De Groene Amsterdammer van 4 «Juni 1932 No. 287O De sprekende film fe' '*'? door Melis Stoke Teekenlngen door Harmsen van Beek Moderne Nederlandsche scheepvaart Van oudsher bevaren de Nederlanders de zee'en. Zij waren vraohtvaarders, ontdekkingsreizigers en strijdvaardige kooplieden. Thans wijzigt zich alles. Er zijn geen vrachten van belang meer te vervoeren, er is in de wereld niets anders meer te ontdekken dan nieuwe akeligheid, en op het ge bied van den koophandel blijft er nog slechts te vechten met tarieven, van achter schrijfbureanx en niet meer van achter kanonnen.... Is het dus een onnatuurlijk verschijnsel dat onze scheepvaart zich heeft toegelegd op die tak van activiteit welke zich het beste aanpast bij den geest, de behoeften en de mogelijkheden van dezen tijd: de goedkoope pleiziervaait?. .. . Elk oogenblik verlaten trotsche zeekasteelen onze havens. Vroeger voeren de Nederlandsche zeevaarders af naar een ongewisse toekomst, en aan de wal schr'eiden déachterblijvenden bij de torens.. .-; Hoe is dat alles veranderd. Heden ten dage vertrekken de zeekasteelen naar een van tevoren pijnlijk zuiver omschreven doel, t'jden van aan komst, pleiziertochtjes, lunch en diner, vervoer middelen te land en afternoon-tea-gelegenheid inbegrepen, van dag tot dag en van uur tot uur.. . En aan de havens juichen de achterblijvenden en maken grappen, voorzooverre ze niet schreiend van afgunst bij de torens staan. . . . Vroeger wist de vertrekkende zeeman niet hoevele maanden hij zou zwalken tusschen zee en lucht, en of hij wel ooit zijn doen zou bereiken. Heden echter weet hij in anderhalven dag ter plaatse van bestemming te zijn, en in vijf tot zes dagen weer behouden thuis. Vroeger waren de scheepsvoorraden zoodanig samengesteld dat gevaar voor ingewandsziekte tengevolge van te groote eentonigheid automatisch bestond. Tegenwoordig is al het denkbare eten en drinken op de schepen aanwezig, met de auto matische kans op maagbezwaren tengevolge van overlading... De zeeman uit oude dagen keek uit het kraaiennest uit naar eilanden waar hij zijn watervoorraad zou kunnen ververschen. De pleiziervaarder weet op de minuut af hoe laat hij in een buitenlandsch cafézal kunnen zitten, n de radio van zijn schip kondigt de hoe veelheid gewénschte lunches van tevoren aan bij de.bewoners van verre kusten. .. . Het vergelijkingsmateriaal is onuitputtelijk. Cornelis Houtman zou zeker verbaasd hebben gekeken wanneer men hem voor zijn vertrek een volledig programma voor een world-cruise had aangeboden, en Columbus ware ongetwijfeld ontsteld geweest indien hem bij het verlaten van de oude wereld een lijstje ter hand ware gesteld waarop te lezen stond waai' en tegen welke tarieven hij op van tevoren aangewezen dagen zou eten, slapen, wandelen of rijden in landen die hij nimmer tevoren had bezocht. Wat onze scheepvaart dus verloren heeft aan romantiek en avontuur, dat won zij ruimschoots terug op het gebied van. . . . Vermaak. . . . Onlangs voerde immers een onzer grootste passa giers- en vrachtvaarders een gezelschap jazz muzikanten en een hockey-elftal mede. De beide polen van internationale belangstelling, dans en sport, waren aldus vertegenwoordigd, en men kon den vreemdeling in alle opziehten tegemoet treden. Het is alleen maar jammer geweest dat de musici Hollandsche Hongaren waren. Indien zich 100 /o Hollandsche musici aan boord hadden be vonden ware het een nieuwe tocht naar Chatham geweest. Men zegt dat een dergelijke band in Holland niet te vinden was geweest. Wij weigeren dat te gelooven. Nog onlangs heeft immers Willem Mengelberg reusachtige triomfen te Parijs gevierd. Natuurlijk was dat een ander soort muziek, maar ook in dit opzicht ware de demonstratie aan te passen geweest aan de moderne smaak. Het ge zelschap had aangekondigd kunnen worden als: Doe. Bul Mengelberg and his bright boys. ... of als ThéFamous Bill Mengelberg Band of Amster dam Boys.. .. Sommige menschen schrikken misschien bij het denkbeeld, maar men stelle zich eens het aller aardigste succes voor van een groote trom, be schilderd met het wapen van Amsterdam en een leuk vlot geteekend portret van Burgemeester de Vlugt. Ken propaganda van belang. ..." Hïieuwe mogelijkheden voor de filmtechniek Een klein doch uitgezocht gezelschap aldus schrijft men ons uit X. was gisteravond bijeen in de plaatselijke bioscoop teneinde de eerste voor stelling te zien van de nieuwe bedrijfsfilm der Y-fabrieken. Voor de film werd afgedraaid trad een ons onbekend heer, die op het programma was aan gekondigd als ,,de onbekende aandeelhouder" op het podium teneinde het publiek op de hoogte te brengen van deze demonstratie. ,,De filmtechniek, aldus deze redenaar, staat voor niets, behalve dan voor de commercieele moailijkheden waarvoor elk bedrijf staat. De mo gelijkheden zijn voor den cineast eindeloos