De slapstick-heros Bioscopy door L. J. Jordaan Harold Lloyd Zijn er nog onder de moderne bioscoopgangers, die weten wat een ,,smijter" is? Ik betwijfel het ernstig. Zijn er nog, die weten welk een onweer legbaar argument een goedgemikte slagroomtaart kan zijn welk een afdoend feit een tuimeling van alle trappen? Zijn er nog, die beseffen hoe de schoonste sociale taak der politie bestaat in het knockout laten laan van haar beambten? Helaas de begrippen: slapstick, gag, smijter.... al deze aliassen voor de filmburleske van voorheen zijn uit het geheugen der tegenwoordige generatie verdwenen. De jeugd in plus-fours, uilenbrillen en sweaters is te zeer gedrenkt in operette-schlagers, sex-appeal en Freud, vrees ik. om nog eenig behagen te scheppen in den goeden ouden rough-and-tum.ble" humor van voorheen. Daar was een tijd dat geen program ma compleet was zonder den onvermijdelijken ,,two-reeler" de korte filmburleske, die de open plekken tusschen de hoofdfilm en ,,De Kasteelen in Normandië" (gekleurd) of ,.De oesterkultuur in Zeeland" moest aanvullen. Zie wij hebben ruim schoots geleerd in benarde oogenblikken. wanneer wij met ons oordeel eigenlijk een beetje verlegen zijn. het palliatief: pretentieloos, te ge bruiken. Welnu deze oude burleske was pretentieloos in den meest simpelen, waarachtigen zin van het woord. Niemand lette op haar. nie mand commentarieerde haar.... maar iedereen lachte om haar. Slapstickmaken was een industrie een vak kwestie en niemand zou meer ver baasd zijn over toelichtende of aesthetische beschouwingen, dan de slapstick-man zelf. Maar hij kende zijn métier tot in de toppen zijner vingers en beschikte daarbij over een goede dosis psychologische kennis boven dien. Want nergens werd aan de onfeil bare intuïtie voor de reacties van het publiek en aan de meest grondige kennis van de film zulke onverbidde lijke eischen gesteld als bij de slapstick-comedy. Zij had geen tijd voor verklaringen geen middelen tot charme of uiterlijke praal. Alles wat zij op het hart had moest zij in een kwartier zeggen bondig, duidelijk en overtuigend. De economie van tijd en dollars duldde geen overtollig gebaar geen nuttelooze uitbreiding. En vandaar, dat deze beknopte synopses van de dwaasheden des levens, zulk een zuiver beeld gaven van wat een logische, conciese filmarbeid behoorde te zijn. Vandaar ook dat de grootheden uit haar harde school voortgekomen, zulke filmmenschen bij uitnemend heid waren. De slapstick-comedy heeft het van al de verdwenen genres der cinegrafie verreweg het langst gebolwerkt. De filmburleske bood weerstand aan alle theorie en alle critiek, omdat zij een zaak was van het oogenblik. Zij deed een beroep op de oer-instincten van den humor, die met den mensch zijn ontstaan en met hem oud zullen worden. Zoolang mannen hoeden dra gen zoolang zal er gelachen worden. wanneer zoo'n hoofddeksel afwaait of iemand er op gaat zitten. Zoo lang er tobbes kalk bestaan zoolang zal er vreugde zijn over den evennaaste. die er in valt. Zoolang de wereld bananer^ eet - zoolang zal zij zich verheugen over ieder die op een bananenschil uitglijdt. Dit lachen is geen kwestie van overleg of wil dit is een zaak van overrompeling .... van het heilige moeten. j?