No. 2892 De Groene Amsterdammer van 5 November 1932 17 Gdynia contra Danzig Gothiek en gewapend beton Drie uren na hun aankomst in Polen gingen de Zes er weer uit en reden in taxi's naar Danzig, dat wel niet in het reisplan was opgenomen, maar te dichtbij lag- om te worden overgeslagen. In die drie uur hadden zij gegeten, de eerste schoone Poolsche bewonderd (blond en gracieus, helaas tot Krakau de eenige), met zloty 's leeren omgaan en, onvermijdelijk, een landgenoot ontmoet. Hollanders in den vreemde plegen elkaar tegen te komen en dan gioote verbazing en blijdschap aan den dag te leggen. De Zes handhaafden de traditie en hadden reeds met belangstellingvernomen, dat de jonge man in Gdynia vertoefde om een transport Poolsche kolen naar Holland te controleeren, toen hun gids aan de gezelligheid een eind maakte en zijn schapen het hotel uitdreef naar de wachtende auto's. De afstand van Gdynia naar Danzig is over zee slechts veertien kilometer, maar de landweg nam, ondanks de snelheid waarmee we voortsnorden over een gladde asfaltbaan tusschen twee rijen aanstormende boomen. toch nog een klein uur in beslag. Het was donker, van het landschap viel niets te bespeuren, tusschen de boomen door flitsten vóór de havenlichten van Danzig, achter de bakens van Gdynia. De pascontróle op de grens tusschen Polen en het gebied van de vrije stad Danzig werkte sn?l en geruischloos; we reden door het vermairde Zoppott, waar ook thans nog menige Pool in de zomer maanden zijn hart komt ophalen aan baccarat en roulette; bijna ongemerkt ging de lange rij villa's en hotels over in de buitenwijken van Danzig, de straten werden nauwer en drukker, we kwamen op een slecht verlicht plein met een zwaren toren in den hoek, stapten uit, dromden gehoorzaam te zamen, en voelden ons dadelijk thuis als waren wij in Utrecht of Groningen of Antwerpen, in een Hollandsche of Vlaamsche stad met duistere singels en hooge trapgevels, overhangend boven stoepen en puien. De koopmanshuizen in de beroemde Lange Gasse waren zwaarder versierd dan op onze grachten, wat zwieriger van stijl en losser van ornament. maar de geest dien zij ademden was dezelfde als in Amsterdam: de trots van een stand die met handel en scheepvaart rijkdom en macht ver gaarde en zich paleizen bouwde, welke hun verwantschap met het pakhuis nimmer verloochenden. Trou wens, het pakhuis hebben de bouw meesters van de Hanzestad Danzig, eens de stapelplaats van heel OostEuropa, een bijna nog trotscher. uitdagender karakter weten te geven dan de behuizingen van hun princi palen. Het rijtje gevels in zwart-metwit, dat daar stond te spiegelen in het donkere water van de Mottlau wekte felle-jaloerschheid bij de Am sterdammers van het gezelschap, die hun Brouwersgracht en Oude .Schans tot nu toe voor onovertroffen hadden gehouden; het bleef een van hun sterkste en schoonste herinneringen. Vreemd was, het op de Mottlau, die er bij avond niet breeder uitzag dan de Arnstel, tot diep in de stad zeeschepen te zien liggen, druk aan het laden en lossen en geweldig groot tegen de verlichte huizen aan den overkant. De kaden waren smal en duister; de Zes struikelden over Reisverslag door Evert Straat touwen en kabels, keken nieuws gierig de nauwe steegjes in en snoven de lucht van een oude. oude haven. hecht vergroeid met een middeleeuwsche stad. Triest en verlaten lag de Frauengasse, een dubbele rij scheefgezakte trap- en puritgevels, met lage, omheinde stoepen die kreunden van ouderdom en verval; zwart en dreigend rees boven de daken de barre steenklomp van de Frauenkirche; het was benauwend, uit het steegje aan den voet de hemelbestormende verticalen dezer hartstochtelijke gothiek te volgen. Nog waren we liet verleden niet zat; we lieten