aFf. De Groene Amsterdammer van 27 Augustus 1932 13 'Si.Simplicissimns) Oh, by the way, Mr. Milton meet Miss La V er e Film en caricatuur door L. J. Jordaan Ondanks de beweerde universaliteit, waarmede de caricatuur heilige en profane huisjes heet aan te vallen, zijn er dan toch maar enkele onderwerpen, die haar niet recht schijnen te liggen. Het wil er althans niet mee vlotten en zij bewaart in dergelijke gevallen hetzij uit instinct, hetzij uit weloverwogen inzicht een eigenaardige reserve. Opmerkelijk genoeg geldt dit meerendeels voor onderwerpen, die of te hoog of te laag voor haar aanvallen zijn beter gezegd misschien: die tot h et a-menschelijke, eenerzijds, en het al te vulgaire, anderzijds, behooren. Ik heb er mij dikwijls over verwon derd, waarom een figuur als Napoleon, die toch waarlijk Angriffspunkte ge noeg aanbood, door de caricatuur van zijn tijd, met zoo weinig succes isgeattaqueerd.De satyreop ,,Boney" door de Engelsche caricaturisten, lijdt naar mijn persoonlijken smaak ten minste, niet zoozeer aan een heftige geforceerdheid en onmiskenbare grof heid, als wel bijzonderlijk aan een zekere machteloosheid. Ook al heeft zij den prikkelbaren keizer wrevelige oogenblikken genoeg bezorgd. Maar er is een eigenaardige incongruentie tusschen aanval en object een verschil in afmeting, dat sterk den indruk veroorzaakt van hard slaan. .. . maar er naast slaan ! Het is of beide partijen uit verschillende materie gemaakt zijn: de caricatuur, wie niets menschelijks vreemd is en de laatste imperator, wiens marmeren profiel met alle menschelijkheid spotte. Op het eerste gezicht schijnt het al even moeilijk te verklaren, waarom de film op haar beurt zoo betrekkelijk zelden door de caricatuur onder schot wordt genomen. En dan nog met zulke weinig eclatante resultaten. De groote Europeesche en Ameiikaansche satyrieke periodieken bemoeien zich zelden of nooit met de film en waar de ,,plumbers" en de goedhartige oude juffrouwen en de kleine auto's en de bierdrinkende Huber's en de perverse jongelingen, naast de politieke objecten hun vaste plaats hebben, daar mag het eenige ver wondering baren, dat de film over het algemeen zoo angstvallig wordt vermeden. Het mangelt haar hoe men haar ook moge beschouwen toch waarlijk niet aan. sociale beteekenig: men moet lang naar een onderwerp zoeken, dat in zoo sterke mate gehaat, gevreesd, verafgood en verdedigd wordt. Er is, voorzoover ik zien kan, maar n verklaring voor dit verschijnsel: in tegenstelling met Napoleon die boven en buiten de maat der menschelijke zwakheden viel, ressorteert zij onder de categorie Douglas Fairbanks als Petruccio -(punch) die beneden deze normen blijft. De film, zooals zij nog steeds door de meerderheid van het publiek wordt gezien, is een al te gemakkelijke, al te kwets bare prooi voor de waarlijk puntige en militante caricatuur. Het schelden óp en spotten mét Holly wood, de stupiditeit der filmsterren, de hooge gages, de zielige adoratie der film-fan's en wat dies meer zij werd langzamerhand dermate goedkoop, dat de intelligente caricatuur zich schijnt te ge neeren voor een zoo vulgair object: wat in iedere krantenbladvulling, in iedere coup -met-handelsreizigers wordt geventileerd, past nu eenmaal kwa lijk in een Punch" of Simplicissimus". Slechts nu en dan ontmoet men in de internatio nale caricatuur een aanval op de film door iedere periodiek naar zijn aard verwerkt. Le Rire" houdt zich af en toe wel eens bezig met de film sterren en interesseert zich dan natuurlijk in hoofd zaak voor hun galante en matrimoniale uitspattin gen. Punch" heeft een vaste filmrubriek, die den deftigen humor van dit blad alle eer bewijst, doch verder van een ontstellende onbelangrijkheid en gebrek aan kennis blijkt te zijn. Deze rubriek wordt geïllustreerd door den teekenaar J. H. Dowd, die in aardige maar wat schoolsche charges zijn per soonlijke grapjes over de besproken film ten beste geeft. In beide gevallen echter gaat het hier om toevallige of bijkomstige dwaasheden, die met het verschijnsel: film, niets te maken hebben. -, Anders is het gesteld met de Simplicissimus" die haar karakter getrouw, met woedenden nietspntzienden spot, de film of wat zij daarvoor houdt te lijf gaat. Zij