f il ' * &? ^ De Groene Amsterdammer van 27 Augustus 1932 No. 2882 Duitsche boeken Twee jonge auteurs Boekbespreking door Nico Rost Guslav Regier .,Wasser, Brot und blaue Bohnen" Neuer deutscher Verlag Berlin. August Scholtis Ostwind, Ro man der oberschlesischen Katastrophe". S. Fischer Berlin. Twee jonge Duitsche auteurs vragen met hunne eerste publicaties onze aan dacht: Oustav Regier en August ScholMs.Hoewel het thema, dat beiden in hun werken behandelen, oogenschijnlijk zeer verschillend is, Regier beschrijft de revolte in een Duitsche gevange nis en August Scholtis de catastrophale toestanden in Sileziëis dit thema au fond toch hetzelfde: de nood van een overgroote categorie menschen. die men ook hier de arbeidersklasse dient te noemen. Overal Regier en Scholtis bewijzen het opnieuw wordt den menschen het beetje geluk onthouden, waarop ze recht hebben, overal onderdrukt de eene klasse de andere, overal vinden oproeren plaats en worden ze nog vaker ver loren dan gewonnen. Het is daarom noodzakelijk, logisch en niet anders mogelijk dan dat komende litteraire werken, steeds weer opnieuw dezen strijd als uitsluitend onderwerp zullen hebben. Hetgeen ook bij Regier en Scholtis weer het geval is. Regier vertelt ons in Wasser, Brot i blaue Bohnen" de geschiedenis van een arbeider, die in de gevangenis wordt gezet en al de folteringen van het moderne gevangenissysteem door maakt. Zeker is deze stof niet nieuw en kennen we uit talrijke wer ken, die de laatste jaren verschenen. dit systeem. Max Hölz schreef er over voor Duitschland, evenals Georg Puchs (,,Wij achter de tralies"). Plattner toonde ons de tragische ge volgen van sexueele onthoudingen (?Eros im Zuchthaus"), de Fransche reporter Francis Carco lichtte ons in over de toestanden in Fransche vrou wengevangenissen, Italiaansche vluch telingen vertelden ons hun onder vindingen en ook over Sing-Sing kwamen berichten tot ons. Maar geen inensch vertelt ons van grooter leed en geeft ons een zoo duidelijk beeld van de kwellende martelingen, die gevangenen ondergaan. Sylvio Pellico's behandeling (waarover hij ons inededeelingen deed in zijn boek, f,Mijne gevangenissen") was mild tegen de behandeling die Regler's figuren ondergaan, Dostojewsky's s,Totenhaus" een idylle tegen de moderne doodenhuizen in Duitschland, Wilde's ontroerend ,,de Profundis" legt eigenlijk alleen getuigenis af van den innerlijken toestand van den dich ter, die de Ballad of Reading Goal" Schreef en vermeldt niets van dwang buizen en donkere cellen, van honger stakingen uit protest en dergelijke martelingen. Alleen de mémoires der Russische revolutionairen de gedankschriften van Vera Figner, As«ehenbrenner, Schapowalov en anderen die in de Peter en Paulvesting en in de Schlusselberg opgesloten zaten, vernielden dergelijke wreedheden, liet is goed, dat journalisten en litteraturen hier steeds weer op terugkomen in hun werk, zoolang degenen die in staat zijn deze toestanden te veran deren, dit niet doen. Men dient vooral in onze dagen niet te ver geten dat achter de gevangenismuren menschen leven. Reeds daarom alleen is Regler's boek belangrijk. Het toont ons, dat men deze vele duizenden ge vangenen die man schuldig werden LJesz" niet alleen ,,dem Pein berlaszt" doch dikwijls martelt bovendien. Reg ier geeft op den omslag van zijn boek de volgende statistiek Duitschland hat 62.410.169 Einwohner, 521.232 rechtskraftig Verurteilte, 8000 politische Gefangene, 45.000 politische proletarische Angeklagte". Wie niet weet hoe het dezen menschen te moede is en ook wie het niet weten wil, dient dit boek te lezen. Nooit kan hierover genoeg geschreven worden. Wasser, Brot und blaue Bohnen" is niet alleen belangrijk door zijn stof. Gustav Regier blijkt hier een auteur van buitengewone kracht, die voor het eerst na lange jaren weer den auteur in zijn boek op den voorgrond laat treden. Hij schildert hier de ge beurtenissen niet als een nuchter toe schouwer en bewaart evenmin een groote afstand tot de figuren uit zijn roman. Hij gebruikt al zijn tempera ment, al zijn kracht en talent om op den lezer los te stormen, hem dit leven voor oogen te houden, hem toe te schreeuwen, dat zoo'n leven geen leven meer kan worden genoemd. n dit boek is het leven in een gevan genis zóó verbitterd beschreven, dat degeen die het leest gedwongen wordt bij zijn geweten te rade te gaan. Maar Wasser, Brot und blaue Bohnen" is niet in de eerste plaatseen litterair werk (hoewel het een meester werk is). Dit boek is sterk door de kracht zijner schildering en de kracht van de persoonlijkheid die het schreef. Gustav Regier deed met dit boek voor het Duitschland van 1932 wat Madame Ler/ros in 1792 deed, toen ze langs de Bastille wandel de en haar een papier voor de voeten fladderde, dat haar een gevangene had toegeworpen: ze voelde zich ver plicht allen menschen te vertellen, hoe in deze gevangenis werd geleden, omdat ze niet mede schuldig worden wilde aan het onrecht dat een deel der menschheid aan een ander deel begaat door het jarenlang iti een gevangenis op te sluiten. August Hcholtis' eerste bock is een boek over Silezië. Een boek over d< steden en het platteland, over <U strijd tusschen Polen en Duitschland en degenen, die het meeste belang hierbij hebben, over jonkers, priest LOV >OSTERBEE RBEEK IWONINGINRKHTINGEN] BETIMMERINGEN F" F. SINEMUS Leidschestraat 20-22 AMSTERDAM C. Overhemden naar maat vanaf f 8.50 PRIMA COUPE Eigen Atelier CENTRALE! VERWARMING | HERINGA & WUTHRICH l Amsterdam HAARLEM Den Haag. tel. 23092 tel. 11966 tel. 118970 RESTAURANT CAFÉBORDELAISE LEIDSCHESTRAAT67-71 - AMSTERDAM Prima keuken - Exquise Wijnen Diner - Souper - Dansant Lunch f 2.?, Diners vanaf f 2.50 Prachtzalen voor Partijen Eigenaar» VAN OOETHEM-NEUTEBOOM deze week in de uitkijk TURKSIB van Turin Telef 37460 Dagelijks 2.30,7.30 en 9.30 Zie den bon op pagina 3 van het ontslag VICTORIA-WATER Uitstekend te vermengen OBCRIAHMSTCIM met whisky of cognac arbeiders en landloopers. Over ellen dige gehuchten en rijke bezittingen. over de bosschen en korenvelden, over intriges en heilige verontwaardi ging. Te midden van dit alles dwaalt Kaczmareck. een onecht kind een figuur die aan Simplicius Simplicissimus herinnert. Dit boek is geen roman. Het is wild. kinderlijk en onbehouwen en zeker niet tech nisch volmaakt. August Scholtis schreef hier zijn: ..j'accuse." ,,Ich. August Scholtis. Sohn des jahzornigen Tomaschek und seiner Valeska spitznamens Herrson". De catastrophale toestanden in Silezië, het gesjacher der Polen en DuitscherH beletten hem een rustig boek te schrijven, waarin alles precies op zijn plaats staat. Scholtis is een dichter van het Silezische Volk en wortelt nog in het Volk. Ik keti Sileziëniet. maat- het moet zoo zijn als Scholtis het beschrijft. Hij noemt de machthebbers van zijn land bij name. ontrafelt vol woede hun poli tieke en industrieele plannen en beschuldigt hun y.ijii land te gronde te jagen, doch zijn beschuldigingen verliezen soms aan kracht, omdat hij zich niet genoeg tijd nam ze nauw keurig te formuleeren. ,,lch schrieb ,,Ostwind" auch für die zweitausend Bewohner meines Heimatdorfes. . . . für alle diejenigen, die in den Kattowitzer Kohlengrubeii verbrennen. ? . . für alle diejenigen, die in den Mahrischostrauer Kohlenschachten verwelken. . . . für alle die Bauernfrauen und Freundinnen meiner Muiter, die auf den Ackern schuften, sich zahllos aus miszverstandenen Christentum, aus Geiz die Schwindsucht aufbürden und unzahlige Kinder in die Welt setzen u ui das Unglück der Menschheit noch zu vermehren." August Scholtis is verontwaardigd en weet ook waarom. Maar wil hij Sileziëwerkelijk helpen, dan heeft hij als letterkundige nog meer noodig: een strategie. En hiervan is voorloopig nog weinig te bemerken, al zal zijn noodkreet veler ooren bereiken. Hetgeen op zichzelf ook reeds geen geringe verdienste is.