ons bekoren door de gratie en rijken zwier van het Tuighuis en rekten onze halzen om den toren van het stadhuis in de duisternis te zien verdwijnen, maar toen be duidden wij den gids dat het nu genoeg was, dat we moe en dorstig waren en niets meer wilden zien van Danzig's vroegere grootheid. In verspreide orde kwamen we terug in de Lange Gasse, drentelden langs de winkels en liepen van plotselinge verveling te gapen. De stad was uitgestorven. Het was mooi weer en nog lang geen middernacht, maar er was niets meer te doen. steeds schaarscher werden de voorbijgangers en de stalletjes, waar je koek en chocola. kon koopen in plaats van haring met uitjes, begonnen in te pakken. Huive rend stelden we ons voor, hoe het zou zijn als het regende, en. toen we in het caféwaar de lang verbeide koffie werd gedronken de gedrukte stemming voelden, die ons gepraat en gelach omringde, concludeerden we met de lichtvaardigheid van den toerist dat het oude Danzig een doode provincie stad was. Pas op den terugweg herinnerde een van de Zes zich, wat hem door het hoofd was gegaan, toen hij op de zeereis velerlei lectuur over den Poolschen corridor had doorgebladerd : dat Danzig, sedert de laatste Poolscho deeling afgesneden van zijn natuur lijk achterland, het stroomgebied van de Weichsel. door het verdrag van Versailles een belei/erde stad is geworden, die sinds enkele jaren haar laatste bolwerk, haar haven en scheepvaart, moet verdedigen tegen het nieuwe, moderne, met alle moge lijke middelen gepousseerde Gdynia. Kr bestaat geen scherper tegen stelling dan die tusschen Danzig en Gdynia. Danzig is acht eeuwen oud. 11 et heeft een bewogen verleden, een rijke trad itie en geldt terecht als een der schoonste steden, welke de toerist langs de Oost zee kan bezoeken. De haven is er niet van de stad te scheiden, is er mee op- en samengegroeid en behoeft dringend uitbreiding en verbetering. waarvan de uitvoering echter wordt belemmerd dooi- geldgebrek en wrij ving in een havenbestuur, dat voor de helft uit Polen bestaat. Gdynia was nog zes jaren geleden een schamel visschersdorp: het heeft geen ver leden, alleen toekomst : het is eigenlijk alleen nog maar een haven, de stad bestaat uit een paar slordig gebouwde straten, een station, wat villa's op de omringende heuvels en oen aantal losstaande bank- en kerkgebouwen: uit een oogpunt van architectuur en stedenbouw is het bar leelijk. Maar de haven is prachtig, fonkelnieuw, voor zien van de modernste outillage 011 vatbaar voor vrijwel onbeperkte uit breiding. Gdynia met zijn haven is het troetelkind van Polen, dat er enorme bedragen in heeft gestoken en het met alle middelen waarover liet beschikt protegecrt. Het is hot Mekka geworden van e'ken weldenkenden .Pool. Er is een klein strand met een pier, dat ,,Poolsche Uiviora" is gedoopt. Daar gaat hij zomers heen en bewondert ietwat verbaasd de energie van zijn land. Het heele Poolsche volk heeft oen mystieke liefde opgevat voor Gdynia. Spreek een Pool over Gdynia, en ge raakt hem niet meer kwijt. Het havenverkeer van Danzig is het laatste jaar volgens een Volken bondsrapport 33 pCt. achteruit gegaap. Gdynia groeit tegen alle malaise in eu kan elke maand een stijgingvan behandelde tonnage in de krant zetten. We waren vroeg opgestaan om Polen's lieveling vóór ons vertrek naar Poznan alle eer te kunnen bewijzen. Bij liet ontbijt alweer voortreffelijk werden we opge schrikt door kanonvuur; het bleek dat de forten achter de oorlogshaven, waar we bij onze aankomst met de ..Slask" oen paar oud-model kruisers hadden zien liggen, aan het oefenen waren. Militaire vliegtuigen cirkelden aan den grijzen ochtendhemel. nu en dan knetterde een mitrailleur. Een motorboot bracht ons buitenons