- jtSf K-I %?* DE GESCHIEDENIS VAN DE ENG Wat Josiah Wedgwood zich tol levensdoel had gesteld TOEGEPASTE KUNST Toen Josiah Wedgwood op 9-jarigen leeftijd, na zijn vader's dood in 1739, onder leiding van zijn oudereu broer Thomas, de eerste handgrepen van het pottenbakkersvak leerde, was het stadje Burslem in Staffordshire nog maar klein. Later zou men er.ruim vijfhonderd pottenbakkerijen aantreffen maar geen dezer bracht het tot zóó grooten roem als waartoe de jonge Josiah in de toekomst zijn eigen werkplaatsen zou opvoeren. Van meet af zocht hij naar nieuwe mogelijkheden. Alras bleek hij een volleerd pottenbakker te zijn maar hij was meer.... Hij was ook een geboren experimentator. E verything yields x to experiment!" heeft hij eens neergeschreven. De klei in Burslem beviel hem niet. -Evenmin, wat anderen maakten. Het was hem alles te grof en onvolmaakt. Alras zou hij materiaal uit Devon en Dorset laten aanrukken. Hij zocht naar ver edeling van het product en een op antieke voorbeelden geïnspireerde schoonheid. Eer t sterke wil moet in dezen onverpoosden werker hebben gehuisd. Het feit dat hem op ( zeven en dertig-jarigen leeftijd een been wordt afgezet schijnt hem in zijn aange boren bewegelijkheid niet te hebben gehinderd. Hij was steeds vol plannen, een groot koopman stak in hem, hij was een geboren industrieel maar l ook was er iets in hem van den uitvinder. Maar boven alles uit was hij een practisch idealist en dat tilde hem over moeilijkheden en teleurstellingen heen. Wat hij wilde was vooral bruikbaarheid en schoonheid saam te binden.'. na twee eeuwen, beteekent het op de werkstukken ingedrukte naamstempel duurzaamheid en kwaliteit, nog, ook al gaat heden ten dage onze voorkeur in een andere richting, is een eenvoudig, crème-wit Wedgwood-servies een lust voor het oog. Dat echter sommige modellen en decors zich in den verkoop ruim honderd vijftig jaren wisten te handhaven is iets dat alleen in Engeland mogelijk is, waar men meer dan waar ook ter wereld aan de traditie hecht en het nieuwe verwerpt. .Nog, In 1766 bouwde Wedgwood een geheel nieuwe fabriek te Stoke-on-Trent en hij doopte deze Etruria". Hier is het dat hij zijn idealen geheel kan verwezenlijken. Het eerst wordt het zwarte aardewerk gemaakt dat hij black basalt" noamt, een verfijning van wat de bekende Staffordshire pottenbakkers boden als zwart Egyptisch. Het agaat, groen en andere gekleurde soorten (ook schildpad) evenals de z.g. cauliflower", welke eertijds in samenwerking met Thomas Wieldon waren aangemaakt en vlot verhandeld, werden nu door Wedgwood verworpen. Een heel ander soort aardewerk had zijn grootste belangstelling gewonnen, het Jasper" als uitkomst van een onafzienbare reeks proefnemingen. Dit is een soort half-porcelein met harde scherf, gemaakt in velerlei tinten blauw en groen, ook wit en zwart waarbij de versiering in relief apart wordt opge bracht (zie afb.); Kunstenaren als Hackwood en Flaxman, later ook Tassie, Smith en Stubbs wist Wedgwood aan zijn fabriek te verbinden in een zeer vruchtbare samenwerking. Als meest bekende meesterwerk uit deze periode geldt de beroemde Portland-Vaas (ook wel BarberineVaas geheeten omdat het oorspronkelijk model, een met asch gevulde urn in een sarcofaag uit den tijd van Paus Urban VIII (1623?1644) gevonden, aanvankelijk in de Barberini-Bibliotheek te Rome werd opgesteld) welke een hoogte heeft van 24 cm. en naar men meent versierd is met figuurreliefs uit de sage van Peleus en Thetis. De Engelschman Hamilton wist kooper te worden, later kwam het werkstuk in handen van de Duchess of Portland en weer later werd het Britsch Museum de gelukkige bezitter. Wat Wedgwood maakte was dus een getrouwe copie in aardewerk, verkregen door van het origineel een afgietsel te nemen in gips. Wedgwood zelf wilde zich nimmer den naam van kunste naar aanmatigen, hij heeft dat steeds tegengegaan als anderen hem zoo noemden. Wat hij zocht was de volmaking van technische mogelijkheden en zoo kon hij de grondlegger zijn van een bedrijf dat heden ten dage nog steeds met goed gevolg werkzaam is. (Hiernevens rechts de Portland-vaas.) Terecht heeft William Barton in zijn boek over Engelsch aardewerk gezegd: Zijn invloed was zóó krachtig en zijn persoonlijkheid zoozeer overheerschend ^ dat alle andere Engelsche pottenbakkers de beginselen volgden die hij had »!%a opgesteld en aldus werd een nieuwe stoot en richting gegeven aan de potten;?"- v bakkers-kunst van Engeland en heel de beschaafde wereld. Hij was de eenige pottenbakker van wien gezegd kan worden dat de gansche groei 1: