No. 2889 De Groene Amsterdammer van 15 October t ' B I O S C O P Y door L. J. Jordaan De fatale cirkel R. Siodmak: Quick" Rembrandt Wanneer deze film een aanklacht is, dan richt zich ditmaal deze aanklacht tegen het publiek .... niet tegen de producenten ! Men moge tegen het groote UPA-concern als amusementsfabriek zijn gegronde bezwaren heb ben .... daar zijn enkele feiten, die onverbidde lijk a décharge pleiten. Zoo valt het niet te ont kennen, dat de TJFA den jongen Siodmak aan haar staf verbonden heeft enkel en alleen op de artistiek zeer sterke, doch commercieel ongetwijfeld dubieuze aanbeveling van Menschen am Sonntag". Het valt evenmin te ontkennen, dat zij dezen zelfden Siodmak althans voldoende kans heeft gegeven, om in Abschied" en ,,Voruntersuchung" voortreffelijke klankfilm-experirnenten te leveren. Ten slotte valt het niet te loochenen, dat deze experimenten bij het publiek niets deden en catastrophale nadeelige saldi opleverden. Ziedaar de feiten. Wanneer men nu overweegt, dat de goede dagen van de zwijgende film, toen men met een camera en een duizend meter film zijn gang kon .gaan, onherroepelijk voorbij zijn, dan dwingen deze feiten tot merkwraardige. zij 't ook trieste conclusies. In de eerste plaats is het maken van «en klankfilm een quaestie van fantastische on kosten geworden, die alleen finantieel sterke in stanties kunnen dragen. Hetgeen zeggen wil, dat de activiteit eener avant-garde, wier onafhankelijke arbeid den kitsch der gemiddelde commercieele productie compenseerde, practisch uitgesloten is. Eerste conclusie: Wij hebben dus aan de groote concerns tot nader order onzen steun en ons ver trouwen te schenken of wij dienen de film als ?cultureel goed op te geven. Een nadere over weging dwingt ons te erkennen, dat ook het mach tigste concern tenslotte een evenwicht tusschen inkomsten en uitgaven vereischt. Een artistiek geslaagd klankfilm-experiment dat een geduchte f inantieele strop wordt, kan men eenmaal.... des noods enkele malen herhalen, maar men zal vroeg of laat met de hoogst ongunstige eindcijfers reke ning hebben te houden. Tweede conclusie: De beslissing ligt in laatste instantie bij het publiek. Wanneer nu dat publiek drie of viermaal weigert het goede product te accepteeren Aan rest voor den producent slechts de derde en laatste conclu sie: De wereld wil kitsch - - wij zullen haar kitsch geven ! Abschied", Voruntersuchung", ja zelfs het origineele en amusante ,,Der Mann der seinen Mörder sucht" .... zij liepen alle op een deficit uit, ?waarvan de cijfers onrustbarender werden, naar mate de artistieke waarde van het object steeg. Daarentegen werd Der Kongress tanzt" een phenomenaal succes, terwijl Die Liebe der Matrosen" in den kweelenden volksmond bestorven ligt. Helaas ! de consequentie lag voor de hand: Voorloopig geen gevaarlijke experimenten meer, maar betrouwbare fabrieksproductie. De Duitsche filmindustrie heeft zich in staat getoond amusementswerk te leveren dat in zijn soort verdienstelijk is en van de gemiddelde tooneellitteratuur alleen in zooverre verschilt, dat men het een beetje vrijmoediger critiseert. Waarom zou zij zich niet daaraan houden, zoolang het publiek uitdruk kelijk toont niet anders te verlangen? Zoo moest zich de fatale cirkel van vraag en aanbod sluiten en keerde men tot de amusementsflim terug, die niet slechter of beter is dan een dozijn andere. Dit is onze critiek op Quick" dat overigens niet van Siodmak is, doch van Lilian Harvey.... Wiens (aak volbracht «Hens Kolsje wacht. ELKEN DAG N «I.AASJE Nogmaals: Garbo ... George Fitzmaurice: ,,Mata] Marl' Tuschinski -J Er zijn dingen waarover men uitgepraat raakt en waarover het verstandig schijnt de debatten te sluiten. Tal van meer en minder belangrijke pennen hebben het hunne over Garbo gezegd hetzij uitvoerig en met dwingende redenen om kleed, hetzij op minder ridderlijke wijze. Wij weten het nu zoo langzamerhand wel en kunnen alleen maar constateeren, dat de discussies over het onderwerp hopeloos zijn vastgeloopen. Wat de een ondergaat als een der zeldzaamste en ont roerendste verschijnselen die de jonge film ge bracht heeft, is voor den ander een leeg, mateloos overschat reclameproduct. Waar de een 'n vreemde menschelijke orchidee meent te zien, daar ruikt de andere slechts tabaksrook en whisky. Ten slotte stuit als in alle kunst, de scherpzinnigste analyse en de doordringendste critiek eindelijk op dat eene, ondefinieerbare hetwelk zich aan de beredeneerde waardebepaling onttrekt en slechts met het senti ment gemeten wil zijn. Waar het dit laatste geldt, daar rest ons niets anders dan eerlijk te zijn.... eerlijk tegenover ons zelf en anderen. De critische beschouwing kan in zulk een geval niet meer wezen dan een ernstig persoonlijk getuigenis en het zijn stellig niet de minst schoone momenten, in het dikwijls zoo ondankbare werk van den criticus, wanneer het