naar de bassins, die als de lobben van een eikenblad om do hoofdader lagen. Er waren onder ons geen eigenlijke havenexperts, maar de marine-offi cieren en de Kotterdamsohe journa list, uiteraard met havenwerken ver trouwd, verzekerden den leekeri van hot gezelschap dat hot allemaal prachtig was. Kranen van allerlei soort en draagkracht, veomen, rijst pollerijen. gra.ansilo's, olieslagerijen, een batterij melassotanks -- er ontbrak niets aan.. Kinddoel: oen water oppervlak van 150 hectaren mot 13.50(1 motor kaai on oen versohopingscapaeiteit van 15 millioen ton por jaar. Er lagen twee groote .schepen van do Gdynia-Amerika lijn: er lag' ook onze ..Slask", dio lange slierten auto banden, ons uit Rotterdam welbekend, op de kade neerliet. We voeren langs oen droogdok on oen drietal Hollandsche baggermoleris: do haven werken van Gdynia zijn. na lange onderhandelingen mot Eransche maat schappijen, tenslotte gebouwd door een Belgisch-Hollandsehe firma ondor leiding van een Ilollatidschon inge nieur. . . . Hoera, dat dood ons natio nale hart goed. 011 toon wo bovendien vernamen, dat Polen grooto ladingen ruwo suiker naar Holland \orscheept voor c'e rafl'inage waren wo over Gdvnia oven enthousiast als do consul. Mot de eigenlijke stad lieten do Zos /ich niet verzoenen; vorder dan een matig respect voor hetgeen ei in zes jaren was bereikt brachten zij hot niet. Voor hun verwonde Hollandsclie oogen was Gdynia leelijk. rommelig on zonder eenig zichtbaar plan gebouwd. Ze waren niots rouwig. hot nog voor do lunch te verlaten om via Danzig on Bydgoszoz te vertrekken naar Polen's oudste stad, waar zijn eerste koningen begraven liggen Poxnan of te wol Posen. Via Danzig, want do directe verbin ding tusschon Gdynia on het achter land zal eerst over drie jaren gereed zijn. In den trein huurde een der jour nalisten niet do beroemde voor twee zloty een koptelefoon van do radio, luisterde naar het programma van Warschau on viel in slaap. Hij droomde, dat hem door don Professor van hot gezelschap examen werd afgenomen over het oride-worp ,,Gdynia contra Danzig on den Pool schen corridor". Hij ,.reed hem" erbar melijk op hot punt van geschiedenis, haalde alle Poolscho en Duitsche argumenten door elkaar, maar was pas verloren, toen hij het in zijn hoofd haalde de volgende stellingen te ver dedigen: 1. Polen heeft blijkbaar zijn aspi raties ton opzichtevan Danzig definitief opgegeven. 2. Polen hoeft zicli vastgebeten in don Corridor, heeft ten koste van enorme bedragen Gdynia gebouwd. zijn volk er de glorie van ingestampt. en zal liet nooit opgeven. 3. Voor twee havens van grooto capaciteit is er inde Bocht van Danzig op een onder!ingon afstand van slechts veertien kilomotor geen plaats; een. van beide zal op den duur haar betee konis moeten verliezen. 4. Do echte concurrentiestrijd tus schon Gdynia on Danzig zal pas be ginnen, on dan op loven on dood, als do directe verbinding van Gdynia mot hot achterland gereed is. Polen is in allo opzichten in het voordeel, alleen al doordat hot in Danzig veel in do molk te brokken hooft. 5. Duitschland. dat vroeg of laat zal probeereii, don Corridor ,,op te blazen", zal don ondergang van Danzig niet kunnen godoogon. (i. Polen hoeft bij dit alles gerekend op een sterk Frankrijk, on een ont wapend machteloos Duitschland; mot Rusland is een non-agressie-pact ge sloten 7. Do Poolscho Corridor is mér dan ..oen Europeosche wonde plek" waaraan gedokterd kan worden; het is oen open vat buskruit met t weibrand end e .... Op dat moment dood tlo pianist in do koptelefoon een verwoeden aanval op Chopin; do journalist schrok wakker on WMS blij dat droom en bedrog zijn. (Clichés T Voor alle doeleinden I ChemKiinstinrichting iDirkSchiKibe? Amsterdam. ?