r ? u" Bibliographische opmerkingen door Dr. Th. H. van de Velde r Uit mijne Aanteéheningen (XIII) De Qroene Amsterdammer van 2 Juli 1932 Uv l t %* I v. 'i W. J. van Leeuwen?Vos, Sexueele op voeding, eeVi boek voor Ouders, met een Inlei ding van Prof. Dr. Th. M. van Leeuwen. Zeist, J. Ploegsma, 1932. Bij de lezing van dit hoek krijgt men den indruk, dat het geschreven is door een lieve, goede, ver standige moeder, en komt men tot de overtuiging dat andere moeders er voor de opvoeding van hare dochters ? voor zoover deze een even gelukkigen aanleg bezitten als de kinderen, die de schrijfster fcjj hare beschouwingen vooronderstelt menigen goeden raad aan kunnen ontleenen en er door tot overwegingen zullen worden aangespoord, die haar gezin van groot nut kunnen zijn. Voeg ik daar nog aan toe, dat de sexueele op voeding, zooals Mevrouw van'Leeuwen zich die hier denkt, mij ook voor de jongens tot hun 14?16e jaar (dat hangt van ieders aanleg af) aanbevelens waardig schijnt, dan heb ik al dadelijk naast mijne waardeering voor datgene, wat in dit boek geboden wordt, mijn twijfel tot uitdrukking ge bracht, of het ook buiten de hier aangeduide gren zen het nut zal kunnen stichten, dat de schrijfster van haar werk hoopt en verwacht. De zaak is namelijk dat zij de eigenlijke moeilijkheden op consequente wijze uit den weg gaat. De geslachts ziekten worden niet besproken omdat wij ons l»epalen tot de sexueele opvoeding van het normale kind en ons richten tot hen, die hunne kinderen, deze jeugd, die opvoeding en leiding willen geven, waardoor zij de overtuiging kunnen bouwen, dat de geslachtsgemeenschap tot het huwelijk beperkt, blijve". * * * De naieve voorstelling, die men zich daarbij in dit boek van het normale kind" maakt, zij door het volgende citaat geïllustreerd: Is het niet het algemeen erkende zedelijke standpunt, dat in enkele levensverhoudingen alle sexualiteit buitensluit? De bloedverwantschap, die den grond legt voor een innigen liefdeband tusschen ouders en kinderen, broeders en zusters gaat buiten alle sexueele neigingen om. Physiologisch is een sexueele verhouding tusschen broeders en zusters1 niet onmogelijk; maar de overtuiging, dat het niet geoorloofd is, ligt zoo diep in 's menschen ziel verankerd, dat de gedachte eraan zich zelf niet aanmeldt. Zoo zijn er meerdere verhoudingen tusschen de sexen, waar zelfs de gedachte niet opklimt in 's menschen brein en daardoor ieder sexueel gevoel uitgesloten blijft." Laat ons nu aannemen, dat dit klopt, wanneer wij het woord gevoel" door handeling" vervangen (al zouden niet weinige menschen, die hun verder leven geheel normaal", en zelfs volgens de strenge desiderata der schrijfster leven, indien zij eerlijk wilden zijn, haar interessante mededeelingen kunnen doen omtrent de vroegere Irrungen und Wirrungen van hunne sexueele gevoelens en handelingen, ook tusschen jonge broertjes en zusjes) zoo behoeft men het toch waarlijk niet ver te hebben gebracht in de psychische analyse ik zeg opzettelijk niet psycho-analyse, omdat ik niet alleen de leer van Preud en zjjn school op het oog heb om te weten, ? hoe naïef deze gedachtengang is, zoodra er van sexueel gevoel sprake is. En wat de overtuiging der door Mevrouw van Leeuwen bedoelde Ouders betreft dat de geslachts gemeenschap tot het huwelijk beperkt blijve, zoo is hare simpliciteit, bepaaldelijk wat den aan het huwelyk van den man voorafgaanden levenstijd aangaat, toch meestal niet in overeenstemming Schatten van Schoonheid sluimeren in Uw huid Gelaatsmassage met Pirrol wekt ze tot nieuw leven. Een handleiding voor gelaatsmassage ontvangt U gratis bij koop van Purol (doos 30 et., tube 80 et.). Alleen bij Apoth. en Drogisten. met de werkelijkheid en vaak ook niet met de eischen, die het leven stelt.Het ideaal zij geen oogenblik betwijfeld. Maar zijn vervulling is toch met niet geringe gevaren verbonden. Want dat de sexualiteit als factor in het liefdeleven het geheele bestaan zal doorstralen" van twee menschen, die na een idealistische, doch al te naieve sexueele opvoeding, zooals die in dit boek is aangegeven, in huwelijk tezamen komen, dat zij ? de sexuali teit als warmte en levenswekkende bron, geestelijk en lichamelijk beleefd zal worden," is, jammer genoeg, lang niet zeker. In mijn brieven en aanteekeningen van de laatste drie maanden bevinden zich niet minder dan vijf gevallen uit Nederland, waarin de huwelijks-misère met den nasleep van neurose en ongeluk, ook voor de kin deren, haren oorsprong vindt in een opvoeding van den man, die hem praktisch onkundig en theoretisch onvoldoende voorlicht met de over tuiging, dat zulke dingen toch van zelf gaan" in het huwelijk deden treden. Soit! Ik geef toe, dat op de andere wegen, waarlangs de man het huwelijk bereikt, ook talrijke gevaren loeren, en dat men er verschillend over kan denken, welke de grootste zijn. Waaromtrent echter naar mijne meening geen verschil van meening zou moeten bestaan, is over de uitsluiting van mededteelingen, de geslachts ziekten betreffende. Ouders moeten, ook als hun jongen de wijde wereld ingaat, nooit