Radio en televisie door L. J. van Looi Bijna volmaakte toestellen: tel o visie met hulp van de film: - electrisehe muziek In mijn voorbespreking van de radio tentoonstelling in Berlijn heb ik reeds een en ander verteld omtrent het toesteltype 1932 de superheterodyne met bandfilter. Op de tentoonstelling zelf is gebleken, dat er nog iets anders "ook aan het nieuwe type zit, hetgeen voor den luisteraar van niet weinig belang is. De superheterodyne van Telefunken heeft een automatische sterkteregelaar, behalve de regelaar, die de fading compenseert. In het laagfrequente gedeelte van het toe stel, dat wij het versterkergedeelte plegen te noemen, is een soortgelijk werkende regeling aangebracht als in het hoogfrequente gedeelte. Wordt aan den versterker weinig geluid toegevoerd,dan werkt de versterker krach tig heeft men het toestel op den lokalen zender afgestemd, zoodat de ontvangst krachtig is, dan wordt de versterking gereduceerd tot een maat, die juist voldoende is voor kamermu ziek. Dat wil zeggen: men kan het toe stel bij het in bedrijf stellen regelen op het geluidsvolume, dat men voor zijn doel het geschiktste acht en dan behoeft men verder niets meer te doen, want dan komen alle stations, dichtbije en ver verwijderde, alle even hard uit den luidspreker. Wil men b.v. des avonds laat! minder ge luid, dan kan men dat natuurlijk bijregelen en dan komen de stations alle met dat zachtere geluid. Overigens heb ik aan mijn voor bespreking, voor wat de toestellen betreft, niet veel toe te voegen. De uitvoering is volslagen veranderd: de toestellen worden allemaal op chassis gebouwd en de omhull ing is bijna steeds uit bakeliet geperst. Deouderwetsche ronde afstemknop is verdwe nen en er zijn prachtige en practische schalen voor gekomen, waarmee men geen golflengten, maar stations af stemt. Eén knopsafstemming, zelfs bij de eenvoudigste typen, is vanzelfspre kend. Alles gericht op de behoeften van den luisteraar, die van radio niets weet en die zijn toestel wil ge bruiken mét hetzelfde gemak als zijn telefoontoestel. En ik moet zeggen, dat dit ideaal bijna is bereikt. Het eenige, wat ik op de superheterodynes tegen heb is, dat het geluid toch niet is, wat het wezen moet. Die zes afge stemde kringen knoeien toch nog te veel aan het geluid en hoewel het béter is dan b.v. bij de toestellen met vier afgestemde kringen van twee jaar geleden, kan ik me voorstellen, dat een gevoelig musicus er niet tevreden mee is. De meeste radioluisteraars zijn echter geen gevoelige musici luister in dezen tijd van het jaar maar eens naar de geluiden, die uit de open ven sters dringen! Een groot gedeelte van de tentoon stelling was gewijd aan de televisie. Er is namelijk ter gelegenheid van de tentoonstelling een nieuwe zender ge komen, die op een golflengte werkt, waarmee het zenden van televisie pas goed mogelijk geworden is: zeven meter. Op deze korte golflengten be staat voldoende ruimte. Voor het zen den van een goed gedetailleerd beeld zijn ongeveer 50 tot 100 kilocycles bandbreedte noodig en de gewone omroepstations hebben slechts een bandbreedte van negen kilocycles. Voor wie niet weet, wat dat alles beteekent: als u uw toestel laat genereeren en u draait aan de afstemming hoort u de draaggolf van een station als een giltoon. Die giltoon is over een bepaald bereik van de afstemming te hooren. Dat is de bandbreedte van een zender, die bij telefoniestations negen kilocycles bedraagt. Voor tele visie moet die bandbreedte ongeveer 5 tot tien keer zoo groot zijn en men kan zich dus ongeveer voorstellen, hoe weinig of er van terecht zou ko men als men in het gewone omroepgebied televisie ging zenden. Dan waren er op de lange golf geen telefoniezenders meer mogelijk, want daar zou een goede televisiezender ternau wernood plaats vinden. Hoe korter de golflengte in meters, des te grooter het aantal beschikbare kilocycles