No. 2879 De Groene Amsterdammer van 6 Augustus 1932 }* T» >** n Cultuur van Oostindische kers in Noord-Holland Oost'Indische kers door Dr. Jac. P. Thijsse Kfii geliefde tuinplant Nasturcium Indicum, dit is Indiaens-kers, heeft ronde bladeren en maeckt zijn selven vast aan staeckjes, die voortkomende, set men die in potten, om op Apotheeckers vensters te setten, sy geven veele moije bloemtjes. als Hotskappen maar 't zaed daer van gewonnen zijnde, moet men droogh leggen, omdat 't selve 't schimmelen onderworpen is. Het wordt gezaeyt in 't begin van April, op een warme plaets." Dit is een aanhaling uit ,,Den Nederlantsen Hovenier" van 1679. De plant was toen nog niet eens zoo heel lang in Europa in cultuur, misschien daarom nog een merkwaardigheid in de uitstallingen der Apothekers. Haar naam was nog in overeenstemming met het land van her komst, het Noordoostelijk deel van Zuid-Amerika. Dat Oost" is er later bij gedicht. De weten schappelijke naam, thans Tropaeolum majue, was destijds Nasturcium en dat is thans nog de wetenschappelijke naam voor de ..waterkers", de beeksala'' van Guido Gezelle. De gewone Engelsche benaming is nog altijd Nasturtiums." Botanische verwantschap bestaat er tusschen onze Oostindische kers en de waterkers zoo goed als in het geheel niet, maar bladeren en stengels hebben dezelfde geur en smaak, afkomstig van mosterdolie. Hier door komt het ook, dat de Oostindische kers. die overigens bij ons weinig van insecten te lijden tï' K DEN HAAG A M S T E R DAM ROTTERDAM CRETONNE VOORHANDEN 130 DESSINS O.A. KLEURECHT 80 C.M. BREED 0.50 PER METER STALEN FRANCO £ ZOMEN heeft, soms gretig wordt beknaagd door de rupsen van het koolwitje. Zoo'n mooie gave plant, die zoo gemakkelijk en meestal weelderig groeit en prijkt met tal van fraaie kleurige bloemen moest wel een ge liefde tuinplant worden en blijven. Ongeveer veertig jaar geleden stond zij op het lijstje van planten, die uit de mode gingen, maar dat is dan toch maar voor zeer korten tijd het geval geweest en ik heb er niets van gemerkt. Integendeel heeft men door kruising met een paar verwante soorten tal van nieuwe vormen verkregen, die voorzien in allerlei behoeften. En de vraag naar zaad van Oostindische kers kan blijken uit de omstandig heid dat men soms in Noord-holland zoo uitge strekte velden er mee bezet ziet. dat men zich afvraagt, of er uit het zaad soms olie wordt ge slagen of eenig ander industrieproduct. Doch het is alleen voor de bloemtuinen. De mooie vormen en kleuren van bloem en blad. de gevoelige houding der loten, maken dat kunstenaars nimmer moede zijn deze motieven te verwerken. De bladstelen en de bloemstelen reageeren op verschillende prikkels, zoodat zij hun stand kunnen regelen naar licht en donker, naar weer en wind en naar de aanwezigheid van steunsel. Zelfs zware zomerregens kunnen de bladeren nog niet nat maken, doch inden zoelen morgen kunt ge ze bedekt vinden met fijne, kleine druppeltjes, terwijl er groote heldere droppels biggelen aan de waterporieën aan het uiteinde van de straals gewijs verloopende nerven. De groote bloemen, rijkelijk van honig voorzien in de groote kelkspoor, lokken bij ons de hommels aan, maar wij mogen er bij denken, dat ginds in Ecuador en Columbia fraai gekleurde kolibris voor de bloemen zweven. Wie nog meer in bijzonderheden wil gaan kan gemakkelijk zien dat in den loop van eenige dagen de acht meeldraden beurt voor beurt ieder hun helmknop mogen brengen in de as van de bloem, in de baan van de hommels op de plek, waar later de stempel komt te staan. Ken bloeigeschiedenis die herinnert aan steenbreek en Parnassia. Na den