Do. 2871 De Groene Amsterdammer van 11 «Juni 1932 F' ' *.*'! I' Verbonden Schakels door Mr. H. Giltay Hoe onmachtig de mensch nog altijd is ten aanzien van het maatschappelijk organisme, ?waarvan, hij deel uitmaakt, is wellicht nooit zoo duidelijk gebleken als thans. Ondanks al zijn vernuft, al zijn uitvindingen en ontdekkingen, is het individu als een pion, waarmee de groote maatschappelijke krachten spelen. De maatschappij fs een organisme, maar een organisme, waaraan een centraal, machthebbend Ik ontbreekt. Alles geschiedt naar vaste wetten, wij kunnen er, ook ten aanzien der maatschappij, niet aan twijfelen. Maar deze wetten zijn nog steeds van elementairen, onbewusten aard. Er is nog geen sprake van een redelijke en zedelijke beheersching van het sociale proces. Marx' woord, dat wij leven in een tijd, waarin het productieproces den mensch beheerscht, inplaats van omgekeerd, geldt heden ten dage nog evenzeer als toen het werd uitgesproken. Zal hierin ooit verandering komen? De sociaaldemocraten en communisten zeggen: ja, wanneer de arbeidersklasse de macht heeft veroverd. Dan zal in de plaats der chaotische individueele productie een bewust-geregelde gemeen schapsproductie komen, die niet meer werkt voor de winst van enkelen, maar voor de behoeften van allen. Deze gedachtengang verwacht alles van de vorming van een centraal sociaal bewustzijn, van een denkend subject der maatschappij, dat hare samenstelling en functionneering bewust zal regelen. De talrijke bezwaren van ekonomischen aard, die tegen dit plan ingebracht kunnen worden, aal ik hier niet herhalen, ze zijn overbekend. Ik wil slechts de aandacht vestigen op de biologische onwaarschijnlijkheid, dat het doel ooit langs dezen weg zou kunnen worden verwezenlijkt. Het bewustzijn, het Ik van dier en mensch, is, biologisch beschouwd, een bemiddelingsorgaan tusschen de behoeften van het individu en de buitenwereld. Het is niet de schepper van het organisme, maar zijn schepsel, zijn product. Het Ik van den mensch heeft niet zijn organisme gebouwd, maar omgekeerd heeft zijn Ik zich gedifferentieerd uit zijn organisme. En daarom is er geen enkele grond om aan te nemen, dat het met het centrale sociale bewustzijn anders zou gaan. Zeker, in Rusland zijn, met dwang en geweld, ver wonderlijke dingen bereikt. Maar of het experiment tot het gewenschte einddoel zal leiden, is, op zijn zachtst uitgedrukt, problematisch. Wanneer het gelukte, zou het in strijd zijn met alles, wat wij omtrent de evolutie van levende organismen weten. De poging, om met dwang het kapitalistisch organisme te transformeeren in een socialistisch, doet denken aan de poging van een dierkundige, om uit tot dusverre los-levende eencelligen een veelcellig organisme samen te stellen. De eencelligen zullen zieh misschien tijdelijk wel laten samenklonteren, maar of er ooit een veelcellig wezen met doelmatige arbeidsverdeeling uit ontstaat? Geen vergelijking gaat geheel op, dus ook deze niet. Maar zij kan mijn bedoeling misschien toch ver duidelijken. Concreet uitgedrukt komt deze hierop neer, dat ik niet geloof, dat een primitief, gebrekkigsamengesteld organisme als onze huidige maat schappij een centraal, bewust Ik zou kunnen vor men, niet de macht, de samenstelling en function neering van het organisme zóó ingrijpend te wij zigen, als het socialisme dit wil. ff Daarom lijkt mij van zoo groote beteekenis het streven der Vereeniging Gemeenschappelijk Grond bezit, welker zoo juist verschenen Gedenkboek,, Ver bonden Schakels" 1) aanleiding is tot dit artikel. Deze, voor dertig jaar door Frederik van Beden. Prof. I. B. Cohen en anderen opgerichte Vereeni ging wil ook het Socialisme, dat is de van alle meerP 1) Verbonden Schakels, Verzamelde opstellen uit het maandblad der Vereeniging Gemeenschappelijk Grondbezit", uitgegeven bij het 30-jarig bestaan der Vereeniging in 1932. i l Hotel Funckler, Haarlem RESTAURANT ?ALUNCH f 2.?,^^^ DINER f 3. i Menggebod in de Eerste Kamer Teekeuing door B. van Vlijmen Minister Verschuur: Wij zullen den consument eens fijn uiibraden!" waarde, van alle klassentegenstelling bevrijde maat schappij. Ook zij wil, evenals sociaaldemokraten en communisten, den grond en de productiemiddelen in de handen der gemeenschap brengen. Maar zij streeft dit doel na langs organischen weg, langs den weg van den geleidelijken groei van onder-op. Zij streeft niet naar de verovering der politieke macht, naar de constitueering van een, het sociale organisme vèr-vooruitzijnd centraal sociaal Ik, maar werkt aan den bouw der waarlijk socialistische cellen, die eens het nieuwe sociale organisme zullen moeten samenstellen. G.G.B, legt zich toe op de vorming van productieve associaties, van kleine kamsraadschappelijk, zonder patroon werkende productie-eonheden, en tracht deze eenheden samen te vatten in een organisch verband. De Vereeniging werkt nu reeds dertig jaar. Geweldig zijn de resultaten nog geenszins. Haar bestaan is zelfs aan velen totaal onbekend. Daarom juist vestig ik hier op haar bestaan en werken de aan dacht. Want het schijnt mij toe, dat het de plicht is van ieder, die ernstig belang stelt in het vervormingsproces onzer samenleving, van het streven dezer stille werkers kennis te nemen, die, nu reeds dertig jaar lang, het socialisme, voorzoover dit binnen het kader der bestaande maatschappij mogelijk is, in praktijk brengen. Gepraat over socialisme wordt er genoeg. Maar hier doet men, waarvan de anderen praten. En op een m.i. vol komen gezonden grondslag. Ik kan hier niet uit voerig op het werken van G.G.B, ingaan. Wie er zich van op de hoogte wil stellen, schaf f e zich Verbonden Schakels" aan. Het is een royaal uit gegeven boek van 160 pagina's, dat een dertigtal belangrijke bijdragen bevat, van J. Methöfer, Prof. Cohen, Felix Ortt, D. de Clercq, F. Emons, Chr. Cornelissen en anderen. De Ligt schreef een inlei ding voor het werk. En het werd gedrukt door een der arbeidsgroepen van G.G.B.: de Utrechtsche Typografen Associatie. Kon. Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER & Co. DEN HAAG AMSTERDAM ARNHEM VERHUIZINGEN PER AUTO-TREIN