ontleedmes hem uit de hand valt onder den indruk eener sterke emotie. Zoo wil deze bespreking niets anders zijn, dan een simpel persoonlijk getuigenis het getuigenis dat voor mij Garbo niets aan waarde heeft ingeboet. Met vele anderen heeft schrijver dezes desperate pogingen aangewend, om de wonderlijke werking de intense ontroering door deze merkwaardige filmverschijning opgewekt te verklaren en te ver antwoorden. Met het volle besef van de ontoe reikendheid der woorden tegenover dergelijke, in al hun subtiliteit zoo machtige gevoelskwesties met al de pijnlijke bewustheid van de kwets baarheid zulker sentimentsvertalingen". Het wordt ons in een situatie als deze niet gemakkelijk gemaakt. Daar is de prostitutie van dit.... moeten wij zeggen: talent ? ten dienste eener ordinaire colportageromantiek. Daar is het volslagen gebrek aan organischen samenhang met het filmwerk als dramatische eenheid. Daar is het totale wan begrip, dat deze vrouw dwingt in gestalten en milieu's rond te loopen, die haar wezen geheel vreemd zijn. Daar is tenslotte de stupide sensatielust eener opgezweepte massa, die zicli met den zelfden hysterischen honger op het reclame-object werpt, hetzij het Torn Mix heet, dan wel Chevalier of tïarbo. Maar uit al deze verwarrende en beschamende indrukken, treedt koel en klaar en ongeschonden het beeld van Garbo naar voren, zoodra men in de stampvolle bioscoopzaal met haar alleen is. En daarmede de bewogenheid, die zich niet laat afwijzen alle pijnlijke bijkornstigheden ten spijt. Zoo was het bij Anna Karenina", zoo was het bij Anna Christie", zoo is het bij Mata-Hari" ! Wat de film betreft zij is. als zooveel films rondom Garbo opgebouwd, n dringende vraag' naar het werk, dat eindelijk deze figuur recht zal laten wedervaren. Wij hebben er sinds lang in be rust, dat het gemiddelde filmdrama naar de op vatting der meeste producenten nu eenmaal slechts denkbaar is bij de gratie van spionnage-conflicten, revolverschoten en warenhuis-chic. Dat er geen waarachtige tragiek op de wereld schijnt ta bestaan. zoolang men niet op zijn minst is blindgeschoten of tegen den muur gezet. Het zij zoo wie wil kan er de aangename conclusie uit trekken, dat het leven n ononderbroken genoegen is voor ieder, die niet dagelijks met moo>rd en doodslag te kampen heeft. En dus zijn wij reeds dankbaar, wanneer het geval ons niet op een manier wordt duidelijk gemaakt, die met het materiaal in flagranten strijd is. Nu moet het erkend worden, dat Fitzmaurice's Mata-Hari" ook zelfs aan deze bescheiden eisch niet voldoet. Het eene gesprek haalt het andere de eene deur wordt na de andere dichtgeslagen en de telefoon, dat geraffineerde toonee.-martel werktuig, speelt haar onvermijdelijke babbelzieke rol. Het is alles duur en blinkend en valsch van de dwaze Shiwah-dans. tot de onwaardige Xovarro-figuur en het misbruik, dat geniaakt wordt van voortreffelijke krachten, als Greta Garbo?Mata Hari more en Stone. Maar de film heeft op het mislukte Romance" dit eene belangrijke voor, dat zij ons gelegenheid geeft Garbo te zien. Niet als ..MataHari" wat is ons ten slotte aan deze twijfel achtige, psychologisch nergens verantwoorde figuur gelegen? maar als ..Garbo". Dat wil zeggen als de essentie van menschelijke tragiek, zooals velen die ondergaan. Aan het slot dat met al zijn kitsch-eigenschappen niet van een sterke dramatische werking ontbloot is neemt Garbo afscheid van het leven en van de liefde, die men haar andermaal in de gedaante van een fraaien mannequin in de armen voert. Zij koestert het blinkende speeltuig met al de ontroerende genegenheid, die het kind aan zijn poppen schenkt. Maar haar blik zoekt over het gepoiiimadeet'de hoofd van den partner in onbe stemde verten Orn de onverzwakte kracht van zulke momenten ga men Mata-Hari" en zelfs erger zien. Zoolang van dit grillige filmleven het einde, dat onverbid delijke nadert, nog niet daar is.... Tooneel-kalender September is de maand waarin de directeuren met idealen aan de deuren leuren. 't Is alles meesterwerk en alles prominent en om er af te ivezen koop je van zoo'n vent, 't Product blijkt in October nogal schraal en jirominenten zijn hei lang niet allemaal. In plaats van kunstzin houdt ons meêlij in hel bootje; tenslotte doen ze het, p'rdon, toch voor hun broodje. Ook in November is cidtuur-zin nog zoo levend, dat men, de film ten spijt, nog naar 't, theater stevent en enk'le, later diep-betreurde rcenten opoffert aan reeds hongerende prominenten. December brengt de krach, dan is 't Sint Nicolaas, en. gulle levensvreugde is in ons huis de baas. Dun sluiten, ongemerkt, genoemde directeuren, met tonnen deficit, de schouwburgdeuren, en volgt, in 't Nieuwe Jaar, 't verwachte, krach-verslaij en dat de schuld, nietwaar, bij de bezoekers lag. Het is een heele rust.' \\Te storten snel een traan en 't jaarlijksch Drama is weer van ds baan. : JOH. C. P. ALBE KT S