waarschuwen voor ziekten, die het gevolg zijn van een ver houding, die zij niet mogen veronderstellen." Dat is de struisvogel-politiek toch te ver gedreven J Ik aarzel zelfs niet om het jeen gevaarlijken raad te noemen. \ Wanneer ik dan ook dit boek wegens het vele goede, dat het biedt, in de handen van talrijke ouders wensch, dan moet ik er onmiddellijk aan toevoegen, dat ik hen sterk ontraad, hunne op voeding als opvoeders op het hier besproken gebied allén uit dit boek te halen. Ter compensatie en tot aanvulling kunnen, wat het algemeene betreft, Stekel's Brieven aan een Moeder dienen. En met betrekking tot het bij zondere zij op een boek gewezen, dat een ambtge noot van Prof. van L/eeuwen ongeveer te gelijker tijd met deze Sexueele opvoeding" deed ver schijnen. Dat werk, enehlechtsleben und Sexuelle Hygiëne van Buschke en Jacobson (Berlin, Walter de Gruyter & Co 1932), houdt evenzeer, zij het dan ook op andere wijze, het idealisme hoog, maar het staat veel dichter bij het werkelijke leven dan dat van Mevrouw van Leeuwen; het staat er zelfs midden in. Al acht ik het in dezen vorm niet in allen deele geschikt voor Nederland; al bevat het uitspraken, waarmede ik mij niet kan vereenigen, zoo meen ik toch, dat de hier genoemde boeken tezamen veel tot een goede sexueple opvoeding zullen kunnen bijdragen. Gina Kaus, Morgen um neun (Roman, Berlin, Ullstein-Verlag 1932. Gina Kaus heeft reeds in vroeger werk getoond, dat zij bij het behandelen van psychosexueele onderwerpen een juist begrip wat niet zeggen wil, dat rnen het met hare opvattingen behoeft eens te zijn weet te paren aan een aanmerkelijke mate van uitdrukkingsvermogen. , Morgen um neun" zal de scheiding tusschen de twee menschen, wier huwelijk, trots goeden wil en toegenegenheid van beide zijden, tengevolge der frigiditeit van de vrouw mislukte, worden uitgesproken. Zij blijft onuitgesproken, omdat de twee elkander opnieuw vinden, nadat ieder van hen een nacht vol avonturen heeft doorgebracht, waarbij zij tot inzichten zijn gekomen, die hun ontbroken hadden. Het is de verdienste van de schrijfster, op onop vallende, misschien zelfs wel al te voorzichtige wijze naar voren te hebbi^i gebracht, dat het onbevredigde en daardoor ook onbevredigende in de gevoelens van deze jonge vrouw zijn onbewuste oorzaak vond in de afwijzende, declineerende houding, door den man bij den aanvang van hun huwelijk ten opzichte van de mogelijkheid van ? het natuurlijke gevolg van die verbintenis, van den kans op een kind dus, aangenomen. Zooals de Ouden zich afvroegen, wat hun zou verbieden om lachend de waarheid te zeggen, zoo werkt Gina Kaus, wellicht waarschijnlij k zelfs zonder de bewuste bedoeling daartoe, door een amusante en interessante vertelling opvoedend, omdat zij de aandacht van hen, die hooren en zien willen, op een verborgen liggend en slechts weinigen ervarenen bekend gevaar vestigt, dat reeds menig modern huwelijk heeft doen stranden. Men kan op de compositie van dezen roman zeer zeker het noodige aanmerken, o.a. dat er heel wat onwaarschijnlijks in gebeurt, en vooral dat de gedeelten, die met den loop der dingen slechts in verwijderd verband staan, te veel, en die,. waarop het eigenlijk aankomt, te weinig plaats innemen men zal zich de lectuur toch niet beklagen. Albert Schweitzer, 'Aus meinem Leliën und Denken. Verlag Felix Meiner, Lelpzig 1932. Albert Schweitzer is een Uebermensch in den mooisten, besten en hoogsten zin, dien men aan dit woord kan geven. Wat hij is en wat hij kan, wat hij geestelijk en lichamelijk vermag te presteeren, overschrijdt de grenzen van het normale. Hij is een genie en een heros. Geen zijner boeken is beter in staat, om ons daarvan te overtuigen dan het tot Aus meinem Leben und Denken" uitgegroeide levensbericht uit den in 1929 versche nen zevenden Band der Philosophe der Gegenwart". Dit in eenvoudige zinnen zonder eenige poging tot opsmuk neergeschreven verhaal van leven en werken in twee talen, in twee werelddeelen, in twee, neen in drie geesteswerelden in de wereld van den theoloog, in die van den kunstenaar, in die van den arts stelt ons niet alleen in kennis met tal van wetens- en bewonderenswaardige bijzonderheden uit deze werelden en uit dit leven, dat ons als een meervoud van levens zou aan doen, wanneer het niet door dit denken tot n harmonisch geheel versmolten ware zooals het uit n harmonisch zielsaccoord is ontstaan, ? het kan voor ieder van ons een openbaring worden, de openbaring, waaraan een ieder afzonderlijk, en wij allen tezamen zoo dringend behoefte hebben: dat levensbevrediging, dat levens wrede alleen kan worden verkregen door zich voor anderen te geven. Als Wirkende und als Leidende haben wir ja die Krafte von Menschen zu bewahren, die zum Frieden hindurchgedrungen sind, der höher ist als alle Vernunft". De lezer, die zich door Schweitzers boek van deze waarheden laat doordringen, zal hem nooit dankbaar genoeg kunnen zijn voor zijn voorbeeld, een voorbeeld, dat in staat is, telkens nieuwen moed te schenken. ZOMER DEKENS 1.50x2.00 METER O 95 DEN HAAQ AMSTERDAM ROTTERDAM