ERNST EN Lubitsch9 Anti-Oor Mensch gedoO( Paul Renard (Philips'JJolmes) Na den dankdienst t; f*.:* fe The iii n n l killed Vooraf ga, dat dit een anti-oorlogsfilm is en wel een, die het accent verlegt van de schiet- en hakpartijen van de kanonnenkaravanen en de bloedige gotender menschelijke ellende, de loopgraven.... maar een ander ohapiter: de ontreddering van den menschelijken geest tengevolge van den oorlog. In deze film dan wordt betoogd, dat nog iets anders kapotgeschoten kan worden dan armen en beenen en kathedralen. Iets dat wellicht erger is, omdat het niet vervangen kan worden en omdat men er helaas ! niet aan sterf t. Paul Benard, de held van deze film, (?held" mede in de zeer wrange militaire beteekenis!) heeft een mensch" gedood let wel: een mensch" en geen geüni formeerd onderdeel van het mecha nisme, Den Vijand. Hij ontdekt dit, doordien toevalligerwijze het zak boekje van den man onder zijn oogen komt en de doorstoken vijand musicus blijkt te zijn als hij, violist, als hij, Beethovenvereerder, als hij e,n op grond van deze vrij overtuigende motieven derhalve: een mensch, als hij ! TÜen kan deze wonderbaarlijke toevalligheid een zwakken aanloop achten tot een dergelijke erkenning inderdaad ziet het er een beetje wanhopig uit, wanneer men zou moeten aannemen, dat het besef van den oorlogsgruwel dient te wach ten tot alle musici, musici alle litteratoren, litteratoren alle assu radeurs, assuradeurs en alle dominees, dominees gedood zouden hebben. Maar het casueele van het geval nu eenmaal aanvaardend, belandt men toch wel degelijk in de regionen eener verschrikkelijke, fatale nood wendigheid. Want met denzelfden bajonetstoot, die den vijand" vol gens de ritueel-heroieke regelen der oorlogskunst om zeep bracht, heeft Paul Benard bij zich zelf iets vernield, dat wij (zij het dan lichtelijk euphemistisch) ons geestelijk evenwicht noemen. De lugubere ontdekking, dat de vijand" een mensch bleek te zijn, verandert de heldendaad in een walgelijken moord en de obsedeerende wroeging over dezen geautoriseerden manslag wil niet wijken ook niet, nadat de oorlog gewonnen" is en God in alle bedehuizen wordt gedankt voor de miHioenen soortgelijke moor den, die dit zegenrijk effect bewerk stelligden. De wond aldus'aan zijn geest toegebracht, vrset immer voort en Paul Benard wordt tenslotte onweerstaanbaar gedreven naar de familie van den gestorven Duitscher, wier adres hij in het zakboekje heeft gevonden. Hij wil zijn doodelljk gewonde ziel verlichting verschaffen doof van de nabestaanden vergiffenis te vragen zonder te beseffen (even min als de schrijver trouwens !) dat ook deze verwachting een illusie zal blijken. Het doet er echter minder toe, dat de film ons ten slotte in deze naïeveteit wil doen gelooven en den berouwvollen moordenaar niet alleen de vergiffenis van de verloofde, doch zelfs haar liefde en die der beroofde ouders op den koop toe deelachtig laat worden. Waar het op aan komt is, dat de bittere, voortkankerende wroeging en de geestelijke ontreddering van den held" in het brandpunt van een betoog staat, dat een nieuwe, heftige aanklacht vormt in het felle requisitoir, door de film de laatste jaren tegen den oorlog uitgebracht. Natuurlijk is men sinds lang tot de conclusie gekomen, dat alle vorige anti-oorlogsfilms eigenlijk perfide oorlogs-aanhitsingen waren. Waarom zou den wij, wanneer heel een wereld bloedig gestriemd werd door werken als Pabst's Westfront 11US" en Milestone's lm Westen...." in godsnaam niet beweren, dat het aan gename sadistische kittelingen waren? En voorloopig het nieuwe verschijnsel aanbidden, tot ook dit verdacht wordt en veroordeeld en The man I killed" eigenlijk zou moeten heeten: The man I shoüld like to kill "? Dan volgt oogenblikkelijk het op zienbarende feit, dat Ernst en Lubitsch weer vereenigde ook in anderen De spelers: v. /. n. r. Zasu Pitts, Lionel Barrymore, Philips Holmes, Louise Carter, Nancy Carroll BIOSCC .. ,*' V Werkfoto. Frau Kleit zin, dan in naam alleen. Wij ha< er ons zoo langzamerhand bij i gelegd dezen pionnier der filmt voor goed geketend te zien aan stroohoed van Chevalier en de che van Jeannette Macdonald, als belachelijke en ordinaire Proinetl Wij hadden er vrede mee gekre hem duizenden dollars te zien smijten terwille van wat eroti gijntjes, die wij dan met een i hopig beroep op den humor'1 de vondsten", mitsgaders de or mijdelijke pretentieloosheid", ons zelf trachtten te verontschuldi Wij waren er in het kort gekomen, Ernst en Lubitsch tegenstellingen te verklaren ten hoeve van de verheffende t eenheid: Amusement en Lubitscr En nu waait plotseling de winc dezen hoek ! Nu blijkt eensklaps de man, Vlam" en Dubarry" maakte, dood. Nu attaqueert de man, grijnzend met blinkende en lachi luxe-luitenants jongleerde, de trag van den menschenmoord, welke sieraden der samenleving zoo elei parodieeren. Inderdaad een won lijke en onverwachte ommekeer terneer, waar deze aanval met verbluffende knapheid en een stellend fanatisme geschiedt!