No. 2887 De Groene Amsterdammer van 1 October 1932 Venetiaansch glas door Alma Somers^-Schiavon hartstochtelijk als de mensch in de 19de eeuw, in zijn strijd om de natuurkrachten te overwinnen, de machine tot zijn bondgenoot maak te, bestrijdt hij thans deze, zijne schepping, die i in haar volmaaktheid zich tegen haar schepper gekeerd heeft ea zijn bestaan bedreigt. Een zelfde verschijnsel nemen wij ook waar in de hedendaagsche kunst, die zich tracht los te maken van het gekunstelde, dat al het mechanisch geproduceerde aankleeft, en de ware kunstenaar ontvlucht de metropolis ,,civitas diaboli", waar de techniek in duivelsche suzereiniteit troont, en hij keert terug naar de natuur en het geloof, om daarin n in eigen ziel inspiratie voor zijn kunst te vinden. Venetiëis een dier weinige steden, waar de machine haar zegevierenden intocht nog niet heeft gehouden, een stad, die, wie haar bezoekt, niet kan verlaten zonder het verlangen te koesteren terug te keeren naar dit ,,Atlantis" van de Lagunen, want wil niet de sage, dat zij den vertrek kenden Veni etiam" (d.w.z. keer terug) toeriep, uit welken roep de naam Venezia ontstaan zou zijn. Deze etymologie, die ons doet glimlachen, danken wij aan een anonymen. oudVenetiaanschen schrijver, die in ver voering de schoonheid en de glorie van zijn geliefd Venetiëbezong. Beschrijvingen van het roemvolle verleden van deze eenmaal zoo rijke en machtige stad, van hare feesten, de kostbare gewaden, hare gondels, hare muziek en hare kleuren, klinken als een sprookje uit lang vervlogen tijden, en al zijn de kleuren verbleekt, de gevels der huizen grauwer, al is veel nog slechts een schaduw van wat het was, steeds nog geeft ons Venetië, door de monumenten van grootheid en macht die gebleven zijn, door de eigen karakteristiek en door de on volprezen ligging, de illusie in droomenland te zijn. Doch de Venetiaan, die. trotsch op zijn stad, in zoete melancholie de herinnering aan dit grootsch ver leden bewaart, weet dat boven alles de bestaansreden van een volk in zijn werk, zijn cultuur ligt, dat door ar beid alleen een volk zich zijn trotsch verleden waardig toont. Kn daarom wil ik gaarne enkele woorden wijden aan het artistieke werk, dat nog heden Venetië's naam in de wereld doet klinken: de kunst van het glasblazen. een kunst, die daar geboren moest worden waar het iriseerende water der Lagunen den kunstenaar inspi reerde uit de vier elementen, vuur, water, lucht en aarde, de stof te kneden die in haar ijlheid van materie en kleur de sfeer der Lagunen en luch ten symboliseert; en eenmaal heerscher over de stof dwong de kunste naar haar door de macht van zijn intellect die vormen aan te nemen, welke zijne fantasie schiep, en wrocht hij het wonder, dat ons in verruk king brengt, het,,Venetiaansche glas". Wanneer de kunst van het glas blazen in Venetiëontstond, valt niet met zekerheid te zeggen. Wellicht dateert zij reeds uit het eerste Romeinsche tijdperk; zeker is, dat zij in de llde eeuw, als gevolg van het nauwe contact met het Oosten, waar in Syriëde beroemde Saraceensche glasfabrieken waren, tot bloei kwam. Hoe het ook zij, vóór de llde eeuw kan moeilijk van een werkelijke glas blazerskunst gesproken worden. Tot de oudste kunstwerken op dit gebied behoort de drinkschaal van Barroviero (zich bevindende in het museum te Bologna), in 1465 gemaakt ter gelegenheid van het huwelijk van Giovanni II Bentivoglio, heer van Bologna, met Ginevra Sforza. Het was in de 12e eeuw dat, om spireerden. Jammer genoeg is slechts weinig van het antieke Muraneesche glas bewaard gebleven. Doch de herinnering aan zijne diaphane schoon heid leeft voort in de doeken van een Tintoretto, een Veronese en anderen. Het Muraneesche glas ontkwam niet aan den invloed der Renaissance; vooral de late Renaissance met haar barokke voluptueusiteit drukte haar stempel op deze kunst. Zoozeer ging het edele en de eenvoud ervan teloor, dat men in de 17e eeuw een geheel verkeerde opvatting krijgt van het glasblazen en het gebruik der materie. De * bekende smakelooze glaswerken, versierd met dolfijnen, draken, enz., zien wij dan ook in dien tijd ontstaan. Bo^en het fijne geblazen, lichte en teefe glas, begon men het dikke te verkiezen, waarin versieringen gesleperj werden. Toen eindelijk, in 1797, Napoleon de republiek Venetiëden doodsteek gaf, kon deze niet verhin deren, dat haar kunst zich verplaatste naar Noordelijke landen (Bohemen en Saksen.) Toch zou ook Murano een nieuwen bloei voor hare kunst beleven; na een lange periode van technischen voor uitgang komt die nieuwe bloei echter eerst na den wereldoorlog. Jonge, Foto's van de fabriek Venini gezondheids- en veiligheidsredenen, de ovens voor het glasblazen van Veneti naar Murano werden verplaatst. Daar mede verviel echter niet de voortdu rende zorg, welke de Republiek Vene tiëaan de kunst van het glasblazen wijdde, en toen in de 15de en de 10de eeuw deze kunst haar hoogtepunt bereikte, werd een decreet uitge vaardigd, dat den meester-glasblazer op strenge straffen verbood de repu bliek te verlaten, doch dat hem aan den anderen kant speciale privilegiën verleende: zijne dochters waren waar dig met Venetiaansche patriciërs te huwen en de uit zulk een huwelijk voortgesproten zonen bleven adel en titels behouden. Murano werd de wieg van het glas, bewonderd om zijn eenvoud, logische structuur en harmonische vormen. waartoe de beste kunstenaars van dien tijd den meester-glasblazer inenergieke kunstenaars, bezield door het edelste wat in het glorietijdperk wan voortgebracht, ontwierpen met verfijnden smaak moderne modellen, die door hun distinctie opnieuw be wondering wekken. Kn zoo is nu Murano opnieuw het centrum dezer belangrijke kunstnij verheid. Het plaatsje telt een 10-tal fabrieken, die nog de namen der beroemde. oud-Venetiaansche mees ters, als Barroviei'i. Ferro. en anderen. dragen. De kunstenaars, die deze fabrieken leiden, staan voortdurend in nauw contact met den meester-glasbla zer en de hier gemaakte kunstvoor werpen hebben dientengevolge een eigen artistiek cachet. In Mei j.l. had ik het voorrecht een der meest artistieke fabrieken, staande onder leiding van Dr. Venini. te bezoeken en het trof mij, dat elke meester-glasblazer een kunstenaar in zijn vak is. Hij bedient zich slechts van eenblaaspijp,een paar pincetten en een schaar; met de blaaspijp schept hij, als een toovenaar, de wonderlijkste dingen. Het is alsof hij bij het scheppen der voorwerpen iets van zijn ziel afstaat en daarin ligt misschien het geheim, dat het lijkt alsof ze leven. Toen ik in den smeltoven kwam, kreeg ik het gevoel verdwaald te zijn in het rijk der mythen, de werkelijkheid werd sage, de sage werkelijkheid, en een oogenblik kon ik mij verbeelden te zijn doorgedrongen tot in het binnen ste van den Etna, waar Vulcanus door het allesverteerende vuur, uit de weerbarstige materie kleinoodiën voor de (Joden wrocht. Ik keerde weer tot de werkelijkheid terug, toen mijn vriendelijke geleider, de heer Venini, mij verklaarde: ,,In deze ovens wordt een temperatuur bereikt van 300 tot 500°Celsius, en om de grondstoffen te doen smelten moet de temperatuur zelfs tot 1000 worden opgevoerd. Het voornaamste bestanddeel der gebruikte grondstof fen is zand. liet witte zand voor het witte glas en het kristal, en het donkere zand voor het gekleurde glas. Voor een volmaakte menging der grondstoffen. bestaande uit 70 p('t. zand, 20 p( t. natrium carboiiaat en 10 p('t. calcium, moet het zand eerst in gloeiende buizen worden gedroogd. Het eerste Venetiaansche glas was niet wit. doch gekleurd (rood, robijn, donkerblauw, smaragdgroen) en be doelde edel- of halfedelgesteenten te iniiteeren. met welker namen men nog heden de verschillende gekleurde glassoorten aanduidt. De mogelijk heden, het glas te kleuren, zijn nog vrij beperkt; in de laboratoria der fabrieken wordt steeds naar nieuwe procédé's gezocht".... Zoo zag ik juist bij Dr. Venini een nieuw soort gekleurd glas. turkooys genaamd, van een intens blauwgroene kleur. Als kleurstoffen gebruikt men oxyden, cobalt, ijzer, koper, chroom, enz. Om het effect van het iriseeren te verkrijgen, wordt het glas blootge steld aan de werking van metaalzouten, als tinchloride, welke zouten men op een klein gedeelte van het glas laat inwerken. Laat niemand, die Venetiëbezoekt, verzuimen, een dier keurige, modern ingerichte bootjes, die de Venetianen de ..train" noemen, te nemen om zich over het water der lagunen te laten brengen naar het ., K i land van liet Viuir", Murano.