is. Eén meter golflengte onder de tien meter heeft een vél grooter aantal kilocycles dan n meter in de 1000 nieter-band. Bovendien worden de stations onder tien meter niet verder ontvangen dan de optische zichtwijdte bedraagt. De golven van die lengte schijnen niet met de aard kromming mee te buigen. Er is dus onder de tien meter voor een onnoemlijk aantal stations plaats. Het eerste station van beteekenis van dien aard is dezer dagen op de Funkturm in Ber lijn in gebruik genomen. Met een ener gie van 15 kilowatt is het in geheel Berlijn zonder terugkoppeling te ont vangen. Het ontvangen zonder terug koppeling is namelijk voor televisie ontvangst noodzakelijk, omdat men anders de ontvanger weer te selectief maakt en een stuk van de bandbreedte bij de ontvangst afsnijdt. De televisie, die op de tentoonstel ling werd vertoond, was uitnemend. De rijkspost liet b.v. een film van een motorbootwedstrijd zien, die tot in details scherp was. Er was ook een nieuwe uitvinding, die stellig een groote toekomst heeft. Dat was een kombinatie van film en televisiezender. Niet zooals tot dusverre, dat men een of andere speelfilm uitzond, maar op een geheel andere manier. De groote moeilijkheid bij het televiseeren van gebeurtenissen in de open lucht was het gebrek aan licht. De fotocel, het z.g. electrisch oog, is betrekkelijk on gevoelig. Wat op b.v. 20 meter afstand van de fotocel gebeurt, wordt niet meer scherp waargenomen. En in de schaduw halftonen is het met de fotocel heelemaal mis. Het fotogra fisch objectief en-de film is veel ge voeliger. Die werken nog op afstanden, waarop de fotocel heelemaal niets meer ziet. Nu werkt men aldusj van de uit te zenden voetbalmatch wordt met een normaal filmapparaat een film opgenomen, beeld en geluid. De belichte film wordt niet op een rol ge wonden, doch gaat van het filmappa raat door een lichtdichten transport koker naar een installatie die er achter staat. Daarin wordt de film in den tijd van tien seconden ontwikkeld, gefix eerd en gedroogd ! De elfde seconde is noodig om de film op de gewone ,,ouderwetsche" wijze door den televi siezender te draaien. Zoo kon men op de tentoonstelling voor het filmapparaat pla,ats nemen, zich eenige seconden laten filmen en dan vlug eenige meters verder voor den ontvanger gaan staan en dan zag men daar zichzelf na elf seconden weer terug. Het beeld was dan intusschen door den zender, dooi den aether in elen ontvanger geko men. Hekserij ! Er waren op de tentoonstelling twee verschillende svstemeii van televisieBij de opening van de tentoonstelling ontvangstapparaten. De Xipkowschijf heeft bij de ontvangst afgedaan. Daar voor in de plaats is gekomen de spiegelschroef en de Braunsehe buis. Over beide systemen stel ik me voor later nog een en ander te schrij ven, omdat dit in het raam van een tentooristellingsbericht niet goed gaat. De /.aak is werkelijk interessant. Interessant was ook de afdeeling ..electrisehe muziek": Theremin-apparaten, Trautonium, electrisehe Bechsteinvleugel. Hellertion, strijkinstru menten zonder klankbodem, doch met electrisehe weergave. Deze afdeeling stond onder het beheer van het Heinrich Hertz-instituut. De instrumenten berusten op twee principen. Het eene gedeelte de snaarinstrumenten veroorzaken het geluid door de snaren te doen trillen in het veld van een magneetje. waardoor in de wikkeling rond het magneetje stroompjes wor den opgewekt, die versterkt muziek in den luidspreker leveren en het andere gedeelte : Trautonium. Heller tion en Theremin-apparaat ..bespe len" den Mexicaanschen hond. werken met geriereei ende radiolampen. Ik kan me voorstellen, dat te eeniger tijd voor deze instrumenten bijzondere muziek geschreven zal worden en dat er kunstenaars op zullen gaan spelen. Op het oogeriblik is het meer in teressant dan schoon, behalve d'.i Bechsteinvltugel, die een volwaardig instrument is.