*' Hoe was het dan mogelijk, dat niettemin de slapstick-comedy tot ondergang gedoemd was? K f waren twee oorzaken: de klankfilm en.... de vrouw ! De klankfilm ontnam gelijk overal waar het woord op treedt aan de zaak haar spontane heftigheid en elementaire bewogen heid. De gesproken zinnen, hoe onbe duidend ook. remden de vaart deifilmische handeling.... gaven tijd tot nadenken en tot de vraag van het hoe en waarom. In de oude slapstickcomedy viel een man in een emmer water eenvoudig omdat-ie achter uitliep of kreeg hij een taart in zijn gezicht omdat dezelve goed gemikt was.... en daarmee uit. De klankfilm gaf gelegenheid om te overwegen, waaróm die man nu juist averechts moest schrijden en of het niet verstandiger ware geweest het banketbakkersproduct op te eten in plaats van er mee te gooien. Tegen dergelijke diepzinnige problemen was de filmburleske niet opgewassen zij begreep ze eenvoudig niet omdat haar logica en haar wetten van oorzaak en gevolg zoo oneindig simpeler en tevens zoo oneindig afdoender waren. Een tijdlang heeft zij haar uiterste best gedaan om het beschouwende woord en de directe, onweerlegbare daad te combineeren: Mac k Sennett waagde zich met den (overigens reeds lialfslachtigen) gag-speler. Charlie Chase, aan korte geluidsfilm-burlesken. Laurel en Hardy probeerden eveneens hun op zichzelf reeds volledige dwaas heden met klankcommentaar te voor zien. Het resultaat was, wat het onver mijdelijk moest worden: een totale mislukking. jjj| De tweede oorzaak dan. was de vrouw. In den oertijd was de film een zuiver mannelijk vermaak de gecompliceerde psyche der vrouw stond uitteraard vreemd en afwijzend tegenover het simpele ,.Waarom? Daarom !" van hot projectiedoek. K n. de slapstick was bij uitstek en in den gunstigen zin een genoegen ,,nur für Herren". De echtgenoot, die naast zijn vrouw gezeten, bulderend lachte om het vallen en smijten in de burleske, voelde zich ietwat gegeneerd, wanneer hij de koele verwondering bij de dame constateerde. De vrouw is van nature ongevoelig voor den hartigen, ruwen humor van de slapstick-comedy en moest deze daarom afwijzen. Haar hang naar sentimentaliteit en heroworship verlangde andere dingen dan de gag haar kon verschaffen en de film kreeg eerst haar volle overgave toen het beeld met het sensueele en sentimenteele element van woord en muziek werd gecombineerd. Naast Hans Albers, Willy Fritsch en Maurice Chevalier was voor Buster Keaton, Laurel and Hardy, Lupino Lane en hun confrères geen plaats meer. Slechts een enkele heeft den strijd tegen het geluid en de vrouw met taaie hardnekkigheid volgehouden.... Ha rold Moyd. Misschien ook wel, omdat zijn wezen elementen bevatte, die tot een compromis leidden. Want hoewel Lloyd de sfeer van. sentimenteele en romantische melancholie, die ('haplin jn de oosten, der vrouw redde, totaal mjst dient erkend te wordeu. dat zijn Boven: Spelopname uit Movie Crazy". Midden: Harold^Lloyd geeft zangonderricht. Onder: Werkfoto uit Movie Crazy". hupsch en ganschelijk niet caricaturaal voorkomen veel goedmaakte bij Hare Majesteit. Maar dit neemt niet weg, dat zijn werk het oude burleske principe trouw is gebleven en daarom alleen reeds verdient (larold I,loyd de attentie als laatste der ulapstick-heroën. Het is waar. d;>t zijn films veel van den ouden eenvoud en spontaniteit. die de burleske maakten tot (Ie commedia-dell'-arte van het projectiedoek, inboetten. Zij groeiden uit van snelle, rappe zotheden tot kunstig' geconstrueerde grappenbouwsels van anderhalf uur vertooningsduur. T)e directe, overweldigende dwaasheid. die geen begin en geen einde liad. ver anderde in een gemotiveerde ..hande ling" niet een redetijken aanvang- en een bevredigend slot. (Sint tij i [Xi-i. 1 l)