De Groene Amsterdammer van 12 November 1932 No. 2893 Engelsche boeken Boekbespreking door E. Straat Charles Morgan, The Fountain. Londen, MacMillan & Co. In een. magistraal opstel, twee jaren geleden onder den titel Anfbau der Persünlichkeit" verschenen in de Neue Rundschau en sindsdien opgenomen in zijn bundel Gesammelte Prosa", heeft Gottfried Benn de meening uit gesproken, dat de literatuur, als laboratorium waar de me/ischelijke persoonlijkheid wordt ontleed, haar wording gepeild en haar mutatie voorspeld, snel aan beteekenis ver liest en plaats moet maken voor het werk van een aantal karakterologen, van Kretscbmer tot Storch, wier grootsche concepties en onverschrok ken ,,Umwertungen" onze gangbare romanpsvchologie inderdaad reduceeren tot een legkaart van verou derde theorieën en uitgeholde be grippen. Benn gaat zoover te ver klaren, dat in het milieu der specia listen, die hun onderzoekingen neer leggen in het Jahrbuch für Oharakterologie", sirh wohl alles nbsirieli, was heide im Geisiigen erre.t/end ist", een boude bewering, waarvan de weerlegging misschien al te gemakke lijk lijkt. Maar de kern van Benn's betoog, hier op neerkomende, dat althans de roman kunst bezig is een functie te verliezen, flie zij zich in de negentiende eeuw na drukkelijk voorbehield de voor naamste bron te zijn \oordekennisder menschenziel en de f ij nste insti-urn enten te leveren voor haar sondeering lijkt mij niet meer voorbestvijding vatbaar. Benn brengtslechtsonderwoorden, wat reeds geruimen tijd als overtuiging leeft in de groeiende lagen, d ie zich afwenden Van den roman voor zoover hij meer wil zijn dan droom en mythe, een over tuiging die niet het zwakste wortelt in het besef der onvermijdelijkheid, waarmede de diepste geesten oer moderne literatuur gedrongen werden naat gebieden, gelegen buiten de ,, onbegrensd e, maar toch eindige ruimte", welke de roman hun bood. Er was een tijd, dat een jonge, nog maar kort uit de philosophie afgei scheiden wetenschap, die zich psy chologie noemde, bij de kunst in de leer ging en een groot deel van haar materiaal vond in de scheppingen van romanciers en tooneelschrijvers. Die tijd is voorbij; thans heerscht de om gekeerde verhouding. De petits maitres van den modernen roman nemen les bij een inmiddels alweer in vele takken gesplitste zielkunde, gaan prat op de scherpte der probleemstelling" in hun laatste oeuvre, voelen zich verplicht met de noodige voorzichtigheid Freud toe te passen", en zijn voldaan, als zij hun figuren zoogenaamd kunnen verantwoorden tegenover een psycho logie, die geenszins uit h im brein is ge sproten en daarbuiten niet meer geldt. ......De grooten, de oorspronkelijken, 'oudergewoonte niet tevreden met het ''bekende en leerbare, wroeten en gra ven en doen ontdekkingen om plotseling te merken, dat zij de kunst met haar verbeeldings- en symbolen taal allang hebben verlaten. Er zijn voorbeelden te over. Om mij tot de Engelsche letterkunde te bepalen: LaWrence en Joyce, de waarlijk groo ten der laa.tste 25 jaren, begonnen beiden als gewone schrijvers, die zich rustig bewogen binnen de grenzen van een traditioneele romankunst, welke ook hun oorspronkelijkheid ruimte genoegliet. (DubIiners;Sons and Lovers). Maar beiden raakten diep ver dwaald in het oerwoud der persoon lijkheid, en kwamen er met hun kunst niet meer uit. Lawrence bleef, ten deele uit armoede, ten deele uit wan hoop ooit in anderen vorm te worden begrepen, romans schrijven ook nadat zijn centrale werk, (de ,.Fantasia of the ITnconscious" die niemand met litteratuur zal verwarren), had ge toond, dat hij zich om kunst, bitter weinig meer bekommerde, en wat hij te zeggen had niet meer in romans kon proppen. James Joyce begon m 1915 een boek, dat strikt volledig de per soonlijkheid van Mr. Leopold Blcom moest verbeelden /.ooals zi.j zich ge durende n etmaal op dit ondermaansche manifesteerde. Na zeven jaren was het werk onder zijn handen uitgedijd tot het beruchte Ulysses", geenszins de chaos waar het voor d oorgaat, doch veeleer een streng gebouwd kunstwerk, voor welks begrip maar n kleinigheid noodig is: dat men de symbolentaal verstaat, waarin het met ijzeren vasthoudendheid is ge schreven. Jammer, dat vrijwel nie mand aan deze voorwaarde heeft kunnen voldoen ! En tenslotte is ook Joyce zelf bezweken: de middelen der kunst waren voor een werkelijk volledig beeld van Mr. Bloom