De Groene Amsterdammer van 26 November 1932 No. 2895 Radetzky'inarsch Boekbespreking Nico Rost JotiC/>h Rolli. CJttxtnv Kiepenheuer, Berlin. De Radetzky-marsch. die Joseph Koth in zijn nieuwe groote roman be schreef, is geen vroolijke militaire parainarscli doch een marche-fuiièbre ter herdenking van een ondergegane we reld, liet is een weemoedig im-memoriam van het rijk der Llabsburgers. waarbij we na de eerste pagina's ter stond beseffen, dat het in de bedoeling van den auteur lag het oude Oostenrijk-Horigarije vooral als brandpunt van de melancolie van zijn hoofdper sonen te laten dienen. Hoewel de ondergaande Ponau-dynastie hier niet de nauwkeurigheid van een reporter is geschild.erd is dit oude Oostenrijk bij Roth in de eerste plaats een ..état d'ame". L>e hoofdpersonen uit uit werk, de leden der offici?rsfamilie Trotta zijn Oostenrijkers doch konden evengoed in een ander land van WestEuropa wonen. Leden cler familie Trotta wonen evengoed in Frankrijk en in Duitschland, in Holland en in Italië, in Belgiëen in Zwitserland. In een artikel in de ,,Frankfurter Xeitung", waarin dev;e roman het eerst als feuilleton verscheen, schiv-el' Joseph Roth Joseph Koth: .,T)ie Völker vergehn, die Keiche verwehn. (Aus dem Vergehenden besteht die Geschichte) Aus dem Vergeheiiden, dem Verwehenden das Merkwürdige und zugleich das Menschlich-Bezeichnende festzuhalteii ist die Pflicht des Schriftstellers. Krhat die erhabene und bescheidene Ausgabe, die privaten Schicksale aufzubauen. welche die Geschichte fallen laszt, blind und leichtfertig, wie es scheint". Joseph Koth heeft zich in zijn vorige romans reeds herhaaldelijk van deze grootsche taak op voortreffelijke wijze gekweten. TV/e vorige romans, waar ónder vooral die Flucht ohne Knde". Zipper und sein Vater" en ..Rechts und Links" zijn ten onzent nog te wei nig bekend, terwijl ITiob", dat mijns inziens niet tot zijn voornaamste wei-k behoort, wel bekend is. Roth schreef hier de geschiedenis van de burgerlijke jeugd van na den oorlog. Franz Furida, een der belang rijkste zijner romanfiguren, die dan ook in enkele romans terugkeert, is na den oorlog lange jaren in Siberiëblijven hangen, komt terug in Wesl-Kuropa rnaar vindt alles veranderd, heeft ner gens contact en begrijpt deze wereld niet meel. lioth behandelde hier het zelfde conflict, dat reeds een paar jaren eerder Bert Hrecht behandelde in ..Trommelt) in der Xacht": de terugkeer van een verloren gewaand soldaat in een wereld, waarin voor hem geen plaats meer is. Bij Brecht vond de doodgewaande soldaat ten slotte zijn vrouw en gaa,t hij naar huis. waar een bed en misschien wat geluk hem wacht. Joseph Kot h's hoofd persoon staat den 27sten Augustus van het jaar 1920 des namiddags om ! uur op de'l'lacede la Madeleine. in Parijs. ,.Er wusste nicht, was er machen sollte. Er hatte keinen Beruf,. keine Liebe, keine Lust, keine lloffnung, und nicht einmal Kgoismus. So uborflüssig wie ei', war niemand in der Welt". Ook in .,/ipper und sein Vater". waarin hij als in zijn laatste werk drie geneiaties beschrijft. hooren we dezen noodkreet: Wir empören uns nicht, klagen nicht aii, verteidigeri nicht, erwarten ga r nicht.s, fürchten gar niclit.s dar wir nicht freiwillig sterben ist alles.'1 Ook in ..Radctzky-marseh" hooreii we dit geluid. Joseph Roth had ons tot nu toe de tragedie, van de gene ratie van na den oorlog geschilderd. den terugkeer uit het wreede verleden in de even wreede werkelijkheid, de hopeloosheid hunner toekomst., hun gebrek aan idealisme. In wezen blij ken deze meiischcn dezelfde tragische psychologische, gesteldheid te bezit ten als de figuren .uit .. Uadetzkymarsch''. lii ..Hotel Savoy" een d:-r vorige romans ontmoeten We in de laatste hoofdstukken in het hotel eener provinciestad in Gaiici denzeHden directeur Broilnitzer dien we in de eerste hoofdstukken van dit laatste boek ontmoeten. Roth liet de hande ling alleen tien. jaren eerder plaats vinden. Deze luitenants en beambten denken natuurlijk in 1!H2 anders dan in 1!>22 doch hun hopeloosheid en. gebrek aan idealisme lijkt op de hope loosheid en het gebrek aan idealisme die een volgende generatie na den oorlog en het ineenstorten der Donaumonarchie kenmerkt. Trotta zegt in ,.Radetzky-maiüch" : Ich glaube nicht, dasz ich irgendwo giücklichsein kann". Joseph Koth vertelt ons in dit boek de geschiedenis van de familie Trotta. De grootvader was een sloveensche boer, die inden slag bij Solverino keizer Frans-Joseph het leven redt. Deze daad wordt in het vervolg in alle ge schiedenisboeken van het vaderlandsche onderwijs vermeld doch was in werkelijkheid niet erg' heldhaftig, hoewel de redder van den keizer na tuurlijk in den adelstand werd ver heven. Zijn zoon wordt ..Hezirkshauptmanri" en voelt zich door de daad van zijn vader met onzichtbare banden aan den keizer gebonden. Als tragisch symbool van het ondergaande Oostenrijk de figuur van Frans Joseph. die reeds zoo oud is dat hij zich niet goed meer kan herinneren wie hem bij Solferino het leven redde. Welke Trotta was dat!' Was 'deze jongen Trotta een zoon? Had hij hem gered of zijn vader 'i Maar de zoon van den Bezirkshauptmanti-lu i tenant Trotta kan niet meer in de idealen van zijn vader en grootvader gelooven, wil den militairen dienst verlaten doch sneu velt een dei' eerste dagen van den wereldoorlog als hij mei een emmer water in zijn handen lafenis voor zijn vermoeide soldaten gaat halen. ..l'nsere GroszviHer haben uns nicht viel K ra f l hinterlasseii, wenig Krall zum Leben. es reicht gerade noch um Mosterd W. A. Spoor >r., Cutemborg1. wj;;:* *WWJQ «te* ^^etr i25?b72xteeldinSer1680. Nu 4.50 Nu oeger gen. iN°e"2.90 , Nu ?-' ^' Platen. Vroeger 2.25 Nu ? ? ^<=yer Nu ^s ^.Wo.t,2P'-'m'2S6(M Am M.tteüeer. Me P'a«en. 231 blz. "oeger 6.00. Nu Roman WIJ ' KUNNEN " DEZE BOEKEN SLECHTS EENMAAL AANBIEDEN DAAR HIERMEDE DE OPLAGEN UITVERKOCHT ?u J -T unsinnig zu sterben." .Men bemerkt hier dat de leden dei' familie Trotta ook elders als in Oostenrijk konden leven. '/A- zijn niet in de eerste plaats typische vertegenwoordigers van het oude Oostenrijk doch konden o.ik in I lolland wonen. De KadeU-.ky-marseh van het oude Oostenrijk is niet als de meeste n-itio nale marschen in een tijd van groot en bloei ontstaan. /,? ontstond kort \ oor ()ost enrij k-11; ;dt;a rije een deel v;m haar gebied 'm het zuiden moes! afstaan. .Maai' vroolijk marcheertle men op deze muziek voorbij het keizerlijk palcis \\aar Krans .loseph dacht'aan den slag \ au Solferino, dien hij als de meeste veldslagen in zijn leven verloreii hail. Maar hij verheugde zich als hij deze muziek hoorde over zijn ..Volk" dal de/e melodie van verloven veldslagen nou steeds graag hoorde. 11 ij begreep niet dat deze melodie alleen \-\\\ vroegere tijden vertelde