18 De Groene Amsterdammer van 26 November 1932 No. 2895 Dramatische kroniek Henrik Scholte J>:rnst Weutseli en in ..der Kuas vor (leni gel", van jad. Fodor Tusschen de Duitsche reisgezel schappen, die ons land pecuniae causa plegen af te grazen (en waarbij dan voor de oogen van ons eigen, verne derd en plat geslagen tooneel nog on welriekende ruzies over de buil uitge vochten moeten worden als in het ge\ al-Tauber. die de brutaliteit liad te verklaren, dat hij hier ,.aus I.iebe und Begeisterung zu Holland" gekomen was !), tussehen al deze onwelkome vreemdelingen staat het korte bezoek van Ernst Deutsch en Li! Dagover althans als een poging om ernstig en zuiver tooneel zonder veel drukte te brengen: een in hoofdfiguren en vooral ook in het geheele ensemble uitstekend verzorgde vertooning, waarbij liet stuk'van Podor nog de minst bevre digende factor was. - ?? Wat men. vooral; ook in ons land. in Fodor ziet is mij een raadsel. Hij verveelt niet en dat mag een deugd zijn. Maar wanneer bevredigt hij. die zelden onder, maar nog zeldener boven de middelmaat is? Hedendaagsche Hongaren zijn vaak Italianen klein formaat en wat Fodor in dit stuk scherp stellen wil, zijn de formalisti sche begrippen van eer en fatsoen met een grooten mond over ontrouw erbij: altegader conventioneele en recht zinnige levenstragedies, waarover een superburger als de wroetende l'irandello reeds den staf zijner geraffineer dere, dialectiek gebroken heeft, ja waar zelfs een zwakke ironieus als Ohiarelli reeds de voosheid van toonde. Nu Chiarelli's ,.Masker en Mensch" hier pas vertoond is, ligt een verge lijking in zake de behandeling van eenzelfde onderwerp voor de hand. Bij Chiarelli wilde de echtgenoot, die conform de geldende fatsoensbegrippeii zijn echtbrekende vrouw eigenlijk had moeten dooden om dan eerst door den bevrienden advocaat te kunnen wor den vrijgepleit aan deze uitnoodiging geen gevolg geven, omdat hij nochtans" van haar hield en haar dus voor een huichelachtige wereld verborg. Bij Fodor bepleit de advo caat het geval van zijn vriend, die dezelfde wraak naar alle regelen der kunst had uitgevoerd, als een inner lijke drang en als het dan aan zijn eigen huisje raakt, trekt hij de conse quenties: er gaan eigenlijk twee echt paren naar het gerecht. Van het eene is de vrouw al dood, van de andere is zij ter dood veroordeeld. De voltrek king van het vonnis, nadat de advo caat vrijspraak voor het geval van zijn vriend verkregen heeft, blijft op het laatste oogenblik uit. onder de rede neering: ,,Ik heb mijn vrouw al zoo vaak in gedachten gedood, dat ik het in werkelijkheid niet meer hoef te doen". Wat het stuk nog aati spanning mocht bezitten in de parallelhandeling. die ons bij toerbeurt op het tooneel vertoond wordt, valt hiermee in het water. De advocaat had eigenlijk willen betoogen. dat in zulke gevallen voorbedachte rade en simpele dood slag uit een gemoedsaffect (welk affect: gekrenkte ijdelheid, conven tioneel ..fatsoensgevoel" 'i) samenvie len. Het hl ij kt echter, dat wanneer men handelt niet voorbedachten rade. gelijk de advocaat, men tenslotte ook verstandig genoeg is om -niet te schieten. De vrijgesproken echtgenoot zegt op het melodramatisch oogenblik der afrekening wel tot den advocaat : ..Ik bewonder je. omdat jij de kracht had om.... niet te dooden". Maar van kracht is bij den advocaat, die weigerde de laatste hand aan het werk der liefde (?) te leggen, geen spoor. Het krialeffect van zijn filnipleidooi voor de rechtbank is een slag in de lucht. 'Populair gezegd: hij doet het immers toch niet, of hij het nu niet doet, omdat Fodor dat een pikante (maar onbegrijpelijke) klap op de psychologische vuurpijl vond. of omdat hij de mensehen naar huis wilde sturen met iets. dat -- onge motiveerd gevaarlijk op een compromis van een wel niet happy end", maar toch van een oplossing zonder-bloed vergieten zweemde. ..Blut ist eine ganz besondere Sal't", ook o]) het tooneel en in de svmpathie van den toeschouwer. Uesultaat van Kodor's tooneelspel: een soort sadistische kwelgeest, die zijn vrouw op haar knieën krijgt en dan buigt om het applaus in ontvangst te nemen als een leeuwentemmer. Ach, die Italiaansche en Hongaar.sehe gentlemen ! Waarom dan dat alles juist in dezen trant? Waarom liefde als een eerecodex ? Wat daaraan voorafging, is zoo zwak gebouwd, dat men liet moeilijk au sérieux neemt, hoe diep-ernstig de schrijver het ook bedoeld mag hebben. Kr zit een pracht motief in het woord, dat wij allen moordenaars zijn. maar die drift beschermen, de een door moraal, de ander door alcohol, de derde door liefde. Kr zit een rijk. dramatisch gegeven iji het pleidooi van den strafrecht pleiter, die aan den lijve de schuld van den beklaagde ondergaat. Maar het vraagt een 1Mrandello om die dubbelhandeling zoo ineen te weven, dat wij haar als een wurgend dilemma aanvaarden. Fodor zet dat alles naast elkaar, veruiterlijkt en vereenvoudigd, op het tooneel. Hij Onze Collectie Jï. J1 col a a f c a de a u x dit Jaar fraaier dan ooi/'/ 72 Minste r c/a m Va n dfaandcty 2 SvSbYem&er % met Zaterdag .3 Decembe. ooh dei ayonefs ge l irandello zou dit allemaal al reeds in het verleden gebeurd zijn, onbelang rijk in feiten, belangrijk slechts in de consequenties van het ontrafelend gevoelsleven. Fodor is te zwak voor een dramatische theorie, hij voelt de behoefte aan primaire actie, een actie. die zijn theorie te gronde richt en ridiculiseert. De schematisch aange geven handeling van 'Fodor had samen gevat en gesuggereerd kunnen zijn in dat eene pleidooi, dat voor het van ouds bekende l'ro Domo-hekje ge houden werd: een eenacter. een mono loog. Ais zoodanig droeg Krnst Deutsch liet ook voor: brillante monologen door de bedwongen kracht van 'zijn spel. het slanke, edele Saint .lustmasker van zijn gelaat, dat ras. inten siteit en jeugd verraadt, liet was een zwakke rol. maar scheen, als karakter, voor Deutsch geschreven. Men zag hem. zonder ontwikkeling, maar bijna terstond vol en vast uit den vorm gekomen. I j ij deze drift van zeggen en acteeren berouwde men het minder, dat men hetzelfde vele' malen te hooren kreeg. Krnst Deutsch. uit die vruchtbare klasse van het l'raagsche gymnasium, die ook Kranz Werfel. l'aul Kornfeld en Krnsi Weisz voort bracht, heeft in dubbelen zin dezelfde ..school" behouden: lyrisch gecon centreerd en van een itmerlijkeii rijk dom, die geen uiterlijke effecten, ja geen schmink of grime noodig heeft oni recht en helder tot den toeschou wer te spreken. Op een heel ander plan was het minx.ieke vrouwtje van l il Dagover: een tegenspeelster en als zoodanig met raffinement en warmte gespeeld, ondunks de filmgrijns en de irriteerende aanstellerij. die aan het begin, bij de eigenlijke ..kus voor den spiegel", die den man den ontrouw van zijn vrouw verraadt, het ergste deed vreezen. l Uit Fodor zijn mauer sehem'i op vulde met voor het geheel niet Hondzakelijk, maar in het eenmaal ontwor pen kader van het stuk belangrijk ge worden bijfiguren. \vas voor dit reis gezelschap geen bezwaar. Van stersysteem had men afgezien. De kracht der bijfiguren, tlie trouwens in Kodor's wel geestige en met heel veel flair ge schreven dialoog de aardigste dingcnjle zeggen krijgen, lag vooral ook in de vertooniiig: jircfin. Marxen (fans Miereiulorfi' zijn bekende namen aan hef Berlijnsch tooneel. Hescheiden waren zij onder de vleugelen van de twee. sterren meegekomen, /ij schitterden er op hun plaatsen niet minder om. Retraite 11\ heb n 't volle licht t/eloopen nut '.s- )»or<jenx rrocf/ int '.s ftrondx Itutf in t ~o)ilicht ore t' fl'open pi c i tien en in de lichte wutkelxlmttt. l L' h eb de ~eecn <t}<ier<i ren e)i in de Tronen ben 'k (jeweesi. JN'« schuil /A1 in een <tchferxft'<t<ifj<? otndaf mij n ?tel hel "onlichl r/vcx/. JI iet' ~'jn de t't/fh'n en rmlcn. Hier hl i il f de poort //rx f e re n* d tchf. 31 ((fit1 t IN /tier tn<i/,'/>' l >t/,er L't't t i^rren dun in hel rolle li'-hl, jon. c. i'. .1 /,/;/?;a /Ts Carltonnade II a r <' l> u Itas. F ra n krïjk" *?» g-ToofMte rhun-^MiMH-rr. Mark- I 'uba--> is op het ooxeub!ik liet troetelkind (ter Pu rij zonaars. (Ik1 de ^ewoorite hebben zirh een f.ivonet uit te kie/^n, en dan door niets of niemand zijn af te brengen van hun voorkeur, die plot-.el in^ is opgekomen, en v, aaraan altijd een redelijk motief ten ^nmdsla.u li^l. \Vut is de <*rondslat{ \ an de heftige populariteit va TI deze chausonnière. diseiiM1, divette, die va1! hef. leven zin^t: (s het haar eigenaardig' donker uiterlijk', de beu 'erfelijkheid van Iiaa r gezicht, waan n twee / war te oo^en als stern1 u fonkelen. haar o'ibedaarlijke vrolijkheid, d i'1 zij aan uu dei e n mededeelt, o i haar rank f i'juur en haar ^nippi.ue gebaar 'K het haar stern, die ;me''-Jeept XMJÏI!;T dat /ij om van 1^ rij k is va n volume, i > het haar spotzucht, haar innigheid, haar bravoure; Al de/o ci^eiisehappen /uilen v, cl e,'il steent]'1 hebben bijgedragen tol haar j^a ven, maar haar eerste sr h rede n op deu wt'ii' die voeren moe^t naar haar triomf, heelt Marie i >uba^ ^exrïtoen ;',ij de Pa rij/en aar-; in hun Ljezii h t uit lachte, eu hen al zingend hun co:1, \ eutie^ verweet. M ar i t1 I )uba^ schrik t r l ie n < ij -, maakte hen v\akker. en de^d een storm loop op de barricade der verveling- A l h N in uw liederen is cbelu-, verkondigde zij. uw ('oc< >ttes, u w verkeersazen ten. uu apachen, uw \ relieden en uw Miiarten. het i -i al ic> vieux jeu, maar ik, Marie Dubas zal u laten hooren wat het chan son behoort te zijn. I Iet was een ^ewaaud experiment, want de ehan^onnn'-re A\ierp immers met steenea naar hedm:- hui.-je.Maar zij wierp raak, en het ^eluk i- met de stoutnuvedi^en : Marie J Hibas kreei; l 'arijs aan haar voeten met een pracht i u veelzijdig repertoire a K wapen , j Let -1 ua s i-Spaan se hèchanson ,, Pedro , liet daverende ,,I,es J lussards de hi darde", liet opzweejiende ,.!,e Java du Crorbot", het fijne ,, J. )oiix Cabarïot", de liederen uit de l;ransch-('anadee>ehe folklore (..Ronde Canadienne"!. en zoo veel andere zal zij uu ook in ons land komen /in^en . . . . in het C'arltuii. waar zij l >onderdain" 2^ November optreedt bij het souper-dan>au t na afloop van de Wanner uitvoering in den Stad-schouw burg. Vrijdag -5 November bij het ^rand diner-da n--a n t, en /a t en l a,^ .'o N o v bij het souper-dansant na at loop van de NN'a.uner int\ oerin^ in den Stadje hou \\ b n r- . Men verzuimt- niet het ('arlton op een van deze drie avonden te be/oeken.