12 De Groene Amsterdammer van 29 October 1932 No. 2891 Schoonheid van Bali groot deel van onze welvaart danken. Voor zoover dan in dezen tijd nog van welvaart sprake is, doch aan deze crisis komt toch ook eens een eind, al duurt zij dan deze keer wel wat erg lang. Intusschen doet men zijn best het Xederlandsche volk wat meer en betere kennis van Indië. land en volk. bij te bren gen. De laatste jaren toch hebben ons veel lectuur over Indiëge bracht, goede en minder goede of. zoo men wil. minder belang wekkende. Tot de goede en zeer belangwekkende lectuur over Indië. reken ik het boek over Bali. beschreven door den lieer J. C. Lamster. De firma Droste deed een goed werk met deze uitgave l) welke, dank zij den ter zake zeer kundigen schrijver, een boek werd van groote populair wetenschappelijke waarde. Want Goa Gadjah (Uit het Verzamelalbum: wat men geneigd zou zijn t« Bali, door J. C. Lamster) Ken plaatjesboek over Bali 't Was in de dagen voor de I. T. A., de Indische tentoonstelling te Arnhem. dat ik op mij nam te trachten eenige reclamebiljetten betreffende deze ten toonstelling bij verschillende winkelzaken te plaatsen. Dit gelukte mij vrijwel, want zoo'n kleurig biljet, niet waar, trekt aan en men kijkt dan ook nog wel eens verder, wanneer men dan eenmaal voor zoo'n uitstalraam staat. Van eenige geestdrift voor het toch sympathieke doel was echter in den regel geen sprake en in n zaak deze had trouwens geenerlei lokmiddel van noode weigerde men zelfs bot weg plaatsing, want: men had daar geen interesse voor, Indiëwas zoo ver." Ja, Indiëis zoo ver; 't ligt zoo heel, heel ver buiten onzen gezichts kring; wat zullen wij ons daar van aantrekken. Onverschilligheid, gevolgvan hopelooze onwetendheid, ten op zichte van ons groote rijk daar aan de andere zijde van den evenaar, waaraan wij toch om nu maar denken plaatjes D oer ga (Uit: Bali, materialistisch te blijven zulk een dofff J (7. Lamster) bij zoo'n zoogenaamd album, een kinderboek is dit niet. Xeen, dit is een boek voor groote menschen waartoe ik natuurlijk ook de. leerlingen van Lycea. enz. reken, laat ik dit er vooral bij voegen. .Achtereenvolgens worden behandeld : Bergen en goden, l! indoeisme, het Kastenwezen. Tempels en priesters. Doodem ereering en lijkverbranding. het dorp en het waterschap en ten slotte volkskunst. Klaar en duidelijk. wetenschappelijk, zonder tot, zekere droogheid te vervallen, behandelt de schrijver dit alles, terwijl hier en daar stukjes beschrijvende proza duidelijk uiting geven van zijn liefde voor het schoone Balische land. Een liefde, welke volkomen verdiend is. Bali is schitte rend ! Het boek is rijk geïllustreerd en al komt nu en dan de gedachte op, dat de teekenuar nimmer in. Indii' geweest is. als eenige toelichting tot het gesenrevene be doeld, moge men zijn werk gedaagd achten. Tempel-ingang op Bali Hl M A Tempeltje van het Panatran-complex (Uit: Bali, door J. C. Lamster) 1) I.andsclia;>. bevolking, gods dienst, gebruiken en gewoonten. architectuur en kunst van liet eiland Bali.bes.iirevndotu- J.