Ho. 2869 De Groene Amsterdammer van 28 Mei 1932 SP'.-. ?. BV- .:? tv'; ?.-: l{;'! : ? ?? lp" IVie is de schrijver van de Americaensche zeeroovers?*' door Constant van Wessem Langen tijd is Holland er prat op gegaan het boek te hebben geleverd, dat als bron heeft ge diend voor vele onderzoekingen en beschrijvingen betreffende de piraten, die zulk een groote rol spelen bij ieder, die zich voor avonturen van de ruigste soort interesseert. Dit boek, getiteld De Americaensche zeeroovers" en uitgegeven in 1678 bij Jan ten Hoorn te Amsterdam eerst onlangs herdrukt, nadat sinds 1709 geen nieuwe druk ervan meer is verschenen is de eerste tekst geweest, waarin een uitvoerige historie der zeeroovers en boekaniers in de West-Indische wateren staat opgeteekend en daarmede voor het nageslacht is bewaard. Het behelst de lotgevallen van een hulpheelmeester op de vloot der boekaniers, die uit noodt", d.i. gedwongen, hun avontuurlijke rooftochten meemaakte en wat hij op deze tochten beleefde, te boek stelde. De ,,ik"-persoon van dit relaas staat onder den titel vermeld als A. O. Exquemelin. Men zou dus zeggen: de schrijver van dit boek is Exquemelin. Nu wil het merkwaar dige, dat zelfs tijdgenooten dezen naam als onwaarschijnlijk voorkwam als was het de naam van een niet bestaande persoon. Niet alleen achtten de uitgevers van de Spaansche, Engelsche, Duitsche, Fransche edities van dit boek zich ge rechtigd dezen naam willekeurig te veranderen: de Spaansche uitgave noemt als de schrijver Don Antonio Freyre, de Engelsche John Asq.uem.elin, de Duitsche A. O. Nürnberg en de Fransche Oexmelin, maar ook omtrent de nationaliteit van den schrijver gaven zij zich aan uiteenloopende gissingen over: blijkbaar kon men niet uit het feit, dat het boek in het Hollandsen verscheen, besluiten, dat de te boeksteller een Hollander -zou zijn geweest, waarschijnlijk omdat de avon turentocht aanvangt in dienst van de Fransche West-Indische Compagnie. E a om alles nog geheim zinniger te maken verschijnt de tweede Holland sche uitgave onder den schrijversnaam van Joan Esquemeling! Het lag voor de hand, dat men achter deze willekeurigheid iets ging vermoeden en langzamerhand won de meening veld, dat . Exquemelin een pseudoniem zou wezen, ja sommi gen, zooals Dr. Hoogewerff, lazen er een crypto gram uit voor Hendrik Smeeks (Enrique Smeex). -Indien dit laatste juist was dan was Smeeks dus .Exquemelin en er konden inderdaad eenige steek houdende argumenten aangevoerd worden, dat Smeeks, (die een avontuurlijke Bobisonnade, die faiïpersoonlijk of van nabij meemaakte, schreef, . Krinke Kesmes" ook een cryptogram l) tevens de schrijver van de De Americaensche Zee roovers" zou zijn geweest. Dit was daarop geba seerd, dat de jaren, welke de verteller van dit boek in de West moet hebben doorgebracht, juist die jaren in de overigens nauwkeurig bekende levensgeschiedenis van den chirurgijn Smeeks zijn, die een nimmer gevuld hiaat vormen. Maar deze veronderstelling is nu onlangs op slag te niet gedaan door de vrij opzienbarende ontdekking van den heer C. Vrijman in het Mei nummer van het Tijdschrift voor Geschiedenis, dis in het Amsterdamsche chirurgijns-gilde-boek van 1679 vermeld vond, als opgenomen: mr. Alexander Olivier Exquemelin, chirurgyn uit Honfleur. Hiermee is niet alleen de naam als werkelijk en niet bedacht bewezen, maar tevens de nationaliteit van den man, waarover ook de meeningen uiteen liepen, als Franschman vast gesteld. l ANTIQUARY WHISKY AT LAST l HAVE FOUND IT P. C. C. JACOBI HAARLEM l k gereed & Teekenlng door B. van Vlijmen Het doel van Lely eindelijk bereikt! Echter, de oplossing wie het boei De Ameri caensche zeeroovers" heeft geschreven, is daarmee nog niet gebracht. De vraag bleef bestaan: is deze Exquemelin, die als schrijver onder den titel vermeld wordt, inderdaad de schrijver van het Hollandsche boek? Wanneer de man een Fransch man was en in dat geval is hij eerst na 1672 in Holland gekomen, blijft het twijfelachtig, dat hij in enkele jaren de Hollandsche taal zoo grondig zou hebben beheerscht, dat hij een zoo goed gestyleerd boek als dat wat nu op zijn naam staat werkelijk zou hebben kunnen schrijven. Het was dus ook mogelijk, dat volgens het relaas van zijn avonturen een ander het boek voor hem had geschreven, te meer waar ons een dergelijk geval tekend is bij het boek van Reyning, die, hoewel Hollander zijnde, door Dr. van der Sterre zijn lotgevallen in de West op schrift liet zetten. Dat een ander uit de opteekeningen van Exque melin het verhaal vervaardigd kon hebben klopt ook met de bewering van den Franschen bewerker De Frontignières, die verzekert, dat hij van Oexmelin een manuscript heeft gezien, dat hem echter zoo slecht en onleesbaar toescheen, dat het overgewerkt moest worden: de Fransche uitgave, eerst in 1686 verschenen, is, n.l. niet een vertaling van het Hollandsche manuscript zooals de eerste Engelsche, Spaansche en Duitsche uitgaven, die er min of meer nauwkeurige vertalingen van geven. De Fransche uitgave is ook op sommige punten veel uitvoeriger en kan, daar zij later verschenen is, wellicht de aanvullingen van Exquemelin zelf hebben ontvangen. Gezien in het nieuwe licht, waarin de ontdekking van Vrijman de feiten heeft geplaatst, lijkt mij het volgende het waarschijnlijkst: Het in 1678 verschenen boek De Americaen sche zeeroovers" is de min of meer rechtstreekscbe vertaling in het Hollandsen van het Fransche origineel dat Exquemelin moet hebben geschreven. Want dat de Fransche bewerker zijn bewerking naar een zelfde origineel heeft vervaardigd kan aangenomen worden uit het feit, dat de Fransche uitgave niettegenstaande vele afwijkingen die in wezen stijlverbeteringen en uitbreidingen zijn ? toch zoowel in opzet als verloop overeenkomst met de Hollandsche uitgave vertoont. Het Hol landsche boek moet dus, daar het Fransche van acht jaar later dateert, het werkelijke boek van Exquemelin geweest zijn, ook al wordt nergens noch in de voorrede noch in den tekst er op gewezen, dat men met een vertaling te doen heeft. Eri waarom de andere vertalers zoo raar met den LE CHAMPAGNE EN VOGUE JAGER-GERLINGS HAARLEM oorspronkel'jken naam van den auteur omspringen en hem niet kalmweg Exquemelin noemen, zooals hij toch werkelijk blijkt te hebben geheeten, uit dit doolhof zullen wij maar niet probeeren te komen. 13.50 Abonnementsprijs van DE GROENE" per jaar: Nederland f 10. Indië(Zeepost) 10. (mail). Argentini Belgi Duitschland Egypte Frankrijk Griekenland Oostenrijk :" Spanje .g Tsjecho Slowakije-* Zuid-Afrika Denemarken Itali Noorwegen Zweden Engeland Zwitserland Amerika Australi Azi f 11.50 f 13.50