de ingewikkelde verklaring, die een liaison tusschen Sternberg en Dietrich in het geval betrok en sprak van een soort artistiek exhibitionisme, als een zei f bevrijding van den verliefden kunstenaar regisseur .... daar was tenslotte de ook te dezer plaatse verdedigde veronderstelling, dat het hier een op het oog zeer mysterieuse wilsoverdracht gold een kunstzinnige hypnose, die mettertijd zal blijken tot een der eenvoudigste, doch meest essentieele vermogens van het creatieve filmtalent te behooren. Maar aan al deze opvattingen lag de stilzwijgende erkenning ten grondslag van een bijzondere ver houding tusschen de beide dramatis personae een verhouding, die al dan niet los van een verhou ding", deze laatste in. algemeene en vér-strekkende beteekenis aanzienlijk zou overtreffen. De feiten spraken hier overigens een te duidelijke taal, om de zeldzame inspireerende en levenwekkende kracht, welke het filmsujet aan den filmschepper bindt, te kunnen negeeren. Want aannemelijker dan een zeer gevaarlijke reclamecampagne (betrof het hier niet het weigeren van een opgedrongen inferieure opdracht?) aan nemelijker ook dan een romantische aanhankelijk heid en solidariteit, lijkt hier als oplossing het nuchtere, welbegrepen eigenbelang van de film speelster Mariene Dietrich. Deze vrouw is blijkbaar intelligent genoeg, om in te zien, dat zij zonder von Sternberg niets zou beteekenen. Zij heeft niet, als dat andere trance-medium: Greta Garbo, de proef doorstaan ook onder slechte of middel matige regisseurs zichzelf te blijven. Zij heeft te zeer aan den lijve ondervonden, wat het zeggen wil tot de hopeloos-impotenten te behooren, om nog iets te durven riskeeren. En het kan moeilijk anders zijn dan een instinct tot zelfbehoud, dat haar bindt aan den gentleman-who-has-won-thegrand-prize" .. .. voor zichzelf en voor haar!