<'. Lamster. l'it^ave X.V. D.ostes Cacio- eri Chocoladefabrieken, lla'tvlem. f ? l llohert liiKMiiiie l>i.j Vet'lif, Amsterdam De schoonheden van Bali heeft men ons de laatste jaren op ver schillende wijzen voor oogen gege ven. Óók met het werk van Westersche kunstenaars die naar dit verre, gezegende eiland aesthetische bedevaarten ondernamen. Vele van die schoonheden werden aldus ..vastgelegd." Maar juist omdat het it) zoovele gevallen een rnstlei/r/pii was, omdat men dergelijke werken zoo dikwijls bezwaard voelde met den ballast van een min of meer amechtig pogen om den rijkdom aan curieuse en schoone détails te vangen, te vernieesteren en door middel van onze gedegen en zwaar wichtige techniek weer saam te hinden tot een schoon geheel, voelde men ook dikwijls den -nen ondeelbaren droom-v/i'i-si'hooiiheid. die. na:ir men indirect begreep, daar op Bali nog aan mensch en natuur zoo ..vanzelf" openbaar moest zijn als dit op nog maar weinige plekken op aarde liet geval is. wijken .... .In J92li trok ook de Russische schilder Kobeit (iuénine ter bedevaart. Ook hij. als zoovele anderen voor hem, maakte op Bali, gegrepen door de vele schoonheden, een ernstige studie van land en volk en verwerkte wat hij zich aldus eigen maakte in een met, vele knappe teekeningen geïllustreerd boek. dut in Duitschland onder den titel ,.l)ie ferne Insel" verscheen. Dit scheen hem zelf, eenmaal weer terug in Parijs waar hij woont en werkt, het belangrijkste resultaat van zijn reis. De lichte, luchtig»' pastei-schetsen, die op Bali als ranzèlf, buiten de studieuse uren om, ontstonden en die hij ook mee terug bracht, bleven in een vergeten rommelhoek van zijn atelier liggen.... liet was Dr. Karl With. de Bali-kenner, die hen ontdekte en aanstonds getroffen werd door de directe wijze waarop met hen die ene, ongedeelde droom overkwam. '/A'} worden hier thans voor het eerst geëxposeerd en wie vóór hen staat ondergaat aanstonds den droom, die uit deze kunst om vi heen komt. vanzelf, als een lichte ademtocht. Deze pastei-schetsen zijn ontheven van alle ballast. die ons bij kunst van ..werk" doet spreken ! /ij werden ..ergens" geboren, in een wereld die zónder moeiten, doorzich tig, vol lichte vreugde en vol licht t-, diaphane kleuren is. In die wereld zijn als vanzelf thuis het danseresje, de vrouw-met-bloemen in het haar. de offerbrengende nienschengroep, enz., die o]> Bali nog de aarde aandoen. Dat (iuénine in deze past els met ..haast niets", met eenlichte, lucht ige aanduidende, maar volkomen raak karakteriseerende lijn. deze menschenvnrmen met groet kunst-vermogen neerzet; dat hij in zijn compositie van een de .Marees, aan een l'uvisde Chavannes herinnert, aan het Kgyptische reliëf óók; dat (iauguin u soms iri de gedachte komt; of de kleur, het ,,vert pistache", het ,,rose tendre", het lichte blairwe, u soms verleiden te speculeeren over Cluénine's Bussisch bloed, het zijn tenslotte zwaarwichtige; a?hteraf-bedenksels, die hier. nóg- min der dan anders in een kunst bespreking, waarlijk iets zeggen. A. E. VAX DKX TOL Trimoesti-beeld van Pedjèng (Uit: Bali, door J. C. Lamster) ar t i il i - h er<l e n k i ii j* Bij IJoeatan" in de toonkamers van inheeinsche kunstnijverheid en huisvlijt, lleulstraat l!», te Den Haag, Wordt op U.-! ('et. een herdenking gehouden, aan Kaden Adjeng Kartini gewijd. Mej. M. Xicolspeyer. studente 'm de Uost.Tsche talen aan de Lcidsche Hoogeschool. zal voor belangstellenden, aan de hand van Kartini's brieven, door wijlen mr. .1. II. Abendanon in het boek ..Van D listernis tot Licht" verzameld, een korte schets geven van het leven en stroven dezer vrouw en de resultaten daarvan.