en on uitputtelijk (n.b. wij geven dit deel van de rede voering zeer verkort weer aangezien de lezers van dit weekblad over dit onderwerp meer kolom men druks per week en van uiterst bevoegde zijde lézen). Het Comitévan aandeelhouders dat ik de eer heb hedenavond te vertegenwoordigen heeft zich rekenschap gegeven van het feit dat de film een mogelijkheid biedt die haar als bij uitstek geschikt maakt om een duidelijk en juist beeld van het tegen woordige bedrijfsleven te geven, namelijk het achteruitloopen. Tot dusver is dit achteruitloopen slechts toegepast in z.g. komische films. Het groote drama echter van den industrieelen achteruitgang leent zich als bij uitstek voor eene filmtechnisch overtuigende behandeling van dit dramatisch industrieel thema. De middelen daartoe zijn uiterst eenvoudig. Men behoeft zelfs niet eens een film te laten maken zoodat men geen kosten heeft, wat ook alweer een eisch is die de tegenwoordige fabrikanten genoodzaakt zijn te stellen. Het is voldoende dat men de bsschikking krijgt over een aantal oude opnamen die dan, op de juiste wijze aaneengeplakt en achterwaarts afgedraaid, een goed beeld geven van de jongste ontwikkeling. Ik heb gezegd." Een daverend applaus begroette deze woorden en aanstonds ging het licht uit. De groote nieuwe bedrijfsfilm van het V-concern (drieduizend nieter lengte, kosten Fl. 4.32) pakt al dadelijk doordat zij begint als een sprookje. Maar een werkelijk sprookje. . . . Er was eens. ..." zoo luidt de eerste tekst, en men ziet dan het imponeerend complex van ge bouwen en het jachten en jagen van vele duizenden nijveren. De schoorsteenen zuigen dikke rook wolken binnen en de nijveren bewegen zich allen in achterwaartsche richting. Waarom!' Het vol gende beeld leert het ons: het stelt de huldiging en. inleiding voor van den veertienduizendsten arbei der. Doch in achterwaartsche richting, dus feitelijk, en daar gaat het om, de afdanking en uitzetting; van deze personen. Men ziet hem ontroerd de hand van zijn directeur drukken en vervolgens een hor loge-met-inscriptie en enveloppe in handen van den bedrijfsleider leggen. Vervolgens begeeft hij zich achterwaarts naar de toegangspoort van het fabrieksterrein, waarna zich de 13999 opgesteldemede-arbeiders in massa achteruitgaand bewegen en de versiering van de poort wordt afgenomen. Het Volgende beeld toont een groote bedrijvig heid. Honderden rappe handen zijn bezig een enorm gebouw af te breken. Wanneer niets meer over isdan het dak ziet men daarop feestelijk een vlag; waaien, totdat ook de kap verdwijnt en men het terrein ziet weergegeven aan de natuur. Dit beeld wordt weer gevolgd door het ontslag van den dertienduizendsten arbeider. Ademloos volgde het publiek vervolgens de afbraak van meer ge bouwen, het terugloopen van alleraardigst voor gestelde uitvoer- en productie-statistieken, het achterwaarts binnenrijden van treinen die contingenteerings-surplussen van de grenzen der be vriende staten naar de magazijnen terugbrengen. enz. enz. Opvallend is in deze bedrijfsfilm de algemeene verjonging van het bedrijf weergegeven. De op tredende personen worden slanker en opgewektcinaarmate de ontknooping nadert. Enkele histori sche momenten houden er de spanning in. Zoo ziet men o.m. een alleraardigst tafereeltje van de ver wijdering van een minister met portefeuille uit het directiegebouw en het achterwaarts verdrijven van een buitenlandsch gezelschap uit een hagelnieuw fabriekspand dat aanstonds daarna tot aan den grond wordt afgebroken. Het origineele van het slot van deze achteruitdraaiende bedrijfsfilm is, dat het een stukje ge schiedenis en een toekomstmogelijkheid in zich vereenigt. Men ziet namelijk een regeeringsvertegenwóordiger de laatste steen van een der belang rijkste gebouwen wegnemen. Dit beeld vertoont, in zijn waarachtigheid, een zeer felle aanklacht tegen een overheid die de fun damenten onzer nationale industrie zou aantasten, maar, en dit zij hier met nadruk gezegd. . . . : de toeschouwer moet bedenken dat in dit procéd waarheid en verdichting dooreen zijn gevlochten. Alles bij elkaar was het een alleraardigst bedrijfsfilmpje dat stellig algemeene belangstelling zal hebben. Aan het slot deelde de onbekende aandeelhouder nog mede dat, voor hen die zulks verlangden, ge legenheid bestond tot verkoop van aandeelen. Van deze gelegenheid werd weinig gebruik gemaakt, aangezien de meeste bezoekers op de hoogte waren van het bestaan eener inrichting aan het Damrak te Amsterdam waai* zulks ook mogelijk is. Men bleef nog eenigen tijd genoegelijk bijeen rondom de buffetten waar zich een fluitorkest di't'd hooren. Nieuwe Uitgaven Bos?Niemieijer. Schoolatlas di-r i/eheelc (tardc. herzien door B. A. Kwast, met een alfabetisch register van namen. 33e verbeterde en ver meerderde druk. (iroiiingon?D^n Haag, J. B. Wolters' C. M.