ontoe reikend, zoodat tegen het einde de auteur zijn toevlucht moest nemen tot den bekenden,,inventaris" een gron dig uitgewerkte vragenlijst betreffende het verschijr>sel-Bloom met voor beeldig nauwkeurige antwoorden; een werkstuk welks beteekenis men vol strekt niet onderschat door te gelooven, dat het met kunst niets meer te maken heett. De krant en de film, hebben de literatuur van vele functies ontheven. Ook vroeger heeft zij veel materie verloren: men leert geen aardrijks kunde meer uit de Ilias, geen astro nomie uit Manilius, geen natuurkunde uit LucretiusCarus. De tijd komt, dat ook de ontled ing van den bouw der per soonlijkheid uit de letterkunde zal verdwijnen. Wie zou het betreuren? Charles Morgan, wiens Portrait in a Mirror" eenige jaren geleden zeer de aandacht trok, besteedt in zijn nieuwen roman The Fountain" lange hoofdstukken aan de meditaties van een in Holland geïnterneerden Brit, LOV OOSTERBEEK! MINGINRICHTINGEN] BETIMMERINGEN Spoor's Mosterd W. A. Speer }t., Laat OUD-BUSSEM pap voor U koken! Modelmelk met havermout, karnemelk met gort voor 15 et. per flesch van 3 porties Snelschrift <? ?* *_ ~ // .^g ln den Boekh- e.n na _ . ;; ..__ n A i i- ??'? *-^^ ^ * ?-x^ postwissel bij R l ENTS RIENTS BALT ^ ^ /^"*"N BALT - Den Haag, ZelfOnd. 95 Ct. ff. ? ***~\L*^tf* Daguerrestraat 28 DEGELIJKE OPLEIDING, mond. en schrift, aan bovenstaand adres Prinsengracht bij de Leldschestraat Telef. 37460 deze week in de uitkijk" niemandsland van victor trivas romance sentimentale v. eisenstein leeftijd 14 jaar Dagelijks 2.30,7.30 en 9.30 die zijn gedwongen rust gebruikt om op zoek te gaan naar de grond slagen van zijn persoonlijkheid, de rots waarop zijn ik is opgetrokken. de bron waaruit de stroom zijns levens vloeit en zulks niet louter uit nieuwsgierigheid, doch met het practische doel. de innerlijke onkwets baarheid te verwerven, welke van ouds wordt toegedacht aan do zeldzamen, die werkelijk tot op den bodem zich zelf kennen". Er is zoo langzamerhand gerechtvaardigde twij fel gerezen aan de mogelijkheid van zelfkennis in dezen grondigen zin, twijfel aan de eventueele waarde er van. twijfel vooral aan de juistheid van beeldspraak als bodem der ziel", grondslagen der persoonlijk heid" en dergelijke. Morgan en ziin held Lewis Alison trekken zich daar niets van aan: Lewis laat rustig uit Londen zijn Plato komen en zijn Marcus Aurelius met nog een heele kist peinzers moer en gaat op zoo genaamd Socratische wij/e in zich zelf graven. Kn wat vindt h ij l' Niets natuurlijk wat hij en wij al niet wisten on vele malen elders hebben gelezon. Heeft het nog zin, via een romanfiguur beroemde dingen over lijf en ziel en wereld te herhalen, die ons zoo bitter weinig verder hebben gebracht!' Morgan meent van wel; hij begint een hoofdstuk eenvoudig met de mededeeling During this summer Lewis consistently attempted to define hifi pJiilnsophiral jiosition ?in relntion to the rotile»i)>ornrii en jongleert dan virtuoos met Stoa en Christendom, met St. Jan-van-hetKruis, St. Clementius. Meester Eekhart. Hncrates en een reeks schoone diepzinnigheden, die helaas uit de hersens van anderen zijn voort gekomen. Hij laat de spirituoele exercities van zijn Lowis storen door oen vrouw ? en het oude spook van den strijd tusschen geest on vleesch grijnst ons aan, dit koor onder Prcudsche belichting. Tenslotte wordt ons hetgeen Lewis Alison had willen be reiken getoond in de figuur van don bedrogen echtgenoot, die waarlijk zijn bodem gevonden heett, die hot probleem, hoe zich zelf te kennen, hoeft opgelost, liet Vleesch heeft overwonnen en de groote, geestelijke Liofdo predikt. Helaas, deze hoor overtuigt ons lezers niet: tfijn lichaam is stukgeschoton op hot westelijk front, hij is geen heel mensch moor on als getuige voor (ie diepte van Morgan's analyse der persoon lijkheid moeten wij hem wraken. The Fountain" is een school voorbeeld van do verwoestingen, welke de toogopastc diepte-psyoliologie" in do romankunst aanricht. Morgan schrijft een fraaion stijl, vertelt menig maal voortreffelijk on roept mot een voudige middelen het llollandsche landschap op zooals weinig vreemde lingen het vóór hem hebben gekund. Maar de psychologie hooft hem be dorven. Sint Literarius. verlos ons van de psychologie.... Witte Tanden: Chlorodont : i de heerlijk verfrisschend smakende pepermunt tandpasta Tube 35 cent en 6O cent l