geeft aphoristische ver kortingen van Duhamel en Ehrenburg tegelijker tijd en laat de joie des fesses" van den een, zoowel als de ..proletkult" van den ander in scherpheid verre achter zich. Zij heeft daarbij de opzettelijke eenzijdigheid der caricatuur in haar voordeel, welke in de kwasi-beredeneerde en dikwijls onjuistgedocumenteerde litteratuur dezer beide auteurs, zoo uiterst zwak aandoet. Maar toch er klopt iets niet in deze zeer felle en knappe aanvallen. Men behoeft, dunkt mij, waarlijk geen filmmaniak te zijn, om achter dit onverzoenlijke Werk een curieuse onzekerheid te voelen een mentaliteit dienietdoor haat of afkeer, maar door. . . vrees wordt gekenmerkt ! Vrees waarvoor:1 Voor dezen blinden, onweerhoudbaren cultuurstorm, die de komst van een nieuwe aera voorui-tjaagt ? Voor de wreede duidelijkheid, waarmede zij andere aestethische normen aankondigt, die overgelever de eeuwige" schoonheids begrippen gevaarlijk drei gen aan te tasten? Voor de vaag vermoede mogelijk heid, dat het met een zoo simplistisch gefundamenteerde verdoemingscode toch eigenlijk niet in den haak is en er wel eens meer kon zijn ..between camera and een bcvooroordeeld buitenstaan Of is het ten slotte toch de vrees na-gewauwelde oordeel van Jan den bakker van den hoek screen", dan der bevroedt? zich met het sen en Pietersen en te encanailleeren ? Is het de onuitroeibare neiging van den caricaturist, om zich par droit de naissance te scharen aan de zijde van de al te gemakkelijke prooi tegenover het al te gemakkelijke en vul gaire oordeel van de philister-massa? Met andere A. Ernst Lubitsch Hollywood en de Russische film woorden: valt de film. op deze wijze gezien, eigen lijk niet beneden het niveau der intelligente cari catuur? Het zijn vragen, die ongetwijfeld verschillend beantwoord kunnen en zullen worden. Maar wie eenig begrip heeft van de Russische film, die voelt achter oen prent als Arnold's ..Hollywood und Russenfilm", door haar aperte onjuistheid en on rechtvaardigheid niets dan zwakte en gebrek aan houding. Wie van een Pabst. een Murnau, een Ruttmann meer weet dan alleen de namen. d.ie kan in het eindelooze terug komen door hetzelfde blad op een onbe langrijke figuur als Frederik, den Grooten van Otto (Jebühr, niets anders zien dan een opzettelijke verblindheid, die een dieper oordeel angstvallig uit den weg gaat. Xeeri er moet iets haperen aan de verhouding tusschen caricatuur en film. Kr hangt te duidelijk een zekere reserve tusschen beide cultuurmachten. die sterk ? het vermoeden wettigt, dat de carica tuur met haar ernstige aanvallen wacht tot zij het terrein beter kent. . . . totzij de film in een andere, meer gelijk waardige gedaante voor zich ziet. Totzoolang laat zij wil het ons voorkomen de afgezaagde grapjes over filmsterren, Hollywood e.t.q. gaarne aan de moppenrubrieken. * * * Aanleiding tot deze beschouwing, was het boek werk ,,üer Film iri der Karikatur" van Kobert Heymann (Otto Stollberg Verlag, Berliii) een weikje, dat weliswaar niet nieuw meer is, doch mij eerst dezer dagen toevallig in handen kwam. Het is een verzameling van een paar honderd caricaturen. door den schrijver met zorg uit de interna tionale periodieken bijeengezocht en zelden liet de caricatuur zich van een zoo schainelen kant kennen. Zelden ook bleef zij zoo zeer beneden haar onderwerp. Dit zijn inderdaad de overbekende grollen op de uitwassen van een wereldbedrijf, welke met een levende satyre evenveel gemeen hebben, als de belegen schoonmoeders, verstrooide professoren eri dronken lieden uit een ouden Fliegende Blatter" jaargang. ,.Zum Kuckuck Mul ler, Schmidt ! Ihr sollt doch als die tollkühnen Rauber das Rittergut Vorkshire berfallen !" schreeuwt de filmregisseur u weet wel, de be kende luidruchtige idioot met tennisklep en mega foon tot twee helden, die zich angstig verber gen. ..Tja -?- aber um (iotteswillen" luidt de geest rijke repliek ..Schmidt's Frau schaut eben aus de m Fenster !" ,,1,'nd dafür ,0 Dollar Stundenhonorar" zegt een andere geestigheid, n.b. uit Punch". een plaatje van een figurant aan een paal gebonden temidden van een half dozijn krokodillen. Ken ander prentje uit ..Li- Hire" overgenomen geeft een jongetje op een potje. (o/o/ op pag. 12)