bloei wordt de rijpende vrucht grillig her en der geslingerd door kronkelingen van de vruchtsteel. * * * Langen tijd zijn de roode bloemen van de Oostindische kers beroemd geweest om een effect", dat genoemd is naar zijn ontdekster, de dochter van Linnaeus. Wanneer ge in de avond schemering kijkt naar die roode bloemen, zoo omstreeks den tijd, dat de kleuren niet meer zoo heel duidelijk te onderscheiden zijn, dan kan het gebeuren, dat ge een enkele bloem e ventjes helder ziet opvlammen. Ik moet u even waarschuwen, dat het lang niet altijd uitkomt en maar heel KUN STZ AAL VAN LIER t/OORLOOPEND T ENTOONG ESTËLD ROKIN 126= ' = AMSTERDAM BEZICHTIGING VRIJ KUNSTWERKEN VAN JONGE HOLLANDSCHE EN BUITENL. MEESTERS zelden valt het effect echt treffend uit. Men heeft dit verschijnsel op velerlei wijzen trachten te verklaren en er zelfs electriciteit bij te pas gebracht. Het is niet alleen waar te nemen bij Oostindische kers, maar ook bi.j Pelargonium. Papaver en Afrikaantjes. En zeker ook nog wel bij veel andere bloemen en voorwerpen, wanneer de verklaring, die prof. Thomas er twintig jaar geleden van gaf, juist is. Hij kwam tot het inzicht, dat het verschijnsel zijn oorzaak niet had in de bloem, maar in het oog van den waarnemer. Het netvlies bevat elementen voor het waarnemen van lichtsterkte (zonder kleur) en andere voor het onderscheiden van kleuren. Wanneer de lichtsterkte daalt be neden een zeker minimum, gaan die laatste op nonactiviteit. In het halfduister onderscheiden wij geen kleuren meer. 11 et langst blijven nog werk zaam de kegeltjes voor rood in de gele vlek van het netvlies. Wanneer we nu bij een gepaste graad van duisternis een roode bloem o.peens fixeeren. dan wordt die ook opeens nog als rood zichtbaar, terwijl andere roode bloemen in de nabijheid, wier beeld niet op die gele vlek vallen' dan ook niet als rood gezien worden. Tot bewijs van zijn bewering geeft Prof. Thomas de volgende proef. Plak op een stuk blauw papier op afstanden van 5?10 c.M. eenige vuurroode cirkelvormige papiertjes van l c.M. middellijn. Bij daglicht zullen de vuurroodo papiertjes veel lichtsterker lijken dan de blauwe achtergrond. In het half duister echter worden zij gaandeweg zwarte vlekken op grijzen achtergrond. Wanneer men nu op het juiste tijdstip zoo'ri reeds zwart wordend rood schijfje fixeert, dan kan men het soms op eens nog net als rood" weer helder zien worden en dat is dan het effect van mejuffrouw Linnaeus. Het is dus niets bijzonders voor onze ..Indiaens kers." Maar ik houd er toch van, om bij het ingaan van den zomernacht even de wacht te houden bij mijn bloemen, om ze te zien knipoogen. Groote breed-vleugelige vleermuizen zwierven door de lucht en heel uit de hoogte klinkt de roep van trekkende regemvulpen. Tentoonstellingen Kunstzaal de Boer, Amsterdam. Jubileumten toonstelling. Oude Kunst. Tot 20 Aug. Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Zomertentoonstelling van werken van Van Hei-wijnen, Hynckes, Henriet, Schuhmacher en v. d. Velde. Tot 20 Aug. Kunstzaal A. Vecht, Amsterdam. Tentoonstel ling moderne Nederlandsche schilders. Tot l Sep tember. Kunstzalen Frans Buffa en Zonen, Amsterdam. Amsterdamsche stadsgezichten door G. H. Breitner, Tot l September. Arti et Amicitiae, Amsterdamsche Stadsgezich ten. Tot l September. Rijksmuseum, Amsterdam. Kembrandttentoonstelling. Tot 4 September. Stedelijk Museum, Amsterdam. Hedendaagsche Nederlandsche schilderkunst. Tot 4 September. IDEAAL VOOR DE REIS. LEICA II fabr. E. LEITZ-WETZLAR, De beste kleinbeeld-camera. Alom verkrijgbaar. Vraagt prospectus bij den Hoofdvertegenw. N.V. CAPI - - Nijmegen.