De Groene Amsterdammer van 11 Juni 1932 No. 2871 Albert Londres door Dr. R. Feenstra Au secours. Sauvez moi. Je ne pcux pas ouvrir." ' Dat zijn de laatste woorden van Albert Londres geweest. Midden in den stik- en schroeiwalm van het brandend schip, den Georges Philippar, terwijl hij langs rende, heeft zijn hutbuurman Julien deze gillen verstaan. Wat wilt TJ ? De minuten, de seconden waren vol aanknettering van brand en ondergangstragedies. Het was een sauve qui peut. Ouders konden zelfs hun kinderen niet redden. Mag men daar uitvallen tegen een hutbuurman, die hard liep, inplaats te gaan mierelen aan een slot, dat niet open wou. ; Ondergang en dood verrasten den grand teporter in zijn eersten diepen slaap. Hij had pog naar het licht van kaap Gardafui staan Uitkijken, en was over elven naar kooi gegaan. Een groot en goed journalistenleven ein digde als dat van een rat of een muis. Vuur en water. Een ingenium smolt weg, zooals een eindje kaars weg smelt. Maar een licht blijft over de groote zee. Het mag snel donker geworden zijn in zijn tot zelfbehoud opgezwiepte wilde brein; volgens vervalen moet hij nog aan de patrijspoo.t geworsteld hebben. Het mag snel donker ge worden zijn over het schip, dat als een groote katafalk wegzonk, met zijn verkoolde resten. Na den nacht komt een morgen. Er is een licht d at blijft. En er is ook een licht, dat blijft in het groote werk van dezen grooten reporter, die een groot talent en tegelijk een groot mensch was. : En dit licht zal veel jongeren den dag wijzen. Inderdaad welk een reporter l De menschen hebben neiging den reisreporter, evenals den filmregisseur gauw en ' gul te waardeeren. Hij opent hun werelden. Hij schildert hun genre-doekjes, die zij, zonder zijn penseel en palet, nimmer zouden zien. De een is met Nijpels tevreden; de tweede wil de conveyorriemen in hun loop beter zien en zweert bij Saüerwein; een derde kan den socialen verbeteraar niet in zijn wereldreiziger missen en prijst Upton Sinclair; n volgende wil den historiograaf en zegt: Emil Ludwig; terwijl de vijfde,' met nog meer diepte een psychoanalytischen globetrotter-essayist als F. Salten prefereert. Maar het gaat met deze gala reporters" als met de groote film regisseurs; er zijn er die allen boeien, omdat zij een meesterschap hebben als kunstenaar en als mensch, een greep naar het onderwerp, een plastiek, een gloed, een kleur, een stijl die niet slechts spreekt, die openbaart". i Duizenden schrijven, niet zonder talent; boeien, zooals er duizenden zijn, die doekjes schilderen, die gij en ik graag boven onze werktafels hangen. Maar slechts tientallen schrijven zoo, dat het den lezer voor komt, alsof daar een chirurg met vaste hand ergens in de buurt van ijn hart een jaap gaf, en iets open maakte, dat te voren potdicht zat. Slechts tientallen schrijven zoo, dat het geziene visueel door hun lezers meegezien wordt, in de zelfde omtrekslijnen, in dezelfde levendigheid, in dezelfde belichting. Zulk een was Londres. Wanneer men in een van zijn eerste reporterboeken bladert: Marseille, port du Sud, dan ruikt men de bouillabaisse, de stoffige zon van de Cannebière; en in het bonte rapalje van de stegen, ontdekt men Tonkin, Marokko, Senegal heel het koloniale Frankrijk, alsof men van een reis erdoor terug kwam. Dat is atmos feer geven." Maar Albert Londres was niet alleen een impressionist en globe trotter; hij wilde als journalist ook zijn de man met het sociale geweten. Ach; hoe zalig heeft hij ons gefolterd. Het was misschien nog meer techniek en folte ring van de zielen van bestuursleden van zede lij kheidsbonden, toen hij Le chemin de Buenos Aires" schreef. Maar hoe groeide deze begaafde met en in en door zijn werk. Au bagne dat is wel zijn grootste gooi geweest. Dat is een aanklacht geweest tegenover de straf practij ken van zijn groote vaderland. We wisten dat een gedeporteerde in Cayenne niet leefde als god in Frankrijk, maar als een paria. Londres heeft ons leeren begrijpen, dat hij leefde als een verdoemde. Hij heeft het ons zoo huiveringwekkend en tegelijk zoo fel-waarachtig en sober geschil derd, dat de Fransche openbare meening, en zelfs het Fransche parle ment in actie kwam. Ook zijn Dante n'avait rien vu" over Biribi was van dezelfde hooge geladen meesterlijk heid. Was het zijn hoogtepunt? Was de wereld gesaneerd, toen de deportatie kolonie, dank zij zijn kritiek, een tikje menschelijker van potentiaal werd? Velen dwepen met zijn krankzinnigen gestichtsreportage: chez les fous. Ik niet. Frankrijk is nu eenmaal op dit gebied niet zoo bij; en in het gek kenhuis heeft de journalist, ook de zeer groote met de intuïtie voor systeemfouten, m.i. weinig te zoeken. Ook de Joden heeft hij, hoewel zelf voor zoover controleerbaar voor geen percent Semiet, kostelijk door gehad. Geen wonder. Zijn intuïtie was bijna Joodsch van genuanceerde tasting. Hij kende Whitechapel en Uilenburg, Karpatho-Rusland en Tel Aviv. En natuurlijk heeft Ahasverus thuis" als onderwerp hem aangetrokken. La Chine en folie dat was zoowat zijn laatste boek, hoewel ik ook den tel kwijt kan wezen. Sturm ueber Asien. Hoe goed voelde hij den druk van dezen storm, die zand en geesten opjaagt: waarheen? En uit dit: Chine en folie, kwam hij vandaan, toen de dood hem in zijn bed plotseling in de ooren brulde; hij had de copie nog in z'n hersenen zitten. Ergens spoelt nu de groote zee daarover. Un roi s'en alla. Een koning der reporters. Salueeren wij zijn ruime graf. LOV )OSTERBEEK| {WONINGINRICHTINGENl BETIMMERINGEN Spoor's Vlosterd W A. Spoor ji,, Culemborg'. JOHNSON && matfetteh, SHEL&VAHTVBER6EH J. D. STRUIJS & Zn. Tel. 37906 -Amsterdam - Prinsengr. 837 Begrafenissen (naar verkiezing met auto's en rijtuigen) Crematie en Transporten van uit alle plaatsen CENTRAAt^HOTEL LEIDSCHEBOSCHJE TEL8234' AMSTERDAM TEL.ADR.HOCENTRA LOGIESMETOfflB'JT F:3.50 EN F.450. HET BENIGE HOTEL | MET EEN MODERM INGERICHTZWEM. BAD, WAAR DE GASTEN KOSTELOOS TOEGANG HEBBEN Heidehoning van OUD-BUSSEM f 1.20 per 2 pond met Rijksmerk. .v I: