De Groene Amsterdammer van 28 Mei 1932 N o. 2869 IL* B Duitsche boeken Alfred Döblin's Giganten Boekbespreking door Nico Rost Alfred Döblin Toen Döblin twee jaren geleden vijftig jaar werd hadden zijn vijf groote epische werken met elkaar dezelfde oplagen als Alexanderplatz" reeds een^paar weken na verschijnen had. De'auteur, die het epos van Wallenstein en koning Ferdinand schreef, was bekend doch werd- weinig gelezen. Hoewel China reeds jarenlang in brand staat bleef ook het interesse van Die drei Sprünge.des Wang-lun" tot op heden, gering. Ook zijn utopische ro man Berge, Meere und Giganten" misschien wel zijn belangrijkste werk werd weinig gelezen. Na zijn succes met Alexanderplatz" vraagt hij hier voor opnieuw onze aandacht. Berge, Meere und Giganten" is in 1921?23 geschreven en in 1924 gepubliceerd. Acht jaar later laat Döblin thans een volkomen veranderde uitgave ver schijnen. Hij heeft zijn boek heelemaal omgewerkt en ook den titel tot Gigan ten" bekort. (Uitgave van S. Fischer Verlag 1932). P: Een populair literator, populair zoo als b.v. Wassermann, Stephan Zweig, Schnitzler of Thomas Mann populair zijn, is Döblin nimmer geweest. Hij ia vrij laat begonnen mst publiceeren. Vijf en dertig was hij toen zijn chineesche roman verscheen, een fantasti sche schildering van chineesche menschen, steden, landschappen en chirieesch denken en handelen. Kort na den. oorlog verscheen toen Wallenslein", dat in vele opzichten aan het v^rerk van Grimmelshausen denken deed, een boek, waarin de wreede tijd ?\?an den dertig-jarigen oorlog weer nieuw leven kreeg Zelfs de verschrik kingen van den laatsten wereldoorlog Verbleekten bij de schilderingen van deze wreedheden, rooftochten, diplo maten, veldheeren en bandieten. Dit boek, dat tenminste nog historische fundamenten had, werd gevolgd en overtroffen door een ander epos dat eins beangstigde door zijn omvang, een fantasie, een utopisch boek Berge Meere und Giganten" een werk dat in het midden der volgende dui zend jaren speelt, oorlogen tusschen de verschillende continenten schildert, vertelt van pogingen Groenland van zijn eeuwigen ijstoestand te bevrijden, steden ontwerpend, die onze stoutste fantasieën overtreffen: Berlin is bij Döblin een stad wier straten in Hannover uitkomen. De menschen in deze Wereld waren geweld-naturen, ver eerd van vele hartstochten en wreedt in hun begeerte naar macht. Onder den invloed der revolutiedagen van 1917 en 1918 beschreef hij in dit werk alle wreedheden van een burgeroorlog. Wie las tot welke wreedheden de ter reur van deze menschen in staat was, zal dit werk nimmer vergeten. Berge, Meere und Giganten" is Döblin's meest gecompliceerde werk. Het be schrijft de overheersching der tech niek, de menschen worden traag en wreed en beginnen den Uralischen oorlog, den wreedsten oorlog, die ooit op aarde woedde, de groote instor ting die technisch volgt, den inval der voorwereldlijke dieren uit Groenland, de schepping der Menschengiganten". Met Giganten" heeft het, hoewel hier veel, heel veel overgenomen is, eigenlijk alleen nog het laatste woord van den titel gemeenzaam. Deze Döblin is een geheel andere geworden. Zelden was een auteur erbarmingloozer tegenover zijn werk. Wie de eerste uitgave kent, voelt een eerbiedige ont roering, wanneer hij deze tweede uit gave leest. Giganten" is als het ware een nuch ter commentaar op een manuscript, dat verloren raakte. Wie dit manus cript vroeger niet las, zal zeker ter stond onder den indruk komen van de nuchtere fantasie van Giganten". In het eerste boek was deze fantasie misschien dichterlij ker, fascineerender, tropischer. Daar streden al deze figu ren om ideeën. In Giganten" nemen ze deel aan diepzinnige contradictatorische discussies. In de eerste uitgave treffen de psychologische details, die de legende waarschijnlijk maakten; in Giganten" werkt de zakelijkheid, die de auteur thans bezielt, fantastisch Döblin kan den afkeer van de wes telijke cultuur van Berge, Meere und Giganten" niet meer aanvaarden en evenmin den terugkeer in een soort berkolische religie. Hij denkt nu an ders. Jetzt bin ich also nicht mehr geneigt, Beifall zu klatschen, wenn Berge" und Meere" ihren Men schen, auch wenn sie Giganten" sind, fallen. Ich musz mich auf seiten der Giganten" stellen. Ich kann aber Unterschiede im menschlichen Handeln sehen. Es gibt Fehler, Verstösze, Entartungen. Hier ist von der gigantischen Entartung der Menschen die Bede. Und wenn Technik und Masshine in der menschlichen Gesellschaft nicht ausgewogen werden,wenn sie sich autonom machen, so musz ich sprechen: vom Sinn und Unsinn der Maschine in der menschlichen Gesellschaft". De Döblin van 1932 kan de heer schappij der techniek niet meer ont kennen. De machine wordt nu echter door ,,das Gesetz" in bedwang gehou den. Hoewel men eerst in een uitvoerig artikel zoowel de enorme waarde van deze beide werken zou kunnen aantoonen. als het verschil tusschen beide uitgaven, blijkt toch reeds uit de aan gehaalde slotzinnen dat de auteur ook ditmaal niet tot een bevredigende op lossing komt van de vele problemen, die hij zich stelde. Döblin reageert steeds op de vele verschijnselen en problemen van onze dagen. Meer dan iemand anders heeft hij de behoefte zijn eigen Ik hieraan te meten, vragen DE WETENSCHAP VAN HET LEVEN door H. G. WELLS Prof. HUXLEY G. P. WELLS Drie deelen cpt f 19.50 IMt bock opent een nieuwe wereld; als 'n kleurig kleed spreiden de 3 bekende schrijvers het ganschele. ven in al zijn uitingen voor U uit. 1600 pag. ? 3 deelen ? 350 Ml. Vraagt ons uitvoerig prospectus Verkrijgbaar in den boekhandel IM.V.SERVIRE0DEN HAAG Spoor's Mosterd W. A. Speer jt., Culemborg'. Onze voorjaarsuitgaven zijn zoo even verschenen. Een roman van C. F. Ramuz, MENSCHENLIEFDE (Ing. f 2.25 geb. f 2.90) - de schrijver dankt er 'n prijs van 50.000 Zw. fr. aan spelend in een Zwitsersch berg dorp, waar de bioscoop zijn intrede doet. Buitengewoon levend en diepin dringend.Voortr.vert. v. MarieW. Vos. 9 Ir- D- J- Kruyfboseh bewerkte Dostojewski'sCHRISTUS ENDEGROOTINQUISITEUR (in luxe bandje f 1.50) die prachtige legende uit Gebroeders Karamasow,waarin de strijd culmineert tusschen de kille rede en de harts tochtelijke ziel. Wellicht hetverhevenste en diepste, wat ooit in de wereld overGod en onsterfelijkheid eerdergevoeld dan gedacht is. 'n Fijn geschenk. @ HANDBOEK DER POËTIEK (lng.2.90, geb. 3.90) door P. N. Dezaire is het eerste handboek in de Ned. taal, dat uitvoerig en grondig oorsprong, wezen, beteekenis en techniek van alle uitin gen van kunst onderzoekt. Onmisbaar voor ieder wien de Ned. letteren en kunst ter harte gaan. Vraagt Uw DE|S) HAAQ Boekhandel OOSTERBEEK Levert uimuihend aan particulieren DOOF? Hiervoor bestaat een prima hulpmiddel, DE ACOUSTICON Vraagt ons gratis boekje Goed nieuws voor hen die doof zijn." ACOUSTICON MIJ. NIEUWE PLEIN 34 ARNHEM. zijn voor Hollandsche toe risten het Engelsche merengebied, de Yorkshire kustplaatsen, dalen en heide. Ben zeereis van Rotterdam naar Huil en dan een spoorreisje van enkele uren brengt (I naar deze verrukkelijke vacantie-oorden. Goedkoope biljetten, welke een geldigheidsduur hebben van 21 dagen, worden naar de voornaamste Engelsche toeristenplaatsen uitgege ven. De retourprijs van een biljet Ie klasse Rotterdams d Huil bedraagt slechts 55/-. Tevens zijn voor spe ciale vacantietoeren, biljet ten verkrijgbaar met een geldigheidsduur van drie maanden. Reist via Rotterdam - Huil De goedkoopste route. Geïllustreerde brochures, hotellijsten en alle verdere inlichtingen worden verstrekt door de voornaamste Passage- en Reisbureaux. te stellen en het is zeker niet zijn ge ringste verdienste, dat hij steeds op nieuw vragen stelt. Deze in werkelijk heid bescheiden, twijfelende dichter wantrouwt den tijd, waarin hij leeft en kan dezen tijd niet in zijn werk be dwingen hoewel hij meer en intenser dan eenig ander dichter in Duitschland zich met hem bezig houdt. Deze geestelijke intensiteit geeft het werk van Alfred Döblin zijn intense waarde. Hij is zenuwarts in het Oosten van Berlijn, in een arbeidersbuurt, honderden arme levens en tragedies kruisen zijn weg. Midden in het leven st*at deze man, steeds komt hij onder den indruk van hetgeen rond hem ge beurt en steeds voelt hij de drang hierop te reageeren. Döblin is als het ware een Michael Kehlhaas, die steeds naar gerechtigheid zocht, zich zelve steeds rekenschap moet geven, zich afvraagt hoe dit of dat mogelijk is, hoe hij dit of dat kan verantwoorden, waar hier een uitweg of een oplossing is. Maar Döblin vond tot heden geen uitweg en geen oplossing, hij verwierp alle conclusies, de onrust van dezen tijd was sterker dan hij, sterker dan de wil een oplossin te vinden. Döblin zegt steeds, hetgeen bleek uit zijn Wissen und Veranderen" (een ver zameling open brieven aan jonge menschen), liever neen dan ja, het buitennissige is hem liever dan het gewone en soms denkt men onwillekeurig, dat hij er de voorkeur aan geeft steeds in deze chaos te toeven en liever een samenleving met vele tegenstrijdig heden ziet als een maatschappij, die naar sociale grondslagen is ingericht. Misschien is Döblin diep-in niet alleen een sceptisch maar ook een ongeloovig mensch. Misschien ont staan juist daardoor al deze fantasti sche schilderingen als ook nu weer in Giganten", deze pogingen psycholo gisch gebeuren te ontleden, steeds weer nieuwe vragen te stellen en pro blemen te berde te brengen en door al deze labyrinten te dwalen, zonder het doel te bereiken. Diep-in moot deze man dood-eenzaam en ongelukkig zijn. Hij is geen romanticus en kan zich zelf dus niet bedriegen. Hij is een realist, die onze realiteit wil vergeeste lijken maar het met zich zelf niet eens wordt, omdat hij geen oplossing vindt. Maar met (üganten" schreef hij desondanks een